მეორე კრება

    381 წელს მეორე მსოფლიო კრება ჩატარდა. ამ კრებამ კიდევ ერთხელ დაამტკიცა რწმენის სიმბოლო, რომელიც ნიკეაში იქნა მიღებული.  აქვე განიხილებოდა მაკედონიანელობა. მოძრაობა, რმელმაც თავისი სახელწოდება მიიღო კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსის მაკედონიოსის (352–362წწ)  სახელიდან.  ის სულიწმიდას მიაკუთვნებდა ყოველივე იმას, რასაც არიანელები მიაწერდნენ იესოს. ხანდახან ამ მიმდინარეობის მიმდევრებს უწოდებდნენ „პნევმატომახებს“–სულიწმიდის მოწინააღმდეგენი და მებრძოლენი. რწმენის სიმბოლოს მიემატა კიდევ ერთი პუნქტი კრებაზე:“ სულიწმიდა გამოდის მამისაგან“ ამიტომ, ის მეტია ვიდრე დამორჩილებული ღვთაება.  კრების დღის წესრიგში იყო აპოლინარელობა. აპოლინარი (310–390წწ) იყო თავდაჯერებული  ანტიარიანელი და სურდა ხაზი გაესვა , რომ იესო ქრისტე სრულიად ღმერთია. თუმცა, ის უარყოფდა მოძღვრების მეორე ნაწილს:იესო სრულიად ადამიანია. მას მიაჩნდა, რომ ძეს არ შეეძლო შეცვლა, ამიტომაც ის არ ფლობს ადამიანურ სამშვინველს. ეკლესიის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, ეს რომ ჭეშმარიტი იყოს, მაშინ იესო ვერ შეძლებდა განკაცებას, ამის გარეშე კი არც გამოსყიდვა იქნებოდა. კრებამ აპოლინარელობაც დაგმო. კრებამ ასევე დაადგინა, რომ კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსი პირველობდა, რომის ეპისკოპოსის შემდეგ, რადგან კონსტანიტინოპოლი ახალი  რომი იყო. კონსტანტინოპოლი გახდა ახალი დედაქალაქი მაშ შემდეგ, რაც აშენდა 330წელს კონსტანტინეს მიერ.

ნათლობა

    სადავო საკითხი იყო აგრეთვე ჩვილთა ნათლობა. მოციქულთა წერილებზე დაყრდნობით ეკლესიის რამდენიმე ხელმძღვანელი ამტკიცებდა, რომ ჩვილთა ნათლობა  დაუშვებელია, რადგან ნათლობა მომდინარეობს გათვითცნობიერებული გადაწყვეტილებისგან, რწმენისგან და სურვილისგან ემსახურო ღმერთს. ამ მოსაზრების წინააღმდეგ გაილაშქრა ავგუსტინემ, რომელიც იყო ჩრდიო აფრიკაში არსებული ეკლესიის ეპისკოპოსი  (354–430წწ),   მან აგრეთვე გაილაშქრა  ბრიტანელი ბერის პელაგიას სწავლების შესახებ, იმასთან დაკავშირებით რომ ადამიანს შეუძლია იცხოვროს წმიდად. ავგუსტინე აღიარებდა პირველქმნილი ცოდვის მემკვიდრეობით ბუნებას და ამავე მიზეზის გამო მან ჩვილთა ნათლობა ჩვეულებრივ მოვლენად აქცია.  საერთოდაც, ავგუსინემ უდიდესი გავლენა მოახდინა ღვთისმეტყველებაზე და ეკლესიის საერთო განვიათარებაზე.  ამ დროს აღმოსავლეთში იფეთქა ახალმა ქრისტოლოგიურმა კონფლიქტმა, რომელმაც თავის აპოგეას მაშინ მიაღწია,  როდესაც ალექსანდრიის ეპისკოპოსი კირილე გახდა (412–444წწ)  და კონსტანტინეპოლის ეპარქიის თავი –ნესტორი (428–431წწ) გახდა.  ნესტორი ასევე არ აღიარებდა ქრისტეს ღვთაებრივ ბუნებას. შედეგად აღმოსავლეთის იმპერიის იმპერატორმა თეოდოს მეორემ  (408–450წწ) მოიწვია მორიგი მსოფლიო კრება.

მესამე მსოფლიო კრება

    კრება ჩატარდა ეფესოში 431წელს.  ნესტორმა უარი თქვა ეფესოში ჩასვლაზე. კირილემ წაიკითხა დადგენილება, რომელიც შეეხებოდა ორი პიროვნების ერთობას ქრისტეში, რაც მთელმა კრებამ მოიწონა. ყველამ ნესტორის წინააღმდეგ მისცა ხმა და იმპერატორმა იგი დაამხო და გადაასახლა.

მეოთხე მსოფლიო კრება

    კირილემ იცოდა, რომ კრებაზე მიღებულმა გადაწყვეტილებამ ალექსანდრეა მრავალ ქალაქზე ზევით დააყენა და დაავიწყდა სიფრთხილე. ის უდიერად და უხეშად აკეთებდა თავის განცხადებებს,  რომლებმაც მისივე მიმდევარნი შეუარცხყო. ევტიქიმ, კონსტანტინოპოლელმა სამონასტრო მოღვაწემ ქრისტეს ერთი ბუნების საკითხი კვლავ წამოწია და ეს მოსაზრება ძალზედ პოპულარული გახდა. ევტიქიანელობას მეორენაირად–მონიფიზიტობასაც უწოდებდნენ, რასაც ბევრი საერთო ჰქონდა აპოლინარელბასთან. ორთოდოქსალებმა ამაზე ამგვარი განცხადება გააკეთეს:“ქრისტეს არ შეეძლო გამოესყიდა ის,  რაც მას არ მიუღია. ადამიანი განსაზღვრებით ფლობს ადამიანურ ბუნებას, და თუ ქრისტეს არ ექნებოდა ეს ბუნება, ის ვერანაირად გამოისყიდიდა მათ.“

    ამ პრობლემის გადასაჭრელად იმპერაორმა თოდოსიმ კვლავ მოიწვია საეკლესიო კრება ეფესოში 449წელს. კირილე გარდაიცვალა რამდენიმე წლით ადრე და ის შეცვალა დიოსკორემ (444–454წწ). ის კიდევ უფრო რადიკალური შეხედულებების მატარებელი იყო, ვიდრე მისი წინამორბედი.  კონსტანტინეპოლის ეპისკოპოსი ფლავიუსი ეგვიპტიდან ჩამოსულმა დელეგაციამ ისე სცემა რომ რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა.  რომის ეპისკოპოსმა ლეონ პირველმა (440–461წწ) გამოგზავნა წერილბითი მიმართვა კრებაზე, რომელიც არ წაუკითხავთ. ამ კრებამ გაამყარა მონოფიზიტების შეხედულება. მოგვიანებით ამის გამო ლეონ პირველმა ამ კრებას „ავაზაკთა თავყრილობა“ უწოდა.  მომავალ წელს იმპერატორი თეოდოსი გარდაიცვალა და ხელისუფლებაში მოვიდა მარკიანე (450–457წწ).  მარკიანე მყარად იდგა ორთოდოქსალურ პრინციპებზე. რის შედეგადაც მან კიდევ ერთი კრება მოიწვია.

მეხუთე მსოფლიო კრება

    451წელს მარკინაემ მოიწვია კრება ქალაქ ქალკედოში, რადგან არ სურდა ეფესოში დატრიალებული უწესრიგობის გამეორება. ეს იქცა ყველაზე დიდ  კრებად ადრეული ეკლესიის ისტორიის განმავლობაში. ამჯერად ლეონ პირველის წერილი წაკითხულ იქნა მთელი კრების წინაშე, სადაც ის წერდა, რომ იესო 100%–ით ღმერთია და ასევე 100%ით ადამიანი და ამ ორს შორის წინააღმდეგობა არ არსებობს. იესო არის ჭეშმარიტი ღმერთი და ჭეშმარიტი ადამიანი. ეს მოსაზრება მთელმა კრებამ მოიწნა და მონოფიზიტობა დაგმობილ იქნა.

ბერ–მონაზვნობის ჩასახვა

    ქრისტიანული ბერ–მონაზვნობა, როგორც მოძრაობა ეკლესიაში ჩაისახა მესამე საუკუნის ბოლოს, რის საფუძველიც წმიდა წერილის რამდენიმე ადგილის სიტყვასიტყვით გაგება გახდა.  მოგვიანებით ქრისტიანობაში ბერ–მონაზვნობა განიხილებოდა, როგორც სრული დაპირისპირება საერო ცხოვრებისადმი.  ამ მოვლენაზე უდიდესი გავლენა მოახდინა აგრეთვე ბერძნულმა ფისოლოფიამ, კერძოდ კი მოძღვრებამ ხორციელი სურვილების დათმობაზე. სტიოკოსები ასწავლიდნენ, რომ საჭიროა გავლიოთ ჩვენი ცხოვრება ემოციონალური აღმაფრენებისა და დაცემების გარეშე. გნოსტიციზმი, რომელიც ინტელექტუალურად იქნა დაძლეული ქრისტიანობის მიერ მეორე საუკუნეში,  მალე ახალი სახით დაბრუნდა, რათა მესამე და შემდგომ საუკუნებშიც გავლენა მოეხდინა ელესიაზე ასკეტიზმის სახით, რომლის მოძღვრება მთლიანად უარყოფდა ყოველნაირ ხორციელ სურვილს. ისტორიკოსი ჰერბერტ უორკმენი ბერ–მონაზვნობას განიხილავდა, როგორც კიდევ ერთ თავს „თვითუარყოფის ისტორიაში.“ გნოსტიციზმი ასწვლიდა, რომ სხეული ეს არის ბოროტება, რომელიც დაბალი ღვთაების მიერაა შექმნილი. მალე ბერ–მონაზვნობამ მიიღო მოძღვრება, რომ ყველა ხოციელი სურვილი ბოროტებაა.  ადრეული ბერ–მონაზვნური აღთქმები  გლახაკობაზე (წუთისოფლის უარყოფა) და უქორწინებლობაზე, ფაქტობრივად წარმოადგენდნენ ცხოვრებაზე გნოსტიციზმის მიმდევრების შეხედულებას. ეს ორი იდეა შეადგენდა ბერ–მონაზვნობის ფუნდამეტს, რომელსაც ამყარებდნენ რამდენიმე ადგილით ახალი აღთქმიდან, ოღონდ ისიც პირდაპირი გაგებითი მნიშვნელობით და არა კონტექსტით, რამეთუ პავლე მოციქული ტიმოთეს მიმართ პირველ წერილში სწორედ ამ მოძღვრების წინააღმდეგ ილაშქრებდა, რადგან გნოსტიციზმი თავისი მრავალფეროვნული მოძღვრებებით უკვე მოციქულთა დროიდან ცდილობდა ეკლესიაში ფეხის მოკიდებას, რაც საბოლოოდ მესამე საუკუნეში ბერ–მონაზვნური ცხოვრების მოძღვრებით  შეძლო.   საეკლესიო ცხოვრებაში შეიძლება აღმოვაჩინოთ მონაზვნობის უფრო ადრეული კვალი, თუმცა საკმაოდ განსხვავებული სახის. ჯერ კიდევ ეგნატეს დროს, ადამიანები დებდნენ უბიწოების აღთქმას, მაგრამ ისინი თავიანთ ოჯახებში რჩებოდნენ და აგრძელებდნენ სახარების ქადაგებას, ცხოვრობდნენ როგორც რიგითი მოქალაქენი, მაგრამ წმიდად. ბერ–მონაზვნობის ნამდვილ დაწყებას საფუძველი ჩაეყარა  ანტონის მიერ (251–356წწ). მან 105წელი იცოცხლა. ის დაიბადა ცენტალურ ეგვიპტეში ძალზე მდიდარ ოჯახში,  როდესაც კითხულობდა ქრისტესა და მდიდარი ბიჭის ისტორიას, მან ყოველი სიტყვა თავის თავზე მიიღო და მართლაც მთელი ქონება გაყიდა, მაშინ მას 20წელი უსრულდებოდა. 15წელი ის დახეტიალობდა უდაბნოში. 285წელს ის საბოლოოდ დამკვდიდრდა უდაბნოში და გახდა განდეგილი (ბერძნული სიტყვა–განმარტოებული). სწორედ აქედან წამოვიდა სიტყვა ბერ–მონაზონი „monachos”-დან – რაც ნიშნავს „მარტოს“.  განდეგილობის დროს ანტონი ხშირად ებმებოდა, როგორც თავად ამბობს, ეშმაკთან ბრძოლაში. ვაჭრებსა და უბრალოდ მოხეტიალე ადამიანებს, რომელნიც მის სამყოფელთან ჩაივლიდნენ ხოლმე, ხშირად ესმოდათ ყვირილი და მათრახის ხმები.  ანტონმა მალე მიიპყრო ყურადღება და მიმდევრები გამოუჩნდნენ, რომელნიც მის გარშემო შეჯგუფდნენ და ცდილობდნენ მისთვის მიებაძათ, ეს ანტონს სიმარტოვეში ხელს უშლიდა. ამიტომაც 305წელს ის გადავიდა ეგვიპტის უდაბნოს განაპირას, რათა მოეხდინა თავისი მიმდევრების ორგანიზება განდეგილთა საზოგადოებაში. ისინი არ მისდევდნენ საერთო ცხოვრებას, თითოეული თავის ქოხში ცხოვრობდა, გვერდი–გვერდ მარტობააში.  შესაძლოა ბერ–მონაზვნობაში ექსტრემიზმის კლასიკურ მაგალითად გამოგვადგეს სიმონ მესვეტე (390–459წწ). 23წლის ასაკში ის გახდა ანაქორეტი მღვიმეში, სადაც გაატარა ორმოცი დღე ფეხით კლდეზე მიჯაჭვულმა. მხოლოდ ტყავის პატარა ნაჭერი იცავდა მის კოჭს რკინისგან. როდესაც ორმოცი დღის შემდეგ მას მოხსნეს ჯაჭვი, მისმა მიმდევრებმა ნაიარევის ქვეშ 20მსუქანი მატლი აღმოაჩინეს, რომელთა მოშორებას სიმონმა არ ისურვა, რადგან თავისი სასჯელის ნაწილად თვლიდა. ზაფხულობით ის ყელამდე მიწაში ეფლობოდა და მხოლოდ ღამის დადგომისას თხრიდნენ იქიდან. 33წლისამ მან აიშენა სვეტი, რომელიც სიმაღლით დაახლოებით ექვსი ფუტი გახლდათ, და რომელზეც დარჩენილი სიცოცხლე გაატარა, როგორც ცასა და მიზას შორის მყოფმა. ის არასოდეს იბანდა. ხშირად ისერავდა სხეულს და არ აძლევდა ჭრილობებს მოშუსების საშუალებას. ერთ–ერთი მისი რელიგიური ვარჯიში იყო შუბლის ფეხებამდე მატანა. მისმა ერთ–ერთმა მიმდევარმა დაითვალა 1244ასეთი შეხება, შემდგომ კი სათვალავი აერია.  შესაძლოა ერთ–ერთი მთავარი ფიგურა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების განვითარებაში იყო ბასილი (330–379წწ), კესარიის ეპისკოპოსი, რომელმაც დაარსა მონასტერი პონტოში 358 წელს და შეიმუშავა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების წესები. 1– ანაქორეტების დაძლევა და მათი მონასტრებში დაბრუნება. 2– მონასტრების გატანა უდაბნოებიდან ქალაქების ცენტრებში. 3–შეზღუდვა სიმკაცრისა და თვითგვემისა. ლოცვა უნდა ჩატარებულიყო დღეში შვიდჯერ და კიდევ ერთი ლოცვა იკითხებოდა შუაღამისას, ამ ლოცვამ მიიღო „სამონასტრო საათის“ სახელწოდება. 4–ხელი შეეწყო სწავლისათვის.  ცისკრის ლოცვა ორი მიზეზის გამო დადგინდა: 1–შეწყვეტილიყო ღამის ღრმა ძილი და ამით არ მიეცათ ბერ–მონაზვნებისთვის საშუალება დამტკბარიყვნენ ამ ხორციელი სიამოვნებით და 2–რათა აღესრულებინათ 188: ფსალმუნის 62–ე მუხლში ნათქვამი სიტყვები–„შუაღამისას ვდგები შენს სადიდებლად.“

    რომის ეკლესიაში გაბატონებული წუთისოფლის გამო 500წელს  იმედგაცრუებლი ბენედიქტე,  განმარტოვდა მღვიმეში. 525წელს ადგილობრივმა მოშურნეებმა აიძულეს ის გადასახლებულიყო სამხრეთით, მონტე–კასინოში. მან იქ ახალი მონასტერი დააფუძნა, რომელიც გახდა ბენედიქტელების ორდენის მთავარი ცენტრი. ბენედიქტეს წეს–განგება განსაკუთრებით ხაზს უსვამდა ფსალმუნების მნიშვნელობას, რომელთა გალობაც აუცილებელი იყო მთელი კვირის განმავლობაში.  ბენედიქტური ბერ–მონაზვნობა მთელს ევროპაში გავრცელდა და თანდათანობით შეიერთა სხვა მონასტრებიც, გარდა კელტური ბერ–მონაზვნობისა. მეშვიდე საუკუნიდან მოყოლებული,  მეთერთმეტე საუკუნის ბოლომდე ბენედიქელობა პრაქტიკულად გახდა ბერ–მონაზვნობის ერთადერთი ფორმა.  მონასტრებში წიგნების შეტანა და მათი სხვადასხვა ენაზე თარგმნა ბერ კასირიოდეს უკავშირდება (485–580წწ). წიგნების გადაწერის გამო, ბერები არა მხოლოდ საუკუთესესო გადამწერნი გახდნენ, არამედ განათლების დონეც აიმაღლეს.  მას შემდგომ მონასტრები იქცნენ განათლების უმნიშვნელოვანეს ცენტრად და უნივერსიტეტების შექმნამდე ყველაზე მდიდარ ბიბლიოთეკას ფლობდნენ.

რომის დაცემა

    ვესტგოთების მიერ რომის აღებამ დიდი ზიანი მიაყენა ქალქის პრესტიჟს, მრავალი წარმართი რომაელი ამას ქრისტიანობის გავრცელებასა და წარმართი ღვთაებების რისხვას მიაწერდა. პირველად ჰანიბალის დროიდან მტრის არმიები იდგნენ რომის კარიბჭეებთან. ეს მოხდა 409წელს. ეს დამარცხება აღმოჩნდა ნამდვილი შოკი, რომლისგანაც რომმა ვეღარასოდეს შეძლო გამოსვლა.

    568წელს  დასავლეთში დაიწყო გერმანელი ტომების შემოტევის ახალი ტალღა.  ლანგობარდების შემოტევები შეჩერებულ იქნა 573 წელს და განახლდა 590წელს.  ამ დროს რომის ეპისკოპოსი იყო გრიგოლ პირველი (590–604).  გრიგოლი გამოვიდა სამშვიდობო მოლაპარაკების ინიციატორად ლანგობარდებთან. 595წელს გრიგოლმა ზავი გააფორმა ლომბარდიის მეფესთან. რომის პატრიარქმა, გრიგოლმა თავი გამოამჟღავნა, როგორც ენერგიულმა და საქმიანმა კაცმა. მისი მოღვაწეობა დაკავშირებული იყო მთელ რიგ ცვლილებებთან: ის აწარმოებდა ყველა სამოქალაქო საქმეს ცენტრალურ იტალიაში, პრაქტიკულად მთელმა ქრისტიანულმა სამყარომ დასავლეთში აღიარა ის, როგორც პირველი პატრიარქი, რომელსაც მეტოქე არ ჰყავდა. ყველა დასავლელი რელიგიური მოღვაწე მასთან მოდიოდა რჩევისთვის. შედეგად, გრიგოლმა გამოამჟღავნა თავისი ძალაუფლება და დაირქვა „პაპა“ (ლათ–„მამა“).  თუმცა ლათინურად ყველა ეპისკოპოსს „მამას“ ეძახდნენ, ამიტომ ძალზედ რთულია იმის დადგენა, განსაკუთრებით კი პროტესტანტებისთვის, თუ ვინ იყო პირველი „პაპა“. კათოლიკები თვლიან, რომ მოციქული პეტრე იყო რომის პირველი „პაპი“ მაგრამ ამის ისტორიული მტკიცებულება არ არსებობს, უფრო მეტიც პეტრე რომის ეპისკოპოსად არ გვხვდება.

    602წელს ავგუსტინემ გაიგო, რომ კუნძულზე სხვა ქრისტიანებიც არიან და  წავიდა მათთან შესახვედრათ. ის მიდოდა იქ, რათა ეთქვა, რომ ის არის რომის ეპისკოპოსის, დასავლეთის პატრიარქის პირადი წარმომადგენელი. რომ რომის ეპისკოპოსი დგას მთელი ქრისტიანული მსოფლიოს სათავაში.

კელტური ქრისტიანები

    კელტურ ქრისტიანებს, რომელთა სანახავად მიდოდა ავგუსტინე,  რომის ქრისდტიანობისგან ბევრი რამ განასხვავებდა,  მათ შორის პასექის დღესასწაული, ტონზურე,  და სამონასტრო ცხოვრებნის წესი. შეხვედრისას მათ უარყვეს ავგუსტინეს მიერ მოხსენებული განმარტებანი და დაასკვნეს, რომ ის უბადრუკი და თავმოყვარე ადამიანია. შედეგად კელტებმა უარი თქვეს ამ ძალაუფლების აღიარებეაზე, რის გამოც ავგუსტინემ ჩათვალა, რომ ისინი ბოროტგანმზრახველები იყვნენ, რადგან ამხედრდნენ რომის სამართალის წინააღმდეგ. ამგვარად დაიწყო ბრძოლა ქრსტოიანობის ორ ფორმას შორის პირველობისათვის, რომელიც 60წელს გაგრძელდა.  ინგლისელი მეფეების უდიდესი ნაწილი მხარს, ქრისტიანობის რომაულ ფორმას უჭერდა. ყოველივე ამან დიდი გავლენა მოახდინა ევროპული ქრისტიანობის განვიათარებაში. ამ დროიდან მოყოლებული ინგლისის ეკლესია ფანატიკურად ერთგული იყო რომის ეპისკოპოსის.  ასე იცვლებოდა ევროპული ქრისტიანობა დაწყებული 400წლიდან. თუმცა, იმპერიის პროვინციათა უმრავლესობა გადაიქცა გერმანულ სათავადო–სამეფო კუთვნილ მიწებად. პოლიტიკური სირთულეებისა და არეულობის გამო საოცრად გაიზარდა რომის ეპისკოპოსების ავტორიტეტი, ძალაუფლება და პრესტიჟი. შემდეგი ცხრა საუკუნის განმავლობაში რომს ეკუთვნოდა უდავო პირველობა მთელს დასავლურ ქრისტიანობაზე.

ისლამისტებისგან ქრისტიანთა შევიწროება

    682წელს მდგომარეობა აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვისპირეთში იმდენად შეიცვალა, რომ საჭირო აღარ იყო მონოთელიტებზე ფიქრი. ისლამურმა მოძრაობამ, რომელიც არაბეთის ნახევარკუნძულზე დაიწყო,  შეცვალა ისტორიის მდინარება. ნახევარკუნძულის მოსახლეობა, ბედუინები, ცხოვრობდნენ საშინელ სიღარიბეში, ჰქონდათ მოუწესრიგებელი ყოფა და გამუდმებით ებრძოდნენ ერთმანეთს, თუმცა ისლამმა შეძლო მათი გაერთიანება, ერთი რელიგიური აზრის ქვეშ. სიღატაკეში დაბადებული და აღზრდილი ეს სასტიკი მეომრები,  უშიშრად იბრძოდნენ და სწამდათ, რომ ბრძოლაში სიკვდილი აძლევთ მათ სამოთხეში შესვლის გარანტიას და სიამეებით ტკბობის საშუალებას.  სირიის არაბული ტომები განუწყვეტლივ არღვევდნენ მშვიდობას ბიზანტიის საზღვრებზე, თუმცა ბიზანტიამ მაინც მოახერხა მათი შეკავება.ქრისტიანებისთვის მდგომარეობა მძიმდებოდა მესოპოტამიის, სირიის, ლიბიისა და ჩრდილოეთ აფრიკის დაკარგვით რამაც ბიზანტიის იმპერიას აუნაზღაურებელი ზიანი მიაყენა.

ხატმებრძოლენი

    ჯერ კიდევ მექვსე საუკუნეში სირიელმა ეპისკოპოსმა აკრძალა ხატთაყვანისცემა და გამოსახულებათა ქონა, როგორბიც იყო ქრისტეს გამოსახულება, მარიამის და სხვა წმიდანების. მიუხედავად ამისა ხატების რიცხვი იზრდებოდა, რაც იმ ძველი, წარმართული ტრადიციებითაც იყო გამოწვეული, რაც საზოგადოებას ქრისტიანობის მიღებამდე ჰქონდა.  უბრალო ადამიანებისთვის ხატებს, მხოლოდ პატივისცემის საგნები კი არ იყო, არამედ უფრო მეტად თილისმები, რომელთაც წარმატება უნდა მოეტანათ მათთვის, ადამიანები მუხლებზე იჩოქებდნენ მათ წინაშე, ეამბორებოდნენ,  ანთებდნენ სანთლებს, მოსავდნენ გვირგვინებით, ელოდნენ მათგან სასწაულს და თაყვანს სცემდნენ.  ხატთაყვანისცემის გამო მუსლიმები გამუდმებით ადანაშაულებდნენ ქრისტიანებს კერპთაყვანისმცემლობასა და მეორე მცნების დარღვევაში. იმპერატორი ლეონ მესამე დაიბადა ისავრიში. 726წელს მან მიწვია ეპისკოპოსთა და სენატორთა კრება, რომელზე დადგენილ იქნა, რომ ეკლესიებიდან გამოეტანათ ყველა ხატი  და იკრძალებოდა ყველანაირი გამოსახულების ქონა და ამბორი.  აღელვებული და აფორიაქებული ბრბო გამუდმებით ეწინააღმდეგებოდა ჯარისკაცებს. ხატმებრძოლენი გამოდიოდნენ ქრისტეს განკაცების გამოსახვის წინააღმდეგ, რადგან ნახატზე ქრისტე მხოლოდ ადამიანის სახით იყო წარმოჩენილი, მაშინ როდესაც ის ორ ბუნებას ატარებდა, ადამიანურსა და ღვთიურს, ამის წარმოსახვა სურათზე კი შეუძლებელი გახლდათ.  ლეონის სიკვდილის შემდეგ ეკლესიათა უმრავლესობამ კვლავ აღადგინა ხატები და ფრესკები. თუმცა სათავეში მოსულმა ლეონის ძემ, კონსტანტინე მეხუთემ (741–755წწ) უფრო მკაცრი პოლიტიკის გატარება დაიწყო.  754წელს მან შეკრიბა სამასი ეპისკოპოსისგან შემდგარი სინოდი და ხატთაყვანისცემა „სისაძაგლედ“ გამოაცხადა. სინოდი მიიჩნევდა, რომ სატანა ხატების მეშვეობით ცდილობდა ეკლესიაში კერპთაყვანისმცემლობა დაენერგა. სინოდის შემდეგ დაიწყო ხატთაყვანისმცემლების დევნა.  კონსტანტინეს დიდხანს არ უმეფია და მისი სიკვდილის შემდგომ, ტახტი მის ძეს კონსტანტინე მეექვსეს ერგო, მაგრამ სიყმაწვილის გამო, მისი რეგენტი გახდა იმპერატრიცა ირინე. ისევე როგორც ქალების უმეტესობა ირინე თაყვანს სცემდა ხატებს და 787წელს მან მოიწვია კრება ნიკეაში, რომელსაც დაესწრო 350 ეპისკოპოსი,მათ შორის რომის პაპის წარმომადგენლებიც. კრებამ აღადგინა ხატების პატივისცემა და არა თაყვანისცემა, როგორც წმიდა გამოსახულებებისა და ამ პატივისცემით ღვთისმოსაობისა და რწმენის კანონიერი გამოხატვა. მხოლოდ მეთერთმეტე საუკუნეში აღიარა ჩრდილოეთ ევროპამ ნიკეის მეორე კრება, როგოც მეშვიდე მსოფლიო კრება. მეშვიდე მსოფლიო კრება გახდა ის უკანასკნელი კრება, რომლის გადაწყვეტილებებიც მიღებულ იქნა  დასავლეთისგანაც და აღმოსავლეთისგანაც, თუმცაღა დასავლეთის ქრისტიანები მსოფლიოს კერებებს დღევანდლამდე ატარებენ.

პაპები და რომის ეკლესია

    როდესაც 858წელს პაპის ტახტი დაიკავა ნიკოლოზ პირველმა, მაშინვე გამოამჟღვანა თავისი ძალაუფლება და ყველას აგრძნობინა, რომ ძლიერი პაპი იყო. სასულიერო პირებს შორის დაიწყო დასჯის პროცესი, თუ ვინმეს რაიმეში ბრალი ედებოდა იგი მიუკერძოებელი იყო. ნიკოლოზმა თავი წარმოაჩინა, როგორც მეცხრე საუკუნის ერთ–ერთმა ყველაზე ძლიერმა პაპმა, თუმცა მისმა უშუალო მემკვიდრეებმა, ვერ გამოამჟღავნეს იგივე ხასიათი.  მალე პაპები გაცილებით უფრო ძლიერი გახდნენ, ვიდრე მხოლოდ იმპერიის რელიგიური ხელმძღვანელები. თუმცა პაპებს შორის ამორალური ცხოვრების წესით მავალნიც იყვნენ. იოანე მეთორმეტე ითვლება ყველაზე ამორალურ პაპად, არა მხოლოდ მისი მოღვაწეობის დროში, არამედ მთლიანად ეკლესიის ისტორიაში. მის სექსუალურ მოთხოვნილებებს საზღვარი არ ჰქონდა. თავის საყვარლებს საეკლესიო წრიდან, ის საეკლესიო მიწებს ჩუქნიდა.  სულაც არ ერიდებოდა ძალა ეხმარა მლოცველ ქალებზე პირდაპირ წმ. პეტრეს ტაძარში. მან პირველმა დაამტკიცა, რომ ეკლესიის თავში ნამდვილი ძალაუფლება დამოკიდებულია დაკავებულ თანამდებობაზე და არა ადამიანზე.  იმ დროს, როდესაც პაპის ტახტი ასეთი გარყვნილი ადამიანების ხელში იმყოფებოდა, ევროპაში იყვნენ საკმარისი რაოდენობის სერიოზულად განწყობილი ქრისტიანები, რომელთაც ყველაზე მეტად სულიერი საკითხები ეფიქრებიდათ და ყველაფერს ცდილობდნენ, რათა სულიერი ცხოვრება გამოეცოცხლებინათ. 910წელს ბერნომ, ბურგუნდიელმა ბერმა დაარსა ახალი მონასტერი კლიუნში, საფრანგეთის სამხრეთით. 911წელს არსებობა შეწყვიტა კაროლინგების დინასტიამ და ხელისუფლებაში მოვიდა სხვა,  საქსონელთა დინასტია. შედეგად, ეპისკოპოსთა და საეკლესიო სხვა თანამდებობების დანიშვნა იმპერატორის მეთვლაყურეობით ხდებოდა, თუმცა ეს ეკლესიას დამოუკიდებლობას როდი აკარგვინებდა.

დიდი სქიზმა–განხეთქილება

    858 წელს კონსტანტინეპოლის პატრიარქი ეგნატე დამხობილ იქნა უთანხმოების გამო, რომელიც მისსა და იმპერატოის ოჯახს შორის იყო გაბატონებული. ახალ პატრიარქად ფოტი აირჩიეს. ეგნატემ თავის მომხრეებთან ერთად ხმამაღალი სკანდალი მოაწყო და შვიდი წლის განმავობაში შეთანხმებამდე ვერ მივიდნენ. 861წელს ჩიხიდან  გამოსვლის მიზნით მოწვეულ იქნა სინოდი, რომელზეც რომის ორი ლეგატი იმყოფეოდა და მათ მხარი ეგნატეს გადაყენებას დაუჭირეს.  ნიკოლოზმა გამოიყენა თავისი ძალაუფლება, როგორც პაპის და 863წელს ფოტი გადააყენა, მის ადგილზე კი ისევ ეგნატე დანიშნა.  ბიზანტიის იმპერატორმა მიქაელ მესამემ (856–867წწ)  და ფოტმა უარი განაცხადეს მოესმინათ ნიკოლოზის დადგენილება და დამორჩილებოდნენ მას.  867წელს ფოტიმ ენციკლიკური წერილი გაუგზავნა აღმოსავლეთის ყველა პატრიარქს. მან მოიწვია კრება კონსტანტინეპოლში და პაპი ნიკოლოზი განკვეთილ იქნა ეკლესიიდან. ამგვარად გამოჩნდა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის „ფოტის სქიზმა“.  ახალმა იმპერატორმა ბასილმა (867–886) ფოტი დაამხო და ეგნატე დააბრუნა.  მეათე საუკუნეში აღმოსავლეთში  ეკლესიამ მოახდინა ფოტის კანონიაზცია და ფოტის სქიზმამ მზარდი დაძაბულობა გამოვლინა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის.  იმ დროს სიტუაცია დაიძაბა ბულგარეთში. მეფე ბორისმა, რომელმაც ქრისტიანობა 865წელს მიიღო, არ იცოდა რომელ ეკლესიას დაქვემდებარებოდა. საბოლოოდ, რომმა ბულგარეთში წააგო, მაგრამ გაცილებით დიდი წარმატების მიღწევა შეძლო მორავიაში.  ტერიტორიების გარდა, გაჩნდა კამათი იმ პიროვნებებთან დაკავშირებით, რომლებიც ეკლესიაში თანამდებობებს იკავებდნენ. კონსტანტინეპოლის პატრიარქი იმ დროს იყო მიქაელ კერულარიუსი (1043–1058).  იგი ფანატიკური მოწინააღმდეგე იყო ყოველივე ლათინურისა, მძვინვარედ უპირისპირდებოდა რომს და უარყოფდა მის ავტორიტეტსა და პრეტენზიას პირველობაზე. ის თვლიდა, რომ პატრიარქი არაფრით ჩამოუვარდებოდა პაპს, თუმცა ამის დამტკიცებას ვერ ახერხებდა.  1053წელს პატრიარქმა დახურა რამდენიმე ლათინური ეკლესია კონსტანტინეპოლში. ჯარისკაცები ფეხით თელავდნენ ეკლესიების დაკეტვის დროს, ზიარებისათვის განკუთვნილ პურს. სიტუაცია ასაფეთქებლად იყო მზად და კერულარიუსმა ამ დენთის კასრს საღვთისმეტყველო უთანხმოებაც დაუმატა. მან წერილი მისწერა საფრანგეთის ეპისკოპოსებსა და მღვდლებს, თუმცა ერთადერთი ადრესატი პაპი ლეონ მეცხრე იყო. ამ წერილში მან ხაზი გაუსვა რომის ეკლესიის ოთხ შეცდომას: 1– ევქარიისტიის დროს გამოიყენებოდა უფუარი პური (პროსფორა. ანუ ხმიადი, რასაც საფუძვლათ წმ.წერილი უდევს). აღმოსავლეთში მიიჩნევდნენ რომ ეს ძალიან ჰგავდა იუდეურ პასექს და შესაბამისად იუდეური დღესასწაულის გაგრძელებას წარმოადგენდა. 2–დასავლეთი მარხვას შაბათობით აწესებდა და ვინაიდან შაბათი წარმოადგენს იუდეველთა დღესასწაულს, აღმოსავლეთი დასავლეთს ისევ იუდეველური დღესასწაულის მიყოლაში სდებდა ბრალს. 3–დასავლეთი ნებას რთავდა ეჭამათ დაკლული ცხოველების ხორცი, რაც პირდაპირ არღვევდა იმ კანონს, რომელიც მიღებულ იქნა იერუსალიმში ჩატარებულ მოციქულთა კრებაზე.  რა ირონიაა: ბრალდების პირველი ორი პუნქტი ეფუძნებოდა იმას, რომ ქრისტიანები მისდევდნენ იუდეურ დღესასწაულებს, ხოლო მესამე ბრალდება წარმოდგენილი იყო ამ იუდეური წესებიდან გადახვევაში. 4–დიდმარხვის დროს დასავლეთის ეკლესიები კრძალავდნენ ალილუსიას გალობას, რადგან ეს პერიოდი მძიმე და სამგლოვიარო იყო, აღმოსავლეთი კი მიიჩნევდა, რომ სიხარულის გამოხატვის აკრძალვა ქრისტიანობას ეწინააღმდეგება. 1054წელს პაპმა ლეონ მეცხრემ თავისი დელეგატები გაგზავნა კონსტანტინეპოლში, რათა ეს საკითხი მოეგვარებინათ, მაგრამ მათ იქ შეურაცხყოფა მიაყენეს, სათანადოდ არ ეპყრბოდნენ. ლეონი 1054წლის 19აპრილს გარდაიცვალა.  1054წლის 16ივლისს პაპის ლეგატები მივიდნენ კონსტანტინოპოლისში, წმ. სოფიას ტაძარში გამათულ ლიტურგიაზე და მის საკურთხეველზე დადეს კერულარიუსისა და ყველა მისი მიმდევრის ანათემა. ამ მოვლენას ხშირად უწოდებენ „დიდ სქიზმას“.  სწორედ ამ განხეთქილებამ გამიჯნა საბოლოოდ დასავლური და აღმოსავლური ეკლესიები, რამაც გათიშა დიდი დროის განმავობაში მთელი ქრისტიანული ეკლესია.  სქიზმა იყო შედეგი საუკუნეობრივი კონფლიქტებისა და უთანხმოებისა, ასევე ადვილი დასაშვებია, რომ განხეთქილების ერთ–ერთ მთავარ მიზეზად პირველობისკენ სწრაფვა გახდა და ეს ზემოთაც ავღნიშნეთ. პატრიარქები არ უთმობდნენ პირველობას პაპს.

    აღმოსავლურმა ეკლესიამ დაირქვა „მართლმადიდებლური ეკლესია.“ პირველყოვლისა , ყურადღება მიაქციეთ  სიტყვათა შეწყობას  „აღმოსავლეთის მართმადიდებლური ეკლესია“.წარსულში უფრო ხშირად ეს ცნება განიმარტებოდა , როგორც „ბერძნული მართმადიდებლური ეკლესია“, თუმცა ასეთი ინტერპრეტაცია  არასრული და შეზღუდულია. არსებობს მრავალი მართმადიდებლური ეკლესია და ბერძნული ერთ-ერთი მათგანია.

    სახელწოდებას „ბერძნული, მარლთმადიდებლური ეკლესია“ განსაკუთრებული ეკლესია 1453 წლამდე ჰქონდა,  ანუ კონსტანტინოპოლის  საბოლოო დაცემამდე, დაახლოებით 7 ასწლეულის განმავლობაში მუსულმანურ ქვეყნებთან შეიარაღებული კონფლიქტის განმავლობაში.  იმ დროს აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის თავად ითვლებოდა კონსტანტინეპოლის პატრიარქი. საბერძნეთიდან მართლმადიდებლობა გავრცელდა სხვა ქვეყნებში, როგორებიც იყვნენ საქართველო, რუსეთი, პოლონეთი და ა.შ

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

ეკლესიაში მომხდარი ცვლილებები

მეორე საუკუნე

    მეორე საუკუნეში ეკლესიამ გადაიტანა მნიშვნელოვანი ცვლილებები,  რომლებიც გამოწვეული იყო ორი ძირითადი მიზეზით: ერთის მხრივ,  ეკლესია იმყოფებოდა რომის ხელისუფლების რეპრესიული პოლოტიკის მუდმივი წნეხის ქვეშ–გარეგანი დარტყმები,  მეორეს მხრივ,  თავად ეკლესიის შიგნით არ იყო  ერთსულოვნება და უფრო მეტიც,  მუდმივად იგრძნობოდა ზეწოლა სხვადასხვა ერეტიკული სწავლების მხრიდან–შინაგანი დარტყმები. ეკლესიამ ყველა ამ ცვლილებაზე სამმხივად  მოახდნა რეაგირება: ცვლილებები მოხდა ეპისკოპოსის დანიშვნის პროცედურაში,  დაიწყო რწმენის სიმბოლოების შექმნა და შეიქმნა საეკლესიო კანონი–სია წიგნებისა,  რომლებიც აღიარებულ იქნა წერილის კანონად.  მალე საერთო თანამდებობებმა არსებობა შეწყვიტა,  მაშინ,  როდესაც ადგილობრივების მნიშვნელობა გაძლიერდა. შედეგად კი მათზე ჩამოყალიბდა საეკლესიო სტრუქტურა,  რომელიც თავისი ძირითადი ნიშნებით დღემდე არსებობს. არსებითი ცვლილებები ეპისკოპოსებს შეეხო. ეგნატე გახლდათ არა მხოლოდ ერთ–ერთი ეპისკოპოსი,  ანუ  ხუცესი ანტიოქიის ეკლესიისა,  არამედ ის მთელი ანტიოქიის ეპისკოპოსი იყო იმ აზრით,  რა აზრითაც ჩვენ ვლაპარაკობთ დღეს ეპისკოპოსებზე. რომის ხელისუფლებამ ის დააპატიმრა მეორე საუკუნის დასაწყისშივე და დაცვის თანხლებით ჩაიყვანა რომში,  სადაც სასამართლოს წინაშე წარსდგა და დასჯილიც იქნა. გზაში მან მოახერხა ეპისტოლენი გაეგზავნა სმირნის,  ეფესოს,  ფილადელფიისა და ტროას ეკლესიათა მრავალ ხელმძღვანელთან,  სწორედ ეს მიმოწერაა ის ერთადერთი რამ,  რაც მისი სიკვდილის შემდეგ დარჩა და მოწმობენ მისი აზროვნების მანერაზე.  წერილებში ის წერს თავის შეხედულებებზე საეკლიო იერარქიასთან დაკავშირებით,  და უნდა აღინიშნოს,  რომ ეს შეხედულებები მკვეთრად განსხვავდება ახალ აღთქმისეულ შეხედულებებისგან. წერილებში ის განუწყვეტლივ მიუთითებდა განსხვავებაზე „ეპისკოპოსსა“ და „პრესვიტერს“  ანუ უხუცესს შორის. მიუხედავად იმისა,  რომ ახალ აღთქმაში ეს ტერმინი გვხვდება ერთსა და იმავე პიროვნებასთან და ისიც მრავლობით რიცხვში,  ეგნატე მას ჰყოფს და იხსენიებს მხოლობით რიცხვში. მას მხედველობაში ყოველთვის ერთი ეპისკოპოსი ჰყავდა,  რომელიც ეკლესიის თავი იყო,  და რომელსაც პრესვიტერთა ჯგუფი ემორჩილებოდა. ის სიმბოლირებდა ქრისტეს,  ხოლო პრესტვიტერთა ჯგუფი მოციქულებს,  ამაში ის ეკლესიის ერთიანობას ხედავდა. ამ სქემამ მიიღო მონარქიული ეპისკოპატის,  ანუ მონოეპისკოპატის სახელწოდება–ერთადერთი ეპისკოპოსი მართავს ეკლესიას და ფაქტობრივად ფლობს მთელს ძალაუფლებას. ეგნატე ამტკიცებდა,  რომ არავის შეეძლო გაეტარებინა ცვლილება ეკლესიურ სტრუქტურაში ეპისკოპოსის ნებართვის გარეშე,  არც დაქორწინება იყო შესაძლები მისი ნების გარეშე და თვით სერობაც კი არ ჩაითვლებოდა ჭეშმარიტად და ნათლობა,  თუ მას ეპისკოპოსი ან მის მიერ სპეციალურად ამისათვის დანიშნული პირი არ ჩაატარებდა. ძალიან ძნელია იმის ახსნა,  თუ საიდან დაიწყო ასეთი ცვლილებები და როგორ მოხდა,  რადგან ეგნატე ჯერ კიდევ 69წელს გახდა ეპისკოპოსი,  ანუ მოციქულთა დროს.  რაც შეეხება რომის ეკლესიას,  მას არ შეუცვლია ამ ტერმინების მნიშვნელობა 140 წლამდე,  მაგრამ ამის შემდგომ რომშიც დაიწყო ეპისკოპატმა განვითარება და 200წელს ის უკვე უპირატესი გახდა მთელს ქრისტიანულ სამყაროში. კიდევ ერთი საინტერესო მომენტი ეგნატესთან დაკავშირებით მისი დუმილია,  იგი არასოდეს არ ახსენებს სამოციქულო მემკვიდრეობას,  მაშინაც კი,  როდესაც ეს მისთვის სასარგებლო იქნებოდა. ეს კიდევ ერთხელ ამტკიცებს იმ მოსზრებას,  რომ ეგნატეს მიერ შემუშავებული ეკლესიური სტრუქტურა როდი იყო მოციქულთაგან გადმოცემულ სწავლებაზე დაფუძნებული.
    როგორც უკვე ვთქვით ირინეოსი გახდა ლიონის ეპისკოპოსი 178წელს.  ის დაიბადა მცირე აზიაში და საკმაოდ ახალგაზრდამ მიიღო ქრისტიანული განათლება თვით სმირნის ეპისკოპოსის პოლიკარპეს მიერ,  რომელიც იოანე მოციქულის მოწაფე იყო.  ამრიგად ირინეოსი იყო მოციქულთა „მეორე თაობის“  მოწაფე.  ირინეოსი ზრუნავდა ქრისტიანული მოძღვრების სიწმიდეზე და მთელი მისი ყურადღება მიპყრობილი იყო გნოსტიციზმის,  ცრუმოძღვრების წინააღმდეგ,  რომელიც გაჩნდა ჯერ კიდევ მაშინ,  როდესაც  პავლე მოციქული წერდა კოლასელთა მიმართ წერილს.  

გნოსტიციზმი

    გნოსტიციზმი ჯერ კიდევ მოციქულთა დროს წაროიშვა,  უფრო სწორედ მანამდეც არსებობდა,  მაგრამ ქრისტიანობაში ამ დროს იშვა და ის მთლიანად დაფუძნებული იყო ბერძნულ ფილოსოფიაზე. გნოსტიციზმი იყო ქრისტიანობის ფილოსოფიური დამახინჯება და სხვადასხვა სექტებში სხვადასხვა სახით ვლინდებოდა. ყველა ვარიანტისათვის საერთო იყო ინტელექტუალიზმისკენ გადახრა,  მცდელობა შეეთავსებინათ ქრისტიანობა ლოგიკურ აზროვნებასა და ფილოსოფიასთან.  გნოსტიკოსები მკვეთრ განსხვავებას აკეთებდნენ ხორციელსა და სულიერს შორის,  რის გამოც არ სწამდათ,  რომ ქრისტე განკაცდა,  ისინი ამბობდნენ,  რომ ქრისტე მხოლოდ ღმერთი იყო და ის ვერ განკაცდებოდა. სწორედ მათი მოძღვრების წინააღმდეგ არის მიმართული იოანე მოციქულის მესამე წერილი. ირინეოსმა გაილაშქრა ამ მოძღვრების წინააღმდეგ. მეორე რექციად ერეტიკული სწავლებების მიმართ მრწამსის სიმბოლოების ჩამოყალიბება იყო.  ადრეულ ეკლესიაში გამოჩნდა დამატებითი სიმბოლოები,  რომელთა უმეტესობაც შეიძლება მოვათავსოთ ამგვარ ჩარჩოში: “მწამს მამა ღმერთი ყოვლისშემძლე და იესო ქრისტე,  მისი მხოლოდშობილი ძე,  უფალი ჩვენი,  და სულიწმიდა,  წმიდა ეკლესია და სხეულის აღდგომა.“
მიუხედავად ამისა,  საუკუნის დასარულს საეკლესიო ლიდერებმა იგრძნეს ამ სიმბოლოების გაფართოების აუცილებლობა,  რათა თავი დაეცვათ გნოსტიკოსებისაგან. პირველი პუნქტი არ შეცვლილა,  მაგრამ ფუძემდებლური მტკიცებულებები ქრისტეს შესახებ აცხადებდა: “და იესო ქრისტე,  მისი მხოლოდშობილი ძე,  უფალი ჩვენი,  რომელიც შობილ იქნა სულიწმიდისგან და ქალწული მარიამისგან,  რომელიც პილატე პონტოელის დროს ჯვარცმულ იქნა და დაეფლა და მესამე დღეს აღსდგა მკვდართაგან,  ამაღლდა ზეცად და ზის მამის მარჯვნივ და მოვა ცოცხალთა და მკვდართა განსასჯელად.“  რატომ იყო საჭირო რწმენის სიმბოლოები? იმიტომ,  რომ ამ დროს ახალი აღთქმის წიგნები ოფიცილურად არჩეული არ გახლდათ და არავის შეეძლო გნოსტიკოსთა ერეტიკოსებად შერაცხვა.

ეკლესიის დევნა

    თანდათანობით ეკლესია მთელს იმპერიაში გავრცელდა. მესამე საუკუნის პირველ ნახევარში დევნა როგორც იქნა შენელდა,  რის გამოც ქრისტიანად თავის გამოცხადება შედარებით უსაფრთხო გახდა და უამრავი ახალი მორწმუნეც შეუერთდა ეკლესიას,  თუმცა მათი უმეტესობა ის ხალხი იყო,  რომელთაც თითქმის არაფერი იცოდნენ ქრისტეზე და როცა მომავალი დევნა დაიწყო,  კვლავ ძველ ღვთაებებს დაუბრუნდა მათი უმეტესობა.  202 წელს იპერატორ სეპტიმუს სევერის დროს ქრისტიანთა დევნა კვლავ გაჩაღდა.  მესამე საუკუნის პირველი ნახევრის იმპერატორთა უმეტესობა უხეში და უმეცარი ადამიანები იყვნენ. ერთადერთი გამონაკლისი იყო დეციუსი (249–251წწ). ის ისევე,  როგორც მარკუს ავრელიუსი  შეწუხებული იყო იპერიის ძნელბედობით და მიიჩნევდა,  რომ აუცილებელია ვაამოთ „სახელმწიფო“ ღმერთებს. ამის გამო,  იმპერიაში ყველა მოქალაქე დაავალდებულეს თაყვანი ეცათ ძველი რომაული ღვთაებებისათვის,  ხოლო თუ ვინმე უარს იტყოდა სიკვდილით დაისჯებოდა. სავალდებულო გახდა მსხვერპლშეწირვა რომაული ღმერთისადმი. ისინი,  რომელნიც სწირავდნენ ამ მსხვერპლს იღებდნენ მოწმობას (ლიბელლუს),  რომელიც ადასტურებდა,  რომ ამ ადამიანმა მსხვერპლი შესწირა. მრავალმა ქრისტიანმა ვერ გაუძლო სახელმწიფოს ზეწოლას და განუდგნენ ქრისტეს,  მათ შორის რამდენიმე ეპისკოპოსიც ჩრდილოეთ აფრიკიდან. ორმა ეპისკოპოსმა ესპანეთში,  თითქმის მთელი სამწყსო მიიყვანა რომაული ღმერთების თაყვანსაცემად. სხვა ქრისტიანი ხელმძღვანელები,  განსაკუთრებით  ეპისკოპოსები იმალებოდნენ. ზოგიერთმა მოწმობები ბაზარზე შეიძინეს და მსხვერპლი არ შეუწირავთ. ისინი უბრალოდ აცხადებდნენ,  რომ მსხვერპლშეწირვა ჩაატარეს.  დევნა დაიწყო 250 წელს და დასრულდა იმპერატორის დაღუპვით,  გუთებთან ბრძოლაში ეს რეპრესია იქცა ქრისტიანობის განადგურების პირველ ცდათ,  რამაც რამდენადმე შეარყია ეკლესია. ეკლესიაში ახალი საკითხი წამოიჭრა: “როგორ მოვექცეთ ეკლესიის იმ წევრებს,  რომელთაც მსხვერპლშეწირვა ჩაატარეს?“ აქ კი შეხედულებები იყოფოდა.  მდგომარეობა რთულდებოდა წამებულთა დიდი რაოდენობის გამო,  რომელთა რიცხვსაც კიდევ აჭარბებდა რწმენისათვის დაღუპულთა რიცხვი. იმპერატორ დეციუსის დროს მომხდარი დევნა ყველაზე საშინელი იყო,  იმ დევნათა შორის,  რისი გადატანაც ეკლესიას მოუწია.  იმპერატორ ვალერიანეს (253–260წწ) მმართველობის ჟამს,  დევნამ ახალი ძალით იფეთქა.  ეს დევნა უჩვეულო იყო იმით,  რომ მისი ინიციატორი იყო,  არა იმპერატორი,  არამედ ფინანსთა მინისტრი მაკრიანე.  მაკრიანე ერთ–ერთი ეგვიპტურ მისტიკური რელიგიის მიმდევარი იყო და საშინლად შურდა ქრისტიანობის სულ უფრო მზარდი პოპულარობისა და გავლენისა. რეპრესიები ყოველთვის სახელმწიფოს მხრიდან მოდიოდა,  რათა ძველი ღმერთებისათვის ეამებინათ.  ამ დევნამ საშუალება მისცა მას,  რომ მოეხდინა ეკლესიის ქონებისა და ქრისტიანთა პირადი საკუთრების კონფისკაცია.  ბრძანება პირველ დევნაზე გამოვიდა 257წელს. ეს ბრძანება კრძალავდა ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას. ბრძანება უკრძალავდა ქრისტიანებს შეკრებას თაყვანისცემის ადგილას და ავალდებულებდა მათ მსხვერპლი შეეწირათ ღვთაებებისათვის.  მეორე ბრძანებამ 258წელს დაადგინა ყველა იმ ქრისტიანის დასჯა,  რომელიც უარს იტყოდა ამგვარ მსხვერპლშეწირვაზე და აგრეთვე ართმევდა მათ ქონებას,  მაშინ კი მრავალ ქრისტიანს თანამდებობის მაღალი ადგილი ეკავა.  ამ ბრძოლას შეეწირა 258წელს კვიპრიანე. 260 წელს იმპერატორი ვალერიანე მოკლეს სპარსელებთან ბრძოლაში,  რის შედეგადაც რეპრესიები შენელდა.  ქრისტიანობა სულ უფრო და უფრო სწრაფად ვრცელდებოდა და საუკუნის ბოლოს მათმა რიცხვმა იმპერიის მთელი მოსახლეობის 10% შეადგინა.  
    იმპერიის სათავეში მოვიდა დიოკლიტიანე (284–305წწ). მას იმპერიის გადამრჩენელსაც უწოდებდნენ. მან 284 წელს მოახერხა კონტროლის დამყარება ქვეყნის ყველა მხარეზე,  აღადგინა მშვიდობა  და შეძლო სიტუაციის მართვა. ეკლესიასაც კარგი დრო დაუდგა. რეპრესიებმა კიდევ ერთხელ იფეთქა 303 წელს,  გალერიუს უმცროსმა,  აღმოსავლეთის მმართველმა და დიოკლიტიანეს სიძემ,  უბიძგა იმპერატორს რეპრესიებისკენ. 303 წლიდან 304წლამდე იმპერიამ გამოსცა ოთხი ბრძანება,  რომლებიც მიმართული იყო ქრისტიანების წინააღმდეგ. პირველი ბრძანება მთლიანად კრძალავდა ყოველგვარ ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას. კონფესკაცია უნდა ჩაეტარებინათ ქრისტიანების წიგნებსა და ნივთებზე და დაენგრიათ მათი საკრებულოები. მეორე ბრძანების თანახმად ყველა ქრისტიანი სასულიერო პირი დაპატიმრებული უნდა ყოფილიყო.  მესამე ბრძანება ქრისტიანებს ავალდებულებდა თაყვანი ეცათ ძველი ღვთაებებისათვის და მსხვერპლი შეეწირათ მათთვის. მეოთხე ბრძანება წინა სამ ბრძანებას სავალდებულოს ხდიდა ყველასათვის და   ამაზე უარის თქმას მოსდევდა გადასხლება  სახელმწიფო მაღაროებში,  წამება და სიკვდილი. ქრისტიანები ამ დროს „დიდი დევნის“ დროს უწოდებენ.  თუმცა დევნა არ ყოფილა ერთნაირი იმპერიის ყველა ადგილას. 
ხანგრძლივმა დევნამ და მრავალრიცხოვანმა სიკვდილით დასჯებმა ზიანი წარმართ მოსახლეობასაც მიაყენა.  ქრისტიანთა უმეტესობა რწმენის ერთგული რჩებოდა და იქმნებოდა შთაბეჭდლება,  რომ შემდეგომში ეს დევნები სოციალური აფეთქებით დასრულდებოდა.  ამასთანავე 311წელს გალირიუსი სასიკვდილო სნეულებით დაავადდა და როგორც იქნა,  სიკვდილის წინ გამოსცა ბრძანება,  რომლის მიხედვითაც ყველანაირი დევნა წყდებოდა. ქრისტიანებს უბრუნდებდა აღმსარებლობის თავისუფლებას და ნებას რთავდა საკრებულოები აეშენებინათ,  თუ არ დაარღვევდნენ საზოგადოებრივ წესრიგს. მან ეს ბრძანება გამოსცა 311წლის 30აპრილს. სიკვდილამდე 6დღით ადრე. 312წლის გაზაფხულზე მაქსიმილიანემაც შეწყვიტა დევნა,  რაც ნაწილობრივ გამოწვეული იყო დასავლეთში საზოგადოების განვითარების ახალი ტენდენციების გამო. ამ ბრძანებამ დაასრულა ქრისტიანების ოფიციალური დევნა. 

კონსტანტინე–პირველი ქრისტიანი იმპერატორი

ამ დროს ხელისუფლების სადავეებში მოვიდა კონსტანტინე,  მამის გარდაცვალების შემდეგ. მისი ხელისუფლების ქვეშ იმყოფებოდა ინგლისი და გალია,  ხოლო მისი მეტოქის–მაქსენტიუსის ძალაუფლების ქვეშ– ჩრდილოეთ იტალია.  312 წელს კონსტანტინეს რაზმები უკვე „მარადიული ქალაქის“ ჭიშკართან იდგნენ,  რათა სრული ძალაუფლება მოეპოვებინა. კოსტანტინემ გამოაცხადა,  რომ დღისით,  მზისით მას ჰქონდა ხილვა: მან დაინახა ქრისტიანული სიმბოლო–მონოგრამა,  რომელიც შედგებოდა ორი ბერძნული ასოსგან–რომლებიც ბერძნულად სიტყვა „ქრისტეს“ პირველი ასოები იყო. ეს ცნობილი მონოგრამა გარკვეულწილად წააგავს ჯვარს,  მასზე კონსტანტინემ დაინახა სიტყვები: “ამ ნიშნით გაიმარჯვე“. მან ეს ხილვა გაიგო,  როგორც ნიშანი ქრისტიანული ღმერთისგან  და ივარაუდა,  რომ მხოლოდ ამ ნიშნით შეძლებდა მეტოქის დამარცხებას.  მან თავის ჯარისკაცებს უბრძანა ამ ნიშნის ფარებზე ამოკვეთა. გარდა ამისა,  ეს ნიშანი გამოსახული იყო,  კონსტანტინეს პირად ბაირაღზე. 312წლს  28 ოქტომბერს კონსტანტინემ საბოლოო გამარჯვება მოიპოვა და დაეუფლა მთელს დასავლეთ იმპერიას. საუკუნეთა განმავლობაში არ წყდება ისტორიკოსებს შორის კამათი იმასთან დაკავშირებით,  რომ შეიძლებოდა,  თუ არა კონსტანტინეს ხილვა და მოქცევა ჭეშმარიტი ყოფილიყო.  ბრძოლის დამთავრების შემდეგ კონსტანტინე ტრიუმფით შევიდა რომში,  ამის შემდეგ მას აღარასოდეს შეუწირავს მსხვერპლი წარმართი ღვთაებებისათვის და ეწინააღმდეგებოდა იმ წარმართულ მსხვერპლშეწირვას,  რომელიც ტარდებოდა იმპერატორის დაწესებული კულტის შესაბამისად.

ქრისტიანული სიმბოლოები

    ქრისტიანული მონეტები გამოჩნდა საიმპერატორო მონეტებზე 314წელს. უძველესი მზის (sol invictus) გამოსახულემაბ გაუჩინარება დაიწყო მონეტებიდან 321წლიდან,  323წელს წარმართული სიმბოლიკა მთლიანად გამოვიდა ხმარებიდან.  ყველა საეკლესიო საბჭო ეპისკოპოსების მიერ განიხილებოდა.  ეკლესიებმა მიიღეს მემკვიდრეობის გადაცემის უფლება. კონსტანტინე თავის შვილებს ქრისტიანებად ზრდიდა,  უფრო მეტიც მან აკრძალა რამდენიმე წარმართული ადათი.  

დღესასწაულები

     დიდი პოლემიკა გაჩაღდა კონსტანტინეს დამოკიდებულებას ქრისტიანებსა და მზის კულტის ირგვლივ.  მზის კულტი ოფიციალური რელიგია იყო და 25დღე,  მის დაბადების დღედ ითვლებოდა.  კონსტანტინემ მთავარ დღესასწაულად აღდგომა დაასახელა. მისი მეფობის უკანასკნელ წლებში 25დეკემბერს ქრისტეს შობა აღინიშნებოდა. 
კონსტანტინე  სიკვდილამდე რამდენიმე კვირით ადრე მოინათლა. 337წლის 22მაისს ის გარდაიცვალა. 
    313წლის,  თებერვალში,  მილანში ლიცინიუსმა კონსტანციაზე,  კონსტანტინეს დაზე იქორწინა. კონსტანტინეც და ლიცინიუსიც შეთანხმდნენ დოკუმენტზე,  რომელმაც მიიღო „მილანის ედიქტის“ სახელწოდება.  დოკუმენტი მოიცავდა შეთანხმებას იმის შესახებ,  რომ ყველანაირი რელიგიის აღმსარებლობას მიეღო თავისუფლება.  ლიცინიუსი მზის კულტის მომხრე იყო. კონსტანტინესა და მას შორის თანხმობა დიდხანს არ გაგრძელებულა. ლიცინიუსმა აკრძალა მსახურებების ეკლესიაში ჩატარება ქრისტიანებისათვის და უბრძანა მათ ქუჩაში ჩაეტარებინათ მსახურებები,  ასევე ბრძანა ქალებისა და მამაკაცების ჯგუფის გაყოფა. თითოეული სქესის წარმომადგენელი მსახურებას ცალ–ცალკე უნდა დასწრებოდა.  324 წელს კონსტანტინემ სიძის არმია დაამარცხა.  კონსტანტინე ცდილობდა იმპერიის გამთლიანებას ეკლესიის მეშვეობით,  თუმცა მისი წინამორბედი იმპერატორები იგივეს წარმართი ღვთაებების თაყვანისცემით ცდილობდნენ. თუმცა მას იმედი გაუცრუვდა,  რადგან მიხვდა,  რომ ეკლესიაშიც არ იყო სასურველი ერთობა.  კონსტანტინეს გაქრისტიანება, ქრისტიანობისათვის უფრო მეტს ნიშნავდა,  ვიდრე  სახელმწიფოსაგან მიღებულ რელიგიათა რიცხვში ყოფნა. ადამიანები მიხვდნენ,  რომ თუ სურთ წინ წაიწიონ,  სახელმწიფო სამსახურში,  ანდა არმიაში,  აუცილებელია მიიღონ ქრისტიანობა,  რის გამოც მორწმუნეთა რიცხვს უამრავი ახალი ქრისტიანი შეურთდა.  ბუნებრივია ამ ადამიანთა გარკვეული რაოდენობა თავის იდეოლოგიასა და მრწამსს ფლობდა,  რომელიც დაფუნძნებული იყო წარმართულ კულტებზე,  რამაც არაერთი დავიდარება წარმოშვა ეკლესიაში.  თუმცა მიუხედავად ამის,  ეკლესია იზრდებოდა. (ეკლესია არის ბერძნული სიტყვა და ქართულად ნიშნავს–ადამიანთა კრებულს,  განსაკუთრებული მიზნისათვის შეკრებილ საზოგადოებას,  განსაკუთრებული პიროვნების მიერ).  საუკუნის დასაწყისში ქრისტიანთა რიცხვი იმპერიის 10%შეადგენდა,  ხოლო საუკუნის დასარულსს 90%.  იმპერიის მთელი მოსახლეობა იმ დროისათვის იყო დაახლოებით 770–75მილიონი ადამიანი.  გამოდის რომ  ქრისტიანთა რაოდენობამ 5მილიონიდან 45მილიონამდე მოიმატა. იმ დროს იმპერია დაყოფილი იყო პროვინციებად. 
    პასექის აღნიშვნის დღესასწაული თავისთავად არ წარმოადგენს საღვთისმეტყველო საკითხს,  მაგრამ მან ადრეულ ეკლესიაში მრავალი თეოლოგიური დისკუსია გამოიწვია. პირველი ქრისტიანები პასექს აღნიშნავდნენ ებრაული კალენდრის მიხედვით ნისანის მეთოთხმეტე დღეს. მრავალი ქრისტიანი განაგრძობდა პასექის აღნიშვნას ამ თარიღის მიხედვით,  განსაკუთრებით მცირე აზიაში მეორე საუკუნეში. რომაელი ქრისტიანები,  რომლებიც ადრე მზის თაყვანისმცემელნი იყვნენ და კვირა დღეს ამთხვევდნენ ყველა დღესასწაულს (მზის დღეს) უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ მცირე აზიაში მცხოვრები მორწმუნეების მიმართ,  რადგან მიიჩნევდნენ,  რომ პასექი კვირა დღეს უნდა აღენიშნათ,  რომელიც მოსდევდა ნისანის მე–14დღეს.  

ადრეული ეკლესიის საღვთისმეტყველო პრობლემები

კვადროდეციმანიანები

    იმ ქრისტიანებს,  რომლებმაც პასექი უშუალოდ ნისანის მეთოთხმეტე დღეს მიაბეს ,  უწოდეს „კვადროდეციმანიანები“ (მეთოთხმეტენი).
    მღლევარება იყო რომში 120წელს,  როდესაც მრავალი კვადროდეციმანიანები აღმოჩნდნენ. ისინი ებრაული პასექის ჟამს მარხულობდნენ,  შემდგომ კი მხიარულობდნენ. რომაელები კი მარხვას კვირამდე განაგრძობდნენ. ქრისტიანთა ამ დაყოფამ,  მრავალი უსიამოვნო ასოციაცია გამოიწვია. ეპისკოპოსი პოლიკარპე სპეციალურად ამ საკითხის გამო ჩამოვიდა სმირნიდან რომში,  ეპისკოპოს ანიკეტთან შექმნილი სიტუაციის განსახილველად,  თუმცა მათ ვერ შეძლეს გადაწყვეტილების მიღება. სიტუაცია მწვავე რჩებოდა საუკუნის დასარულამდე,  იმ დრომდე,  როდესაც რომის ეპისკოპოსი გახდა ვიქტორი (189–199). ამ კონფლიქტის გამო,  მან აზიის ეკლესიები ანათემას გადასცა. მისმა ამ საქციელმა გამოააშკარავა რომის ეკლესიის მზარდი როლი. პოლიკარპე პროტესტს აცხადებდა,  რადგან ვიქტორს,  ამის უფლება არ ჰქონდა. არ ჰქონდა ხელმწიფება,  განეკვეთა ის ეკლესები,  რომელნიც ასე მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებულნი სამოციქულო ტრადიციებთან. ვიქტორის წინააღმდეგ გამოვიდა ასევე ირინეოს ლიონელი. ვიქტორმა უარი თქვა თავის განკვეთაზე,  თუმცა მიუხედავად ამისა,  პასექის აღნშივნასთან დაკავშირებით გაიმარჯვა რომაულმა თარიღმა. ნიკეის კრებამ ეს საკითხიც განიხილა.

მონარქიზმი

    დასავლეთში მესამე საუკუნის დასაწყისში აღმოცენდა ახალი პრობლემა– მონარქიზმი. მათ სხვანაირად „დინამიურ მონარქიელებსაც“ უწოდებდნენ. მათ მიაჩნდათ,  რომ იესო უბრალოდ ნაშვილებია ღმერთისგან.,  არის ღვთის მემკვიდრე,  უბრალოდ „ძე“.  სიტყვა „დინამიური“ წამოვიდა ბერძნული სიტყვიდან „დუნამის“_“ძალა“,  “ძლიერება.“  ამ მიმდინარეობის მიმდევრები არ თვლიდნენ იესოს ღმერთად. 

მოდალისტები

მონარქიანელების მეორე ჯგუფმა მიიღო მოდალისტების სახელწოდება. მათ სწამდათ,  რომ მამა–ღმერთი და ძე–ღმერთი –ერთი პირია,  რომ ერთადერთი განსხვავება მათი გამოვლინების სახეში მდგომარეობს.  ამ თვალსაზრისმა მიიღო კიდევ ერთი სახელწოდება საბელიანიზმი.

საბელიანიზმი

    საბელიანიზმის მიმდევრებს უწოდებდნენ ასევე  „პატრიპასიონისტებს“ (მამის ვნების მომხრეებს).  ისინი მიიჩნევდნენ,  რომ ქრისტეს ჯვარცმის დროს თავად მამა იყო ჯვარზე.  ერთ–ერთმა გამოჩენილმა მწერალმა,  ტერტულიანემ გაილაშქრა მოდალისტური მონარქიანელების წინააღმდეგ. ის ამტკიცებდა,  რომ ღმერთი არის მამა და ძეც არის ღმერთი. სულიწმიდაც ღმერთია. თუმცა,  ისინი წარმოადგენენ არა სამ ღმერთს,  არამედ ერთს,  ერთიანს. ის მიუთითებდა,  რომ საჭიროა გავიგოთ ღმერთი,  როგორც ერთარსი,  ერთი ბუნება სამ პირში. ეს ქრისტოლოგიური დაპირისპირება,  როგორც შემდგომ უწოდეს მას,  იყო იმ პერიოდის ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა. 

არიანელობა

    პირველ მნიშვნელოვან დაპირისპირებად წარმოგვიდგა არიანელობა. ის ეფუძნებოდა არიანეს (250–336წწ) სწავლებას.  არიანე იყო ელექსანდრიის პრესვიტერი. 318წელს მან პირველად გამოიყენა სიტყვა „ჰომოსიოს“ (ერთარსება),  ძესა და მამას შორის ურთოერთობის აღსაწერად. მან განაცხადა,  რომ მხოლოდ მამაა ჭეშმარიტი ღმერთი,  ხოლო ქრისტე წარმოადგენს დამორჩილებულ ღვთაებას.  არიანე ამტკიცებდა,  რომ ქრისტე შეიქმნა გარკვეულ დროს,  იმ დრომდე კი არ არსებობდა. 
    ალექსანდრე და ალექსანდრიის სასულიეროთა უდიდესი ნაწილი ამ თვალსაზრისს მიუღებლად თვლიდნენ,  რის გამოც ალექსანდრემ მოიწვია კრება,  რომელსაც ასზე მეტი ეპისკოპოსი ესწრებოდა. ამ კრებაზე არიანე ანათემას გადასცეს.,  თავის მიმდევრებთან ერთად. . ორი წლის შემდეგ ეს საკითხი დიდ კონფლიქტად იქცა კონსტანტინემ მიიჩნია,  რომ ამ საკითხს ყველაზე უკეთ ეპისკოპოსთა კრება გადაწყვეტდა. მან მოწიწებით მიმართა რომის ყველა ეპისკოპოსს,  რომ შეკრებილიყვნენ ნიკეაში 325წელს ზაფხულში. ეს თათბირი გახდა პირველი „მსოფლიო კრებების“ გრძელ სიაში.

ნიკეის კრება,  325წელი

    კრებასთან დაკავშირებული ყველა ხარკი კონსტანტინემ დაფარა. კრება ერთ თვეს გაგრძელდა. ალექსანდრიელი წინამძღვრები მოითხოვდნენ რწმენის სიმბოლოს საბოლოო ფორმულირებაში ჩართულიყო სიტყვა „ერთარსი“. აგრეთვე „ჭეშმარიტი ღმერთი“,  „შობილი და არა შექმნილი“. მიღებული გადაწყვეტილება მთავრდებოდა არიანეს მიერ გამოყენებული ყველა დევიზის ანათემით. დოკუმენტს ხელი ყველა მონაწილემ მოაწერა.არიანესა და ორი სხვის გარდა. ნიკეის კრებაზე განიხილებოდა აგრეთვე პასექის დღესასწაულის გამოთვლის საშუალება. კრების დასრულების შემდგომ კონსტანტინემ მონაწილეთ დიდებული ნადიმი გაუმართა. 
მიუხედავად იმისა,  რომ არიანელობა ოფიციალურად გაკიცხულ იქნა,  მისი მომხრენი ეკლესიაში საკმაოდ მაღალ წოდებებს ფლობდნენ. მათ ნახევრადარიანელებს უწოდებდნენ,  რომელთაც ჩამოაყალიბეს თავიანთი პოლიტიკურად აქტიური ჯგუფი,  რომელმაც მიზნად დაისახა არიანეს სამი ძირითადი მოწინააღმდეგის დისკრედიტაცია. ათი წელიც არ გასულა და მათ მოახერხეს ამის გაკეთება და სამივე მათგანი გადაასახლეს,  მათ შორის იყოს ათანასე (296–373)–ნიკეის პარტიის ორთოდოქსალური ლიდერი,  რომლსაც იმ დროს ალექსანდრიის ეპისკოპოსის თანამდებობა ეკავა. 

კონსტანტინეს შემდეგ იმპერია მისმა სამმა ვაჟმა გაიყო.

    ახალი იმპერატორი ქრისტიანად იზრდებოდა,  თუმცა ახალგაზრდობაში ის დაუბრუნდა წარმართობას. მას ხშირად უწოდებდნენ იულიან განდგომილს. თავისი მმართველობის ორი წლის განმავლობაში,  ის ცდილობდა კვლავ აღედგინა წარმართობა (361–363წწ).  ამასთან ერთად ის ეკლესიის სტრუქტურისა და სისტემის კოპირებასაც ცდილობდა,  რათა წარმართობაში ჩაენერგა. იქაც უნდა ყოფილიყვნენ ეპისკოპოსები,  არქიეპისკოპოსები და ა.შ 
იულიანე ორმა იმპერატორმა შეცვალა. იმპერატორი ვალენტინიანე (364–375წწ) ნიკეელი იყო,  მაგრამ მან ძალაუფლება აღმოსავლეთით ნაწილზე გადასცა თავის ძმას,  ვალენტს,  რომელიც არიანეს ემხრობოდა. ვალენტის შემდეგ ხელისუფლება მიიღო თეოდოსიმ,  რომელიც იბერიული (თანამედროვე ესპანეთი) წარმოშობის სარდალი იყო. იგი ნიკეის პარტიას ეკუთვნოდა შეხედულებებით. 

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

ეკლესიის წარმოშობა

   ტერმინი „ეკლესია“ ხშირად  გვხვდება ძველსა და ახალ აღთქმაში და მისი მნიშვნელობა უცვლელია–ხალხთა კრებული, ან განსაკუთრებული პიროვნების მიერ შეკრებილი ხალხი განსაკუთრებული მიზნისათვის. ქრისტიანობაში–ქრისტეს მიერ შეკრებილ მორწმუნეებს ნიშნავს.

   „ეკლესია წარმოიშვა ქრისტეს ჯვარცმის, მისი წმიდა სისხლის, ტანჯვების, სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის შედეგად. ის პირდაპირ უკავშირდება გოლგოთის ჯვარს, სადაც ღმერთმა თავი გასწირა თავისი მორწმუნეებისათვის. გოლგოთა–გახდა ადგილი, სადაც თითოეულმა ქრისტიანმა მიიღო პატიება და გამართლება.“ 

    ეკლესია  დაარსდა დაახლოებით 30იან წლებში, ჩვ.წ.აღ–ით. ამაღლებამდე ქრისტემ გააფრთხილა თავისი მოწაფეები, რომ არ გასცლოდნენ იერუსალიმს, სანამ მამისგან აღთქმულს არ მიიღებდნენ და არ შეიმოსებოდნენ მაღლიდან ძალით. იესოს ამაღლებიდან 10დღის შემდეგ, როდესაც იერუსალიმში ორმოცდაათობის დღესასწაულს აღნიშნავდნენ იუდეველები და მოწაფეებიც დღესასწაულზე იყვნენზედა თვალში შეკრებილნი, ლოცვის დროს მათზე სულიწმიდა გარდამოვიდა და აღივსნენ სულიწმიდით და იწყეს უცხო ენებზე საუბარი, როგორც სული ამეტყველებდა მათ. შეკრებილნი დაახლოებით 120კაცამდე იყვნენ. ამ მოვლენამ უამრავი ცნობისმოყვარე შეკრიბა, რომელნიც სხვადასხვაქვეყნებიდან ჩამოსული  ებრაელი ელინები იყვნენ.  მოციქული პეტრე გაქადაგდა მესიაზე და მოუწოდებდა მათ ერწმუნათ ქრისტე, რომელიც  ჯვარსაცვეს  და ღმერთმა აღადგინა მკვდრეთით.  ქადაგების დროს მრავალმა ჰკითხა პეტრეს, თუ რა უნდა გაეკეთებინათ, რომ  გადარჩენა მიეღოთ, რაზეც პეტრემ მიუგო:“მოინანიეთ თქვენი ცოდვები და მოინათლეთ იესო ქრისტეს სახელით, რომ მიიღოთ სულიწმიდის ნიჭი.“ (საქმე 2:30–38) იმ დღეს შეემატა მორწმუნეთა 120 კაციან ჯგუფს 3000–მდე კაცი. საეკლესიო ისტორიკოსების უმრავლესობა სწორედ ამ დღეს მიიჩნევს ეკლესიის ისტორიის დასაწყისად. მოციქულთა  ნაშრომებში  ეკლესია  სხვადასხვანაირადაა  სახელდებული.  თუმცა,  ერთ–ერთ  სახელს  გააჩნია  განსაკუთრებით ზოგადი  და  სხვა  მნიშვნელობა–ეს  არის  „ ქრისტეს  სხეული“. ამ  იდეას  ყველაზე  მეტად  პავლე  ავითარებდა,  რომელიც  ეკლესიას  ადამიანის  ორგანიზმს  ადარებდა,  რომელიც  სხვადასხვა  ორგანოთა  გაერთიანებას  წარმოადგენს, ორგანოთა,  რომლებიც  სხვადასხვა  მიზნებს  ემსახურება და  ამავედროს,  სარგებლობა  მოაქვს  მთელი  ორგანიზმისათვის  (1კორ 12:12–30).  ქრისტიანები  ზრუნავდნენ ერთმანეთზე და ამ  სიყვარულით,  როგორც  უფალმა  თქვა  კიდეც,  გამოირჩეოდნენ  ყველა  სხვა  ხალხისაგან. როდესაც  პალესტინელი  ქრისტიანები  შიმშილობდნენ,  პავლე  მოციქული  კრებდა  მათთვის  შესაწირებს  მაკედონიასა  და  აქაიაში.  ანტიოქიის  ქრისტიანებიც  ზრუნავდნენ  თავიანთ ძმებზე,  რომლებიც  იუდეაში  ცხოვრობდნენ.  ყველა  ეს  მაგალითი, რასაც  ახალ  აღთქმასა და  ისტორიულ  წიგნებში  ვაწყდებით,  წარმოაჩენს  ქრისტიანთა  ურთიერთდამოკიდებულებას,  როგორც  ერთი  სხეულის  ნაწილების.

 
პირველი   ქრისტიანები

    პირველი ეკლესია, ანუ პირველი წმიდებისგან შემდგარი კრებული, ებრაელი იუდეველებისგან შედგებოდა და ითვლებოდა იუდაიზმის ერთ–ერთ განშტოებად, ჯერ კიდევ სახარებაში ვხედავთ, რომ მრავალი რაბინი ისმენდა იესოს სწავლებას და გარკვეული სიმპათითაც იყვენენ მის მიმართ განწყობილნი, მათ შორის იყო ნიკოდემოსი. გარკვეული დროის განმავლობაში სანამ ქრისტიანები მიიჩნეოდნენ იუდაიზმის ერთ­ერთ განშტოებად ისინი არ იდევნებოდნენ რომაელების მიერ, რადგან იუდაიზმი ებრაელთა ხელშეუხებელ რელიგიად იყო მიჩნეული და რომაელები მას არ კრძალავდნენ, მაგრამ როდესაც იუდეველმა რაბინებმა, ქრისტაინების შევიწროება დაიწყეს, მორწმუნენი იძულებულნი გახდნენ გამოყოფოდნენ იუდაიზმს და აი მაშინ უკვე დაიწყო რეპრესიები ეკლესიის ისტორიაში, რომელთაც აუცილებლად განვიხილავთ. თუმცა მანადმე, აუცილებელია ვიცოდეთ პირველი ქრისტიანული თემის, ანუ კრებულის–ეკლესიის სტრუქტურა .

   ადრეული  ეკლესიის  სტრუქტურა

    მოციქულთა დროს ეკლესიის განმტკიცების მეორე მნიშვნელოვან ფაქტორად იქცა მისი ორგანიზება.  ახალ აღთქმაში ჩამოთვლილნი არიან ეკლესიის სხვადასხვა სახის მსახურნი: მოციქულები, უხუცესები, მახარებლები (ევანგელისტები) და დიაკვნები. ყველა ეს ზემოთჩამოთვლილი თანამდებობები წარმოადგენენ ფუნქციებს მსახურებაში.  ის ადამიანები, რომლებიც ამ მსახურებებში იდგნენ, შემოსილნი იყვნენ ძალაუფლებითა და ავტორიტეტით, რათა ეხელმძღვანელათ მორწუმნეთათვის. საეკლესიო თანამდებობების მოსახერხებელი ანალიზისათვის უპრიანი იქნება მათი დაყოფა ორ ჯგუფად– საერთოებადა და ადგილობრივებად.
   საერთო მსახურებს შეიძლება მივაკუთვნოთ მოციქულები, წინასწარმეტყველები, მოძღვრები (მასწავლებლები) და მახარობლები. მოციქულები 12ნი იყვნენ, თუმცა იუდას მაგიერ შემდგომ მატათია იქნა არჩეული (საქმე1:26), ასევე ვიცით, რომ პავლეც მოციქული იყო. მოციქულებს მინიჭებული ჰქონდათ ძალა, მიეღოთ და სხვებისაკენ მიემართათ სულიწმიდის ნიჭები, რაც მათ მსახურებას უნიკალურობას სძენდა. (საქმე 8:14–17) იესოსთან თავიანთი სიახლოვის წყალობით, იმის გამო, რომ ის თავად იყო მათი მოძღვარი (რაბინი), ეჭვგარეშეა, რომ მთელი ცოდნა და უნარი უშუალოდ მისგან ჰქონდათ მიღებული. მოციქულები ქმნიდნენ ეკლესიის ხელმძღვანელების განსაკუთრებულ ჯგუფს. მათი გარდაცვალების შემდგომ, ეკლესიაში სხვა მოციქულები აღარ გამოჩენილან. მათი „უფლებამოსილებითი სიგელები“ იმდენად უდავო იყო, მათი ცხოვრება და მსახურება იმდენად ავტორიტეტული და მნიშვნელოვანი, რომ მთელი შემდგომი საეკლესიო ისტორია თავის თეორიებს, პრაქტიკულ მოძღვრებასა და საეკლესიო ცხოვრებას, უშუალოდ მოციქულთა მოძვღებას ადარებს. 
    ეს სამი თანამდებობა: მოციქული, წინასწარმეტყველი და მოძღვარი (მასწავლებელი) საერთოა. მათი ძალაუფლება არ არის შემოსაზღვრული, რომელიმე ტერიტორიით, რადგან ის მთელს ეკლესიაზე ვრცელდებოდა. ყველა მოციქულს გააჩნდა თავისი სამოციქულო ძალაუფლება, იმისდა დამოუკიდებლად, თუ სად იმყოფებოდნენ ისინი მოცემულ მომენტში: იერუსალიმში, ანტიოქიაში, სამარიაში, გალატიაში და ა.შ იმავეს თქმა შეგვიძლია წინასწარმეტყველებზეც. ყველა საერთო ჯგუფში შემავალ მსახურებს ჰქონდათ ერთი საერთო ნიშანი: არც ერთი მათგანი არ იყო მიჯაჭვული რაიმე კონკრეტულ საცხოვრებელ ადგილზე, ანდა თემზე. ისინი მოგზაურობდნენ და მოძღვრავდნენ სამწყსოს. თუმცა, სიტუაცია იცვლება, როდესაც ადგილობრივ თანამდებობეს განვიხილავთ.
    დიაკვნების წარმოშობა ეკლესიაში, მოციქულთა საქმეების მეექვსე თავს უკავშირდება, თუმცა თავად სიტყვა –„დიაკონი“ წმიდა წერილის ამ თავში გამოყენებული არ არის. სიტყვა „დიაკონის“ ბერძნული ანალოგია–„მსახური“, სწორედ ეს შედიოდა ამ შვიდეულის მოვალეობაში–ყოფილიყვნენ ქრისტიანული თემის მსახურები და თავის თავზე აეღოთ მისი წევრების ყველა ფიზიკური მოთხოვნილებების მოგვარებაზე ზრუნვა და პასუხისმგებლობა.
    თუ საერთო თანამდებობების აღმსრულებელნი სარგებლობდნენ ძალაუფლებითა და ავტორიტეტით მსოფლიო მასშტაბით, დიაკონები და უხუცესები ძალაუფლებას ფლობდნენ მხოლოდ ადგილობრივ თემებში. ჯერ კიდევ ქრისტიანობამდელ პერიოდში, ებრაულ სინაგოგებში, არსებობდნენ უხუცესები. ქრისტიანული უხუცესები, როგორ სჩანს, უბრალო გაგრძელებაა ამ ტრადიციული საეკლესიო თანამდებობისა. პირველად ახალ აღთქმაში უხუცესი ნახსენებია საქმე 11:30–ში. ბარნაბამ და პავლემ ანტიოქიის ეკლესიის პრესვიტერებს გადასცეს მთელი შეგროვილი დახმარება. ასევე აუცილებელია, იმის მითითება, რომ პავლესთან სასაუბროდ ჩასულ უხუცესებს, მან „ეპისკოპოსები“უწოდა (საქმე 20:28), (ქართულ თარგმანში „მწყემსი“). მოციქული საუბრობდა ყველა იმ თვისებაზე, რომლებიც აუცილებელია უხეცესისთვის თავის პირველ წერილში ტიმოთეს მიმართ და ტიტეს მიმართ. ტიტეს მიმართ წერილში  პავლე მოციქული იყენებს ტერმინს „ეპისკოპოსი“ ანუ „მწყემსი“, ეს სიტყვა კიდევ ტიმოთესადმი წერილში გამოიყენება. არავითარი ეჭვი არ არის იმაში, რომ პავლესათვის ეს ეს ორი სიტყვა „უხუცესი“ და „ეპისკოპოსი“ ერთსა და იმავეს ნიშნავდა. პეტრე თავის პირველ წერილში ლაპარაკობს უხუცესებზე, ანუ პრესვიტერებზე (1პეტრე 5:1–4) რომლეთაც მეორე მუხლში უწოდებს ეპისკოპოსებს (ბერძ.) (მწემსებს–ქართულად). ყველა ეს დასახელება გვხვდება პირველ ქრისტიანულ ტექსტებში, ეს კი იმას ამტკიცებს, რომ ეკლესიის არსებობის პირველივე დღეებიდან ეს ორი ტერმინი გამოიყენებოდა თანაბრად ადამიანთა ერთი და იგივე ჯგუფის აღსანიშნავად. სულიერ ზედამხედველობას თემზე, სწორედ უხუცესები ახორციელებდნენ. სიტყვა „უხუცესი“ ნიშნავს უბრალოდ ასაკით უფროსს ადამიანს, რომელიც სარგებლობსდამსახურებული ავტორიტეტით და გავლენით თავის თემში.სიტყვა „ეპისკოპოსი“ ზუსტი თარგმნით ნიშნავს  „ზედამხედველს“, ადამიანს, რომელიც  ახორციელებს  ზედამხედველობას.  „მწყემსი“  ნიშნავს  მეცხვარეს.  ამგვარად  სიტყვა  „უხუცესი“  განეკუთვნება უფრო  ადამიანურ  ურთიერთობებს,  ადამიანურ  პატივისცემას,  იმ  დროს, , როცა  სიტყვები  „ეპისკოპოსი“  და  „ხუცესი“  ადამიანს უფრო მეტად მისი  მოვალეობების კუთხით ახასიათებენ –  სულიერი  მოღვაწეობა  იქნება  ეს, თუ  მისი სამწყემსო  მოღვაწეობა.  დროთა  განმავლობაში  ყველა ამ  სიტყვათაგან  უფრო  ხშირად  გამოყენებადი  გახდა  ტერმინი „ეპისკოპოსი“.   „პრესვიტერი“ – „უხუცესის“  ბერძნული  ექვივალენტია და ინგლისურ ენაშიც ანალოგიურად  ჟღერს.  თუმცა,  სამწუხაროდ,  ამ  სიტყვამ  სერიოზული  ცვლილება  განიცადა  თავისი  მნიშვნელობით.   აუცილებელია ვიცოდეთ, რომ  ახალ  აღთქმაში  ყველა  ეს  სახელწოდება  (უხუცესი, პრესვიტერი, ეპისკოპოსი, მწყემსი)  ერთსა და იმავეს ნიშნავს  და  მხოლოდ  მრავლობით  ფორმაში  გვხვდება.  ჩვენ  ვერ  აღმოვაჩენთ  ახალი  აღთქმის  ტექსტში, თუნდაც  ერთხელ  ამ  სიტყვების  მხოლობით რიცხვში  ხსენებას. მოციქულები  ყოველთვის წერდნენ:“ეპისკოპოსები, ხუცესები, მწყემსები და პრესვიტერები“.  

ნათლობა

    როგორ ხდებოდნენ  ადამიანები  ქრისტიანული  თემის  წევრები?–ნათლობით. საქმე იმაშია, რომ  იუდაიზმში  ყველა  რაბინი  თავის მიმდევრებს ანუ  მოწაფეებს, თავისი სახელით  ნათლავდა და  იესომაც  მცნებად დაუდო ნათლობა  თავის  მორწმუნეებს.  ამთავრებდა რა ქადაგებას  ორმოცდაათობაზე,  პეტრე  მოციქულმა მოუწოდა  მის  მსმენელ  ყველა  მორწმუნეს,  მონათლულიყვნენ,  რათა  ჩამოერეცხათ თავიანთი  ცოდვები.  ეკლესიის  ბერძენი  და  ლათინი  მამებიც ნათლობის  ძირითად  მიზნად  ცოდვათაგან  განწმენდას  თვლიდნენ.  ქრისტიანობის  არსებობის პირველივე დღეებიდან  ნათლობა  სრულდებოდა  წყალში  შთაფლვით  და  მხოლოდ  მათზე,  ვინც  მოწიფული  იყო  ღვთის  წინაშე  შეგნებული  მსახურებისათვის. ნათლობა  სიმბოლირებდა  სიკვდილს  ძველი  ცხოვრებისათვის  და  აღორძინებას  ახალი  ცხოვრებისათვის,  ქრისტეს  აღდგომასთან  ერთად  (რომაელთა 6) .  მოციქული  პეტრე  თავის  მხრივ  ამბობდა,  რომ  ნათლობა  „ხორციელი  ჭუჭყის  ჩამორეცხვა  კი არ  არის, არამედ  კეთილი  სინდისის  შეპირება ღვთისათვის“  (1პეტრე 3:21).

ზიარება–სერობა

    დედამიწაზე ყოფნის ბოლო  საღამოს,  იესო  მოწაფეებთან  ერთად  ზეიმობდა  პასექს და ის  განუწყვეტლივ  შეახსენებდა  თავის  მოწაფეებს,  რომ  უნდა  ხსომებოდათ  მისი  სამსხვერპლო  სიკვდილი  პურისა  და  ღვინის  მიღებით,  რომლებიც  ალეგორიულად  განასახიერებდნენ მის  სისხლსა და ხორცს.  ზიარება  ქრისტიანული  თაყვანისცემის  ძირითადი  შემადგენელი ნაწილი იყო.  
    ყოველივეს,  რაც  უკვე  ვთქვით  უნდა  დავუმატოთ, რომ  ადრეული  ქრისტიანები  თავიანთ  მსახურებას საგალობლების  გალობით  ატარებდნენ  და  ამ  საგალობდლების  უმრავლესობა  აღებული  იყო  ფსალმუნებიდან.  ეს  კიდევ  ერთხელ  ადასტურებს,  იმას,  რომ ადრექრისტიანული თემების  უმრავლესობა, თავიანთ  მსახურებას  სახლებში  ატარებდნენ.

 
ეკლესიის  დევნა

     იესო  აფრთხილებდა  თავის  მოწაფეებს,  რომ  სოფელში  მათ  ჭირი  და დევნა  ექნებოდათ,  რომ  მისი  სახელის  გამო  დევნილნი  იქნებოდნენ.  ქრისტიანთა დევნებს  სხვადასხვა  ხასიათი  ჰქონდა:  საზოგადოებრივი  იზოლაცია, სიძულვილი,  გაუგებრობა, მორალური  და  ფიზიკური  ტანჯვა  და  სიკვდილი.   პირველად  „ქრისტიანები“  მოწაფეებს  ანტიოქიაში  ეწოდათ  და  ესეც  იმიტომ, რომ  ისინი  ქადაგებდნენ  ქრისტეს  და ცდილობდნენ  მას  დამსგავსებოდნენ.  თუმცა, როგორც  ზევით  ავღნიშნეთ, თავიდან  ისინი  იუდევლების ერთ-ერთ შტოდ მიიჩნეოდნენ.   პირველი  განხეთქილება  სწორედ  იუდაიზმში  მოხდა,  როდესაც  ორთოდოქსი  იუდეველები  ქრისტიანებს  აუმხედრდნენ.  პირველი  წამებული  სტეფანე  გახლდათ, დიაკონი. იუდეველური  ხელისუფლების  დიდ შეშფოთებას  იწვევდნენ  ადრეულიქრისტიანები  და  ვიცით,  რომ  მეფე  ჰეროდემ  სიკვდილით  დასაჯა  მოციქული  იაკობი (საქმე 12:1–2).  რაც  შეეხება  რომს, სანამ  ისინი  ქრისტიანებს  იუდაიზმის  ერთ–ერთ  განშტოებად  თვლიდნენ,  ქრისტიანები  სარგებლობდნენ ყველა  იმ  უფლებით,  რომელნიც  გააჩნდათ  ნებადართული  რელიგიის  მიმდევრებს.  ბუნებრივია  იუდეველთა  დიდი  ნაწილი  აპროტესტებდა  ამგვარ  მიდგომას,  მაგრამ  ქრისტიანობა  დაიბადა  და  ვრცელდებოდა  იუდაიზმის  შიგნით, მაგრამ  ეს დიდხანს  ვერ  გაგრძელდა.  ამ  დროს  ქრისტიანობა  თავად  რომშიც  გავრცელდა, რადგან  მოციქულები  ქადაგებდნენ  ქრისტეს  და  თანდათან  უფრო მეტ  ყურადღებას  იქცევდა.  თუმცა  რომში,  ქრისტიანობაზე  მეტწილად მონები ექცეოდნენ და ეს  რომის  საზოგადოების  მაღალ  ფენაში  ზიზღს იწვევდა,  რადგან  დაბალ  ფენას  ისინი  ყოველთვის  ზიზღის  თვალით  უმზერდნენ.  რომაელებამდე  მიაღწია  იმ  ცნობამ, რომ  ქრისტიანები  ახალ  მეფეს  ერთგულობდნენ,  რომელსაც  სახელად  იესო  ერქვა.  ყოველივე  ეს  ბუნებრივია,  ჰქმნიდა  საფრთხეს  სახელმწიფოს  მეთაურებისათვის.  და აი,  იმპერატორი გახდა ნერონი (მმართველობის  წლები 54–68)  ისტორიკოსთა  თვალსაზრისით ნერონი  შეშლილი იყო და მისი  მმართველობის  ბოლო პერიოდში  ეს  თვალნათელი გახდა. 64წლის ზაფხულში საშინელი ხანძარი მოედო „მარადიულ ქალაქს“. ხანძარმა მთლიანად გაანადგურა ნაგებობების ორი მესამედი. რომის მცხოვრებთა უმეტესი ნაწილი ამ უბედურების გამო წყევლიდა ნერონს: ხანძარი იმ ქალაში დაიწყო, რომლის დანგრევაც მან არაერთხელ სცადა, რადგან იმ ადგილას თავისი სასახლის აშენება სურდა.  მოსახლეობის იმ ნაწილმა, რომელსაც გაახსენდა ქრისტიანების ქადაგებები ცეცხლით განადგურებაზე, ბრალი ქრისტიანებს დასდეს. ნერონმაც ქრისტიანთა დადანაშაულება მართებულად ჩათვალა და ასე დაიწყო ეკლესიის პირველი, ოფიციალური  დევნა. ათასობით მორწმუნე დააპატიმრეს და საკნებში ჩაყარეს. ზოგიერთები ცირკში გააგზავნეს საზოგადოების გასამხიარულებლად გლადიატორების როლში, რომელთაც მშიერი ლომების წინააღმდეგ უნდა ებრძოლათ არენაზე. ქრონიკები გვამცნობენ, რომ მრავალ ქრისტიანს ფისს უსვამდნენ, აბამდნენ ბოძებზე  და ცეცხლს უკიდებდნენ, რათა ღამით ჩირაღდნების როლი შეესრულებინათ იმპერატორის ორგიების დროს.  ნერონის მმართველობის უკანასკნელი ოთხი წლის განმავლობაში, მრავალი ქრისტიანი დაისაჯა სიკვდილით.  დევნის მსხვერპლთა ზუსტი რიცხვი უცნობია, მაგრამ შესაძლოა რამდენიმე ათასს აღწევდეს. თუმცა, ამ დროს რეპრესიები არ გასცილებია „მარადიულ ქალაქსა“ და მის შემოგარენს.  იმპერატორი ნერონი 68წელს მოკვდა. მისი სივდილის შემდგომ მორწმუნეთა დევნა შეჩერდა. ორი ათწლეულის განმავლობაში ეკლესია იმყოფებოდა სიმშვიდეში, თუმცა ამან დიდხანს როდი გასტანა. 91წელს დაიწყო ახალი დევნა, როდესაც ხელისუფალი გახდა იმპერატორი დომიციანე (მმართველობის წლები 81–96).  ის იყო პირველი იმპერატორი, რომელიც მოითხოვდა, რომ მისთვის უფალი ღმერთი  „dominus et deus“  ეწოდებინათ და ასე მიემართათ.  95წელს დომიციანემ თავისი ბიძაშვილს, ფლავიოს კლემენტეს სიკვდილი მიუსაჯა. ბრალდება ასეთი იყო:“ათეიზმისათვის“.  ეს გახდა ყველაზე ხშირად გამოყენებული ბრალდება ქრისტიანების მიმართ. როგორ შეიძლება ქრისტიანების დადანაშაულება ათეიზმში? ქრისტიანებს მხოლოდ ერთი ღმერთი–იაჰვე სწამდათ, მათ არ შეეძლოთ ეწამათ ბერძნულ–რომაული პანთეონის ღმერთები. სწორედ მონოთეიზმის მიღება და გაგება არ შეეძლოთ  რომაელ  მოქალაქეებს და ამის გამო ქრისტიანებს ათეისტებს უწოდებდნენ. ბრალი, რომელიც წაუყენეს ფლავიოს კლიმენტეს , კიდევ ერთხელ ამტკიცებს იმ ფაქტს, რომ ქრისტიანობამ თვით რომის საზოგადოების არისტოკრატულ ფენაში შეაღწია. მოცემულ შემთხვევაში კი თვით იმპერატორის ბიძაშვილი, მმართველი დინასტიის წევრი გახდა ქრისტიანი. ქრისტიანობამ თანდათან იმპერიის ნაკრძალ მიწებზე შეაღწია. 96წელს დომიციანემ  კლიმენტეს ცოლი, ფლავია დომიტილა გადაასახლა კუნძულ პონტზე. ქრისტიანობა კვლავ უკანონო რელიგიად ითვლებოდა  „religio  illicita” .   დომიციანე 96წელს გარდაიცვალა და იმპერატორი გახდა  ნერვა (მმართველობის წლები 96–98) .  მისი  მმართველობის წლებში მოციქული იოანე დაბრუნდა  პატმოსიდან და შემდეგი იმპერატორის – ტრაიანეს პერიოდში გარდაიცვალა.  იოანემ ყველაზე დიდხანს  იცოცხლა  მოციქულებს შორის და თავის ძმას, იაკობს, თთქმის 60წლით გადააჭარბა. მიუხედავად მოციქული იოანეს გათავისუფლებისა გადასახლებისგან, რეპრესიები ადგილ–ადგილ კვლავ გრძელდებოდა ნერვას დროსაც. ამ მდგომარეობის თვალსაჩინო მაგალითია მიმოწერა  იმპერატორ ტრაიანესა და გუბერნატორ ზიფინიუს პლინიუს უმცროსს შორის.  112წელს დაწერილი პლინიუსის წერილი შეიცავდა ერთსა და  იმავე კითხვას: “რა გავაკეთოთ, როგორ მოვექცეთ ქრისტიანებს?“  ის წერდა, რომ თავიდან ეკითხებოდა ადამიანებს, არიან თუ არა ქრისტიანები სინამდვილეში, დადებითი პასუხიხს შემდეგ, კიდევ ერთხელ უმეორებდა იმავე შეკითხვას და თუ ისინი მეორედაც აღიარებდნენ, რომ ქრისტიანები იყვნენ, განაჩენი სიკვდილით დასჯა იყო. ყველას, ვინც უარყოფდა თავის რწმენას,  იმეორებდნენ მათვის გუბერნატორის მიერ შეთავაზებულ წინადაბებას და თაყვანს სცემდნენ იმპერატორის გამოსახულებას გუნდრუკითა და ღვინით, პლინიუსი თავისუფლებაზე უშვებდა მათ. ვითარება ცოტათი შემსუბუქდა, ქრისტიანებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში სჯიდნენ, თუ მათ წინააღდმეგ გამოვიდოდა კონკრეტული ბრალმდებელი, კონკრეტული ბრალდებით. მსგავსი პოლიტიკა ტარდებოდა მთელი მეორე საუკუნის განმავლობაში. ქრისტიანებს კვლავინდებურად სჯიდნენ, მაგრამ მხოლოდ სარწმუნო  წყაროებზე დაყრდნობით.  რომაელები ქრისტიანებს უყურებდნენ, როგორც ჯიუტ და ექსცენტრიულ ადამიანებს. იმისათვის, რომ ხალხისათვის აეხსნათ თავიანთი რწმენა, ქრისტიანი მწერლები განაგრძობდნენ წერას. მათ აპოლოგეტებს ეძახდნენ და ყოველივე, რაც მათ დაწერეს აპოლოგიად იწოდება. ამგვარად პირველად იქნა გამოყენებული ბერძნული სიტყვა  „აპოლოგია“, რაც რაიმეს დაცვას ნიშნავს. ეს ნიშნავს აუხსნა სხვებს რისი გწამს და რატომ.  წერის მეთოდით ქრისტიანი მწერლები ცდილობდნენ ეპასუხათ ცრუმოარული ხმებისა და ჭორებისათვის, რომლებიც განუწყვეტლივ თავს დასტიარელბდა მათ და მთლიან ქრისტიანულ რწმენას, ხოლო, მეორეს მხრივ, მათ სურდათ ადამიანთა მაღალი ფენისა და დიდი რაოდენობისათვის ეუწყებინათ თუ რისი სწამდათ და აეხსნათ მათთვის თავიანთი სარწმუნოების საფუძველი. აპოლოგეტები არ იყვნენ თეოლოგები, ისინი იყვნენ მოაზროვნე ადამიანები, რომლებიც აზროვნებდნენ ლოგიკურად, თუმცა ზოგიერთი მათგანი ფილოსოფიისა და სამართლის დარგში საკმაოდ განათლებულნი იყვნენ.  მიუხედავათ იმისა, რომ ზოგიერთი თარიღი კამათს იწვევს, აპოლოგეტების პერიოდი შემოისაზღვრება ერთი საუკუნით, ახ.წ.აღ–ით 120–220წწ. პირველი აპოლოგეტებიდან ზოგიერთნი მოხსენიებულნი არიან უფრო გვაინდელი ისტორიკოსის, ევსევის ნაშრომებში. ის საუბრობს არისტიდესა და კვადრატზე, რომლებიც შრომობდნენ იმპერატორ ადრიანეს დროს. პირველი, მართლაც დიდი აპოლოგეტი გახლდათ იუსტინე  (100–165).  ის დაიბადა შექემში  (სამარია), წარმართულ ოჯახში. სტუდენტობის შემდგომ ის ფილოსოფოსი გახდა.მისი პირველი აპოლოგია, რომელიც დაიწერა 155წელს, მიმართული იყო თავად იმპერატორ  ანტონიუს პიუსისადმი (138–160).  რამდენიმე წლის შემდეგ იუსტინემ დაწერა მეორე აპოლოგია და ამის შემდგომ  დემონსტრაციულად, ნებაყოფლობით წარსდგა სასამართლოს წინაშე. მან უარი თქვა მსხვერპლი შეეწირა წარმართული ღვთაებებისათვის, რის გამოც დამნაშავედ სცნეს და სიკვდილი მიუსაჯეს.  ის 165წელს დასაჯეს.  იუსტინეს პირველი აპოლოგია განუმარტავდა რომაელებს, რომ მათ არ უნდა ეშინოდეთ ქრისტიანობის. ის მიუთითებდა: ქრისტიანობა უფრო მაღალ საფეხურზე იმყოფება, ვიდრე წარმართობა, თუნდაც იმიტომ, რომ ქრისტიანული მორალი გაცილებით მკაცრია, ვიდრე წარმართული. თავის აპოლოგეაში იუსტინემ დაამტკიცა ზოგიერთი ჭორის უმართებულობა.  მან გადაჭრით უარყო  ქრისტიანთა ყოველგვარი დადანაშაულება სექსუალურ ორგიებსა და კანიბალიზმში, რაც თითქოსდა, რომაელთა თვალსაზრისით ხდებოდა მათ შეკრებებზე.  დევნისა და შევიწროების გამო ქრისტიანები იკრიბებოდნენ სასაფლაოებსა და გაშლილ მინდვრებზე, მღვიმეებში და სხვა დაუსახლებელ ადგილებში. ამგვარი ვითარება რომეალებში აღძრავდა არაერთ საეჭვო ფიქრს, რის გამოც უამრავ ჭორებს თხზავდნენ.  რომაელებმა ასევე იცოდნენ, რომ ქრისტიანები ქადაგებდნენ საყოველთაო სიყვარულს ერთმანეთის მიმართ. ამან და კიდევ შეკრებათა  ღამეულმა ხასიათმა განმარტოებულ ადგილებში უბიძგა რომაელებს იმ აზრისაკენ, რომ ყველა ასეთი შეხვედრა დაკავშირებულია გარყვნილებასთან და სისხლის აღრევასთან.  ასევე, იმ ინფორმაციამ, რომ ქრისტიანები შეხვედრების დროს ჭამდნენ ვიღაცის ხორცს და სვავდნენ ვიღაცის სისხლს  (მოისაზრება ზიარება),  აფიქრებინა რომაელებს, რომ ქრისტიანები თავიანთი შეხვედრის დროს ჭამდნენ  ბავშვებს. იუსტინე ცდილობდა აეხსნა ადამიანებისათვის, თუ რისთვის იკრიბებოდნენ ქრისტიანები სინამდვილეში. იუსტინეს მტკიცებუება იმის შესახებ, რომ პლატონმა  და  მრავალმა  სხვა  ბერძენმა  ფილოსოფოსმა  ზოგიერთი იდეა აიღეს მოსესგან  და  ძველაღთქმისეული წერილებიდან და, რომ წარმართობა წარმოადგენს ქრისტიანობის უბადრუკ  მიბაძვას  და სხვა  არაფერს.  მეორე  მნიშვნელოვანი აპოლოგია იმ დროისათვის  იყო  ნაშრომი,  რომელიც  დაწერა  ათინაგორემ  და დათარიღებულია 176 ანდა  177წლით. ის  მიმართული იყო უშუალოდ იმეპრატორ, მარკუს ავრელიუსისადმი  (160–180 წწ).  ათინაგორე თავის აპოლოგეაში ყურადღებას ამახვილებდა  ბრალდებებს სქესობრივ  დანაშაულებებზე. მან კიდევ ერთხელ, გადაჭრით უარყო ეს ბრალდებები  და ამავედროს  მიუთითა, რომ  ეს ბრალდებები თავისთავად ზიზღის მომგვრელია და ისინი უფრო მეტად ესადაგება  წარმართულ რელიგიებსა და  წარმართულ ღმერთებს.მრავალი რომაელი წარმართი, თავიანთი რიტუალების დროს საკუთარ შვილებს ჭამდნენ, ისინი საკუთარ დედებთან და დებთან შედიოდნენ სქესობრივ კავშირში  და  ისიც ყველასათვის თვალსაჩინოა, რომ მრავალ მათგანს გააჩნდა არასაქორწინო, სასიყვარულო ურთიერთობები  სხვა  ღვთვაებებთან და ადამიანებთან.  თავის შრომაში  ათინაგორემ მიმართა  ცნობილ ანდაზას:“ მეძავი ლანძღავს უმანკოს.“   წარმართები შეცბუნებულნი იყვნენ ქრისტიანთა წმინდა ცხოვრებით და სურდათ როგორმე ისინი თავიანთ დონემდე ჩამოეყვანათ. თავის აპოლოგეაში ათინაგორე საუბრობდა მონოთეიზმზეც, ის განმარტავდა, რომ ქრისტიანებს სწამდა ერთიანი ღმერთის და არა მრავალი ღვთაებებისა და ღმერთების, როგორიც წარმართებს. ამგვარად გადააბიჯა ქრისტიანობამ საუკუნის შუაძალს. იმ ადგილებში სადაც ქრისტიანობის სიძულვილი გაცილებით ძლიერი იყო, რეპრესიებმა ფართო გაქანება ჰპოვა. ანტონიუს პიუსის მმართველობის  ჟამსქარისტიანთა დარბევა დაიწყო ანტიოქიაში. მსგავსი სიტუაცია შეიქმნა სმირნაში (მც.აზია) 155წელს. დარბევებმა ამ ქალაქში მრავალი ქრისტიანის სიცოცხლე შეიწირა, მათ შორის პოლიკარპეს  (იოანე მოციქულის მოწაფე) სიცოცხლეც.  მოვლენათა ცვლა მოხდა, მარკუს ავრელიუსის მმართველობის დროს.  დაახლოებით ორასი წლის განმავლობაში  რომაულ იმპერიას არ უწარმოებია გარე ომები, ქვეყანაში მშვიდობა სუფევდა, რამაც მიიღო სახელი:“Pax  Romana”. შემდგომ, დაახლოებით 170წელს, ომმა  ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით ააფეთქა სახელმწიფოს ჯარები, ხოლო დუნაიზე იმპერიას დაემუქრნენ გერმანული ტომები.  მრავალი რომაელი თვლიდა, რომ ძველი რომაელი ღმერთები განრისხდნენ, რადგან დიდი რაოდენობის ათეისტები გამოჩნდნენ. ვინ იყვნენ ეს ათეისტები?–ქრისტიანები. თავად იმპერატორი მივიდა დასკვნამდე, რომ აუცილებელი იყო მოეპოვებინათ  ტრადიციული ღმერთების კეთილგანწყობა, მათი რიტუალების მკაცრი დაცვით, რომის იმპერიის ყველა მოქალაქის მიერ, მათ შორის ქრისტიანების მიერაც.ამ გადაწყვეტილებით ავრელიუსმა რეპრესიების ახალი ტალღა გამოიწვია ქრისტიანთა  წინააღმდეგ, რომელმაც თავისი სისასტიკით გადააჭარბა ყველა მანამდე არსებულს.
    ამჯერად რეპრესიები რომით არ შემოფარგლულა. ის ტალღასავით მოედო იმპერიის მთელ ტერიტორიას:მც. აზიას, პალესტინასა და ეგვიპტეს. მაგრამ ყველაზე ცნობილი სამხრეთ გალიაში (თანამედროვე სამხრეთი საფრანგეთი) ჩატარებული დევნაა, ქალაქებში:ლიონსა და ვიენეში. 177წელს რეპრესიები მთელი ძალით გაიშალა. პოტინი, 90წლის ლიონელი ეპისკოპოსი დააპატიმრეს, გაამათრახეს და მიუსაჯეს საჯარო დასჯა ამფითეატრში, თუმცა ის ციხეშივე გარდაიცვალა. პოტინის სიკვდილის შემდგომ ლიონის ეპისკოპოსი გახდა ირინეოსი (130–200).  ამ თანამდებობის დაკავებიშ შემდეგ, ის იყო ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფიგურა მეორე საუკუნის ეკლესიის  ისტორიაში. ერთ–ერთი ყველაზე საშინელი ანგარიშსწორება მოხდა ლიონში, რომლის მსხევრპლადაც იქცა მონა გოგონა ბლანდინა. მრავალმა ჯარისკაცმა აწამა ეს უბედური, 13 წლის ბავშვი, ცდილობდნენ როგორმე ეიძულებინათ იგი, რომ უარი ეთქვა თავის რწმენაზე. მას შემდგომ, რაც მათი მცდელობები უშედეგოდ დასრულდა, კვლავ სასტიკად აწამეს და დასაგლეჯად მიუგდეს  გარეულ მხეცებს, რომლებმაც პირი არ დააკარეს მას. შემდეგ გავარვარებული ბორკილები დაადეს, შეახვიეს მჭიდროდ ნაქსოვ ბადეში და გარეულ ხარს მიუგდეს გასათქერად.  მარკუს ავრელიუსს არ შეეძლო ქრისტიანთა სიჯიუტის გაგება.  ქრისტიანების შეუდრეკელი წინააღმდეგობა განიხილებოდა, როგორც არაფრის მაქნისი სიჯიუტე. იმპერატორის აზრით, არსებობდა საიდუმლო გეგმა, ან ორგანიზაცია, რომელიც ცდილობდა რომის იმპერიის დანგრევას.  მრავალი ადრეული ისტორიკოსი, რომლებიც იმ დროის იმპერატორებს აღწერდნენ, როგორც დაუნდობელ მხეცებს, რომლებიც ბოროტად და  სადისტურად ტკბებოდნენ ქრისტიანთა წამებით.   მარკუს ავრელიუსის შემდეგ, იმპერატორი მისი ვაჟი კომოდუსი გახდა (181–192წწ).  კომოდუსის მოსვლით ხელისუფლებაში მამამისის მიერ დაწყებული დევნა ცოტათი მინელდა, თუმცა სულ არ შეწყვეტილა.  მნიშვნელოვანი გავლენა როგორც იმპერატორზე, ასევე ეკლესიის მდგომარეობაზე იქონია ერთმა საინტერესო მოვლენამ. კომოდუსის საყვარელი, მარსია ქრისტიანი იყო, ნუ ყოველ შემთხვევაში რომის ქრისტიანული თემის წევრი გახლდათ. ის ფაქტი, რომ იმპერატორის საყვარელი არ მალავდა თავის რწმენას, მიუთითებდა იმაზე, რომ მეორე საუკუნის ეკლესია უკვე სერიოზულ ცვლილებებს განიცდიდა.  მართლაც ღრმა ცვლილებები განიცადა საეკლესიო სტრუქტურამ, რაც თემის წევრთა ცხოვრებასა და რწმენაზეც აისახა. 

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
რედაქტირება: აჩიკო ივანიშვილი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

რუმინეთი: ბარტო

ბარტო შიმშილის პირას იყო. კომუნისტური პარტიის ყოფილი ოფიციალური პირი და ადვოკატი, ახლა იგივე პარტიის მიერ უარყოფილი. რუმინეთის ციხის კოლონიაში უკრეს თავი. ერთხელ სავსე მუცელი, ახლა შიმშილით ხმებოდა. ფიქრობდა, ნეტავ კიდევ რამდენხანს გაუძლებდა.

ბარტოს ავადმყოფური სახის შემხედვარე, ერთი თანაპატიმარი მასთან მივიდა და საკუთარი ულუფა შესთავაზა. „გმადლობთ მეგობარო,“ უთხრა მან პატიმარს. „რამდენ ხანს იქნები აქ?“ ჰკითხა საჭმელს მიძალებულმა ბარტომ.
   „20 წელი,“ უპასუხა პატიმარმა. და კითხვის თვალით შეხედა ბარტოს.
   „რა დანაშაული ჩაიდინე?“
  „პოლიციის მიერ დევნილი ხუცესისათვის საკვების მიცემის გამო გამასამართლეს,“ განაცხადა კაცმა მშვიდად. ბარტომ შენიშნა, რომ ამ კაცის ხმას თან არ ახლდა სიმწარე, როგორც ბარტოს სხვა უამრავი ადამიანისაგან სმენია.
   „ვინ გამოგიტანა ასეთი მძიმე სასჯელი კარგი საქმისათვის?“ იკითხა ბარტომ.
   პატიმარმა მორიდებით უპასუხა, „ბატონო, თქვენ იყავით პროკურორი ჩემს სასამართლოზე. ახლა თქვენ ვერ მცნობთ, მაგრამ მე მახსოვხართ.“
   კაცმა გააგრძელა. „მე ქრისტიანი ვარ, ქრისტემ გვასწავლა ბოროტის წილ კეთილის მიგება. მაშინ ვინატრე, როგორმე გაგეგოთ, რომ მშიერისათვის საკვების მიწვდა კარგი საქმეა-შენი მტრისათვისაც კი. ახლა შემიძლია ეს დაგანახოთ.“ ბარტომ იმ დღიდან დაინახა, რომ მისი სულიერი საჭიროება ფიზიკურს აღემატებოდა.

სიკეთე არის ჩვენი მტრის გულისაკენ მიმავალი გზა. რამაც შესაძლოა სასიკეთო შედეგი მოუტანოს სულს. ღმერთი სიკეთის სტრატეგიას იყენებს ჩვენთან მიმართებაში. იმის ნაცვლად, რასაც მისადმი ჩადენილ შეცოდებებზე ვიმსახურებთ, სიკეთით გვპასუხობს. მისი სიკეთე არის იმის მაგალითი, თუ როგორ უნდა მოვექცეთ მათ, ვინც ჩვენს წინაშე სცოდავს. სიკეთე იპყრობს მათ ყურადღებას, ეს მათთვის ისეთივე მოულოდნელია, როგორც დაუმსახურებელი. მტრის მიმართ გამოვლენილმა სიკეთემ და თანაგრძნობამ შესაძლოა ისე გამოაღვიძოს სულიერი შიმშილი, როგორც ბარტოს შემთხვევაში. მიუხედავად მათი პასუხისა, ჩვენ უნდა მივყვეთ ჩვენი უფლის მაგალითს მტრებთან ურთიერთობაში. ვის სჭირდება დღეს შენი სიკეთე?

თუ უგულებელყოფ მის სახიერებას, თავშეკავებისა და სულგრძელების სიმდიდრეს და ვერ შეგიგნია, რომ ღვთის სახიერებას მონანიებისაკენ მიჰყავხარ?
რომაელთა 2:4

წიგნი "ექსტრემალური ღვთისმსახურება"

უხსოვარი დროისა და თანამედროვე მორწმუნეების ყოველდღიური მსახურების ისტორიები, ადამიანები, რომეთაც ყველაფერი გაიღეს ქრისტესათვის.  

    წყალში საჯაროდ მიღებული ნათლობა, ეკლესიასთან შეერთების ერთჯერადი აქტია, ზიარებაში მონაწილეობის მიღება კი,  ყველასთვის მრავალჯერ განმეორებადი ქმედებაა, ვინც უკვე  ეკლესიას შეუერთდა. წყალში ნათლობა ერთხელ ხდება, საქმეების 2:41-ში წერია; „ ვინც მიიღო სიტყვა მოინათლა და ეკლესიას შეუერთდა“, ხოლო შემდეგ მუხლში ნათქვამია, რომ ისინი, ვინც ეკლესიას ნათლობით შეუერთდნენ, გამუდმებით პურის გატეხვასა და ზიარებაში მკვიდრდებოდნენ. მაცხოვარი თვითონაც წყალში მოინათლა, ამით მის მოწაფეებს  სამართლიანობის მაგალითი მისცა, რათა ჩვენც მის მსგავსად მოვიქცეთ. მონათლულ მოწაფეებს  ზიარება მისცა. მათ ასევე დაავალა, მისი დედამიწიდან მამასთან წასვლის შემდეგაც გააგრძელონ ამის კეთება, მანამ სანამ ის კვლავ არ დაბრუნდება. თუ ნათლობის დროს წყალი, ზიარების შემთხვევაში მაცხოვარმა  პური და ღვინო გამოიყენა. იესომ ასე თქვა პურზე – ეს არის ჩემი სხეული თქვენთვის დამტვრეული, ხოლო ღვინოზე – ეს სასმისი ჩემს სისხლში ახალი აღთქმაა. მათი მიღების დროს კი თქვა: „ამას აკეთებდეთ ჩემს მოსაგონრად“.

    რა თქმა უნდა ზიარება  იესო ქრისტეს მეშვეობით ღმერთთან მოზიარე ცხოვრებას უკავშირდება. სანამ იესო ფიზიკურად  მათ შორის იმყოფებოდა, მოწაფეებს  მასთან ურთიერთობის საშუალება ჰქონდათ: უსმენდნენ, ეხებოდნენ,  მასთან ერთად დადიოდნენ, ცხოვრობდნენ. იესოს ჯვარცმისა და აღდგომის შემდეგ, რასაც იესოს მამასთან წასვლა მოჰყვა, მოწაფეები იესოსთან მოზიარეობის გარეშე  არ უნდა დარჩენილიყვნენ. მასთან მოზიარეობის გარეშე  ღვთის საქმე არ გაკეთდება. მარკოზის 3:14-ში წერია, რომ იესომ თავის მოწაფეებს მუწოდა, რომ მასთან ყოფილიყვნენ და საქადაგებლადაც წარეგზავნა. იესოს წასვლის შემდეგ  საშიშროება იქმნებოდა, რომ მას დაივიწყებდნენ და მასთან ურთიერთობას შეწყვეტდნენ. ქადაგება და მსახურება  კი შესაძლოა ინერციითაც გაგრძელებულიყო. ქადაგება სხვას ვერ მოუტანს ღმერთთან მოზიარეობას თუ  თვითონ მქადაგებელს იესო დავიწყებული ჰყავს  და მასთან  ურთიერთობა შეწყვეტილი აქვს. ამიტომ, როცა მოციქული პავლე  კორინთოს ეკლესიას უფლის სერობის წესრიგიანობას ასწავლის 1კორინთელთა მე-11 თავში ის  ზიარების 4 ძირითად მნიშვნელობაზე საუბრობს:

    პირველი მნიშვნელობა – ზიარება  იესო ქრისტეს მ ო ს ა გ ო ნ რ ა დ არის, მოგონება, რომ დავიწყებას არ მიეცეს ის, მისი არსებობა, მისი პიროვნება, მისი გაკეთებული საქმე, მისი მცნებები თუ დაპირებები. რადგან თუ ის დაგვავიწყდება და მას არ მოვიგონებთ,  მხოლოდ რელიგიური რიტუალი დაგვრჩება, მასთან ურთიერთობისა და მოზიარეობის გარეშე! მხოლოდ მსახურების ფორმა გვექნება, მაგრამ არა მოზიარეობა, რელიგია მაგრამ არა ურთიერთობა. გვექნება რიტუალი, მაგრამ არა ს უ ლ ი და ს ი ც ო ც ხ ლ ე! იოანეს სახარებაში მე-6 თავში, მაცხოვარი თავის თავს სიცოცხლის პურს ადარებს. მოგეხსენებათ ადამიანი ბიოლოგიურად საჭმელისა და სასმელის, ხოლო სულიერად იესო ქრისტეს რწმენის ხარჯზე ცოცხლობს. იესომ თქვა;“ ჩემი ხორცი საჭმელია, ხოლო ჩემი სისხლი სასმელი“. ბევრი მისი მოწაფისათვის ეს ნათქვამი არა თუ გაუგებარი, საცდურიც კი გამოდგა და ამის გამო მას  ჩამოშორდნენ. თუ რაიმე ქრისტეს ნათქვამიდან შენთვის გაუგებარია,  ნუ წახვალ მისგან, მისი ეკლესიისგან. დრო მოვა და ყველაფერს გაიგებ. ქრისტესგან წასვლა, სიცოცხლიდან წასვლაა. დარჩი ეკლესიაში მასთან და ყოველთვის გახსოვდეს, მისი ნათქვამი, მისი სიტყვა. მასთან მოზიარე ცხოვრება გააგრძელე. ღმერთმა ადამიანი ხომ თავისთან  ურთიერთობისათვის და თავის სადიდებლად შექმნა.

    მეორე  მნიშვნელობა – ზიარება  იესოს ს ი კ ვ დ ი ლ ი ს  უ წ ყ ე ბ ა ა,  თუ რა გააკეთა იესოს სიკვდილმა. ჩვენი გადარჩენის საფუძველი ის არ არის , რომ ქრისტიანულ ქვეყანაში დავიბადეთ, არც ის, რომ ქალაქში ბევრი ტაძარი და ჯვარია. მიუხედავად იმისა რომ ჩემს გვარშიც არის სიტყვა ჯვარი ამას არ მოუნიჭებია რაიმე პრივილეგია,  ჩვეულებრივი უღმერთო და ცოდვილი ადამიანი ვიყავი მანამ, სანამ არ მოვისმინე კეთილი უწყება   მხსნელის, იესოს შესახებ, რაც: დავიჯერე, მივიღე, მასზე დავდექი რწმენით და ვრჩები მასში. ხსნა  იესოს  სიკვდილშია.  იესოს სიკვდილი ნებისმიერ ცოდვილს გადარჩენას აძლევს,  ცოდვების სიმძიმისა და რაოდენობის მიუხედავად. 

    მესამე  მნიშვნელობა – ზიარების შესახებ დანაბარები მის მ ო ს ვ ლ ა მ დ ე ძალაშია. ეს დანაბარები უფლისა მცნების ტოლფასია. ჩვენ  მას ვიგონებთ, მის სიკვდილში ჩვენს გადარჩენას ვხედავთ.  მისი მორწმუნენი  არ ვფიქრობთ: ვაი, რა დავკარგე“. ჩვენ არაფერი  დაგვიკარგავს, პირიქით, ჩვენ  მხსნელი შევიძინეთ. ის ცოცხალია და ის კვლავ მოვა. ის თავის წმიდანებთან ერთად იმეფებს. ქრისტეს მომლოდინეების დიდება მომავალშია! ჩვენთვის, ქრისტეს მორწმუნეთათვის ზიარება დღესასწაულია, ხვალინდელი დღის იმედიანი და თავაწეული მოლოდინი, რადგან სიკვდილზე გამარჯვებული უფალი კვლავ მოდის. სახარებამ, რომელმაც  იესოს სიკვდილი გვაუწყა, მისი მეორედ მოსვლის შესახებაც საუბრობს. ანგელოზებმა მწყემსებს მხსნელის მოვლინების შესახებ აუწყეს, ასევე  იესოს ზეცად ამაღლების დროს, მისი ხელმეორედ დაბრუნების შესახებ იწინასწარმეტყველეს. ამიტომაც ვხარობთ, რადგან სიკვდილი სიცოცხლემ , სამგლოვიარო დღეები სასიხარულო დღეებმა, პრობლემატური ყოფითი ცხოვრება უმჯობესი მომავლის მოლოდინმა შეცვალა. დიდების უფალი არც ჯვარზე და არც საფლავში დარჩენილა. ის ცოცხალია, ის კვლავ მოვა და ჩვენც, მორწმუნენი მისი მეორედ მოსვლის გამო გულწრფელად ვხარობთ.

     მეოთხე მნიშვნელობა –ზიარება ეკლესიამ, როგორც ქრისტეს სხეულმა ისე უნდა მიიღოს, იმიტომ რომ ეკლესია ქრისტეს სხეულია და ეკლესიის წევრები ამ სხეულის ნაწილები.  თუ ამ საკითხში სწორი დამოკიდებულება გვაქვს, მაშინ ზიარებას  ღირსეულად ვიღებთ. თუ  სწორი დამოკიდებულება არ გვაქვს, მაშინ აქედან  მსჯავრდადებას ვიღებთ, რადგან უფლის სხეულს ვერ ვარჩევთ.(მუხლი 29). ამ საკითხზე საუბარს მოციქულმა პავლემ ყველაზე მეტი დრო დაუთმო, ვინაიდან ეკლესიაში დაყოფები იყო: მდიდრები და ღარიბები, პრივილიგირებული და უმნიშვნელო ხალხი, რაც მსჯავრდადების მიზეზი შეიძლება გამხდარიყო. ეკლესიაში  უმნიშვნელო ადამიანები არ არიან. აქ ყველა საჭიროა, ერთმანეთი ახსოვთ და ერთმანეთზე ზრუნავენ. ქრისტეს სხეულში დაყოფა, დანაწევრება, დაქსაქსვა და სხვადასხვა დაჯგუფებების წარმოქმნა მიუღებელია. ჩვენ ერთმანეთს  სიყვარულით  ვღებულობთ.  ასე ხორციელდება ეკლესიაში თანაბარ ზომიერება, რაც თითოეულ წევრს  მიღებულობისა და ღირსების გრძნობას ანიჭებს.

    ამიტომ, ყოველთვის, ზიარებაში მონაწილეობის დროს ჩვენ უნდა გამოვცადოთ საკუთარი თავი და  
მსჯავრი დავადოთ საკუთარ თავს, რომ ქვეყნიერებასთან კი არ  ვიყოთ მსჯავრდადებულნი, არამედ იესოს მოგონებით, მისი სიკვდილის უწყებით,   იესოს მეორედ მოსვლის მოლოდინითა და ქრისტეს სხეულად, უფალთან და ერთმანეთთან თანამოზიარე ცხოვრებით განვახორციელოთ იესოს მეფობა ეკლესიის მეშვეობით!   უფლის სულის თანდასწრებით წარმოქმნილი ნეტარება და თავისუფლება ბადებს დაუოკებელ წყურვილს განუყრელად, მარადის მასთან ყოფნის, მისი მარადიული დიდების!

მადლი უფლისა იესო ქრისტესი, სიყვარული ღვთისა და თანაზიარება სულიწმიდისა  იყოს ყველასთან თქვენთან. ამინ.  1 კორ. 13:13;

სტატიის ავტორი: გია ჯვარშეიშვილი

ეს თემა ეხება მთავარ თემას იმის შესახებ,თუ როგორ ვიცხოვროთ კარგი ქრისტიანული ცხოვრებით. თქვენ წაიკითხავთ გზების შესახებ, რომელთა მეშვეობითაც შეგეძლებათ დაუახლოვდეთ ღმერთს, გაიზარდოთ რწმენაში და შეისწავლოთ, რამდენიმე მორალური და ეთიკური წესი, რომლითაც სურს ღმერთს, რომ ცხოვრობდეთ.

1. გაყევი იესოს – ყველა დროის მაგალითი

მთავარი მცნება, რაც ქრისტეს მიმდევარმა უნდა დაიცვას არის:“ გიყვარდეს უფალი ღმერთი შენი, მთელი შენი გულით, მთელი შენი გონებით და მთელი შენი სულით და გიყვარდეს მოყვასი შენი, როგორც თავი შენი.“ ისინიც კი, ვინც გაღზიანებს და ცუდად გეპყრიბა, მნიშვნელობა არ აქვს, იცნობ თუ არა. უნდა გიყვარდეს, ეს მოწოდებაა. იესომ თქვა:“გიყვარდეთ თქვენი მტრები და ილოცეთ მათთვის,ვინც გდევნით თქვენ.“ იოანეს 13:15 იესომ თქვა:“მე მაგალითი მოგეცით,რათა როგორც მე მოგექეცით, თქვენც ასევე მოიქცეთ.“ კორინთელთა მიმართ ეპისტოლეში 11:1 პავლე მოციქული ამბობს:“მომბაძეთ მე, როგორც მე ვბაძავ ქრისტეს.“ ეფესელთა მიმართ წერილში კი დასძენს:“მომბაძეთ მე, როგორც გამგონე შვილებმა.“ სამწუხაროდ უამრავი ქრისტიანი ამ სიყვარლისგან ცარიელია. უამრავი ქრისტიანი ნელ–თბილია ქრისტიანული დოქტრინებისადმი. თუ თქვენი ქრისტიანული ცხოვრება მხოლოდ ეკლესიაში სიარულით შემოიფარგლება, მაშინ თქვენ იქნებით სუსტნი და განსაცდელები და განკითხვები თქვენს ცხოვრებას დააქცევს. მაგრამ, თუ თქვენ დადიხართ ეკლესიაში და ყოველდღე კითხულობთ ბიბლიას, თქვენ იქნებით ძლიერი ქრისტიანი. ქრისტიანთა ნაწილი არ კითხულობს ყოველდღე ბიბლიას, და თუ თქვენ, ყველანი არ კითხულობთ წმიდა წერილს ყოველდღე, თქვენ იქნებით სულიერად სუსუტი ქრისტიანები. რამდნეიმე მუხლი ბიბლიიდან, რომელიც ხელს შეგიწყობთ სულიერ ზრდაში არის: იგავთა 8:17–21; ფსალმ 1:1–3; იოანეს სახარებს 14:21–27; იაკობის 1:2–8; 1თეს 5:16–18; 2ტიმოთე 1:6–7; ებრაელთა 8:6–10; ეფესელთა 6:10–18 და იგავთა 4:20–23.

2. გაათვითცნობიერე, რომ გაქვს ცოდვები და უნდა მოინანიო – შეცვალე შენი დამოკიდებულებები და ქმედებები.

გარდაქმნა და შეცვლა, არ გახლავთ ერჯერადი აქტი და ეს უნდა გაათვითცნობიეროთ. ეს არის ცხოვრებისეული მოქმედება, რომელიც ხანგრძლივია და საჭიროა შედეგიანი და წარმატებული სულიერი ცხოვრებისათვის. ნუ იქნები ზედმეტად მკაცრი ჩავარდნის დროს საკუთარი თავის მიმართ, წამოდექი ისევ და გამოიყენე ეს გაკვეთილად. გაისუფთავე თავი, ერწმუნე ღმერთს და ხელი შეუწყე შენს სულიერ განვითარებას.

3. წაიკითხე და გააკეთე ის, რასაც ბიბლია ამბობს.

იაკობის 1:22 „იყავით სოტყვის შემსრულებელნი და არა მხოლოდ მომსმენნი, თავის მოსატყუებლად.“ მათეს 4:4 „იესომ უპასუხა , დაწერილია, რომ აა მხოლოდ პურითა ერითა ცხოვრობს კაცი, არამედ ღვთის ბაგიდან გამომავალი ყოველი სიტყვით.“
ბიბლია ასევე გვამცნობს,რომ მთელი წერილი ღვთის სულით არის შთაგონებული და სასარგებლოა სასწავლებლად და გამოსასწორებლად.“ 2ტიმოთე 3:16

4. ნება დართე უფალს, რომ შეგცვალოს.

შენ არ შეგიძლია საკუთარი თავის შეცვლა, მხოლოდ ღმერთს ძალუძს შეცვალოს ადამიანი, ქრისტეს მეშვეობით. ეზეკიელი 36 :26–27 „მოგცემთ ახალ გულს და ახალ სულს ჩაგიდგამთ შიგნით, ამოგაცლით ქვის გულს სხეულიდან, და ხორცის გულს ჩაგიდგამთ. ჩემს სულს ჩაგიდგამთ შიგნით და ისეთებს გაგხდით, რომ ჩემს წესებზე იაროთ და ჩემი სამართალი აღარსრულოთ.“ ეფესელთა 4:24 “და შეგემოსათ ახალი კაცი, ღვთის მსგავსად შექმნილი, სამართლიანობითა და ჭეშმარიტების სიწმიდით.“ ნამდვილი ქრისტიანი იცვლება და იცვლება მისი დამოკიდებულებები და მგრძნობელობა. ისინი უკვირდებიან და იწყებენ თავიანთი გემოვნების განხილვას, უკვირდებიან სამოსს რომელსაც იცვამენ, მუსიკას,რომელსაც უსმენენ, ფილმებს და მეგობრების არცევასაც კი. ბიბლია ამბობს, იაკობის 1:21 „ ამიტომ,განიშორეთ ყოველგვარი სიბინძურე და ბოროტების ნატამალი და მშვიდად მიიღეთ თქვენში ჩანერგილი სიტყვა, რომელსაც თქვენი სულების ხსნა შეუძლია.“

5.გაათვითცნობიერეთ,რომ თქვენი რწმენის გამო დევნილი იქნებით.

არ მისცეთ სხვების შემოტევებს თქვენი რწმენის შესუსტების უფლება.იყავით მხნე და მტკიცე თქვენს რწმენაში,მაგრამ არ განიკითხოთ სხვები. 2ტიმოთე3:12“და ყველა,ვისაც სურს ქრისტე იესოში იცხოვროს ღვთისმოსაობით,დევნილი იქნება“.

6.გამოყავით დრო ეფექტური და მნიშვნელოვანი ლოცვებისთვის.

იშუამდგომლეთ იმ ადამიანებისთვის,ვინც არ ლოცულობს საკმარისად საკუთარი საჭიროებებისთვის, ესენი შეიძლება იყვნენ ბავშვები,თქვენი ნათესავები,მეგობრები,მტრები,ოჯახის წევრები და ა.შ. ეფესელთა 1:16–23_ში პავლე ამბობობს,რომ ლოცულობს მადლიერებით,სულით,სიბრძნითა და გამოცხადებით.მე გირჩევთ,რომ იმავე ლოცვით ილოცოთ ყოველდღე,ყოველწელს და ღმერთი აგავსებთ თავისი სულით და მოგცემთ მეტის გაგების უნარს.

7.შეეცადეთ დაინახოთ პერსპექტივები სხვებში,გინდაც არ ეთანხმებოდეთ მათ პიროვნულად.

რა თქმა უნდა , ილოცეთ თქვენი მტრებისთვის მათთვის მშვიდობისთვის,რომ შეძლონ გახდნენ ღმერთის შვილები და იყვნენ კურთხეულნი,რათა უფალმა უპასუხოს მათაც და თქვენც და დაგეხმაროთ ორთავეს..

8.იყავით მომთმენნი ადამიანების მიმართ,მაშინაც კი,როდესაც ისინი არ განიჭებენ ბედნიერებას და გამწუხრებენ.

უნდა იშრომოთ იმაზე,რომ აპატიოთ იმ ხალხს,რომლებმაც გული გატკინეს.თქვენ უნდა ისწავლოთ თქვენი მტრების სიყვარული. ღმერთს უყვარს და სჭირდება ყველა.შორს დადექით მიკერძოებული სიყვარულისგან. თქვენ მოგიწევთ მძიმე პერიოდის გავლა,რათა თქვენი მტრების სიყვარული ისწავლოს. ილოცეთ ღმერთის წინაშე,რომ მოგცეთ გაგება სულიწმინდის მეშვეობით.

9.იშრომეთ და ილოცეთ სხვებისთვის და ეცადეთ გაუკეთოთ მათ საუკეთესო,რაც შეგიძლიათ.

იზრუნეთ იმ ადამიანებზე,ვინც განსაცდელში არიან და დახმარებას გთხოვენ. იაკობი2:16 „რომელიმე თქვენგანი კი ეტყვის მას :“ მშვიდობით იარე, გათბი და ისაზრდოვე“, სხეულისათვის საჭიროს კი არას მისცემთ,რა სარგებელია?“ ეს არის ის ერთ0ერთი საკითხი,რომელზეც იესო საუბრობდა თავის სწავლებაში.დახმარება და გაცემა ყოველთვის არ ნიშნავს ფინანსების გაღებას,ეს შეიძლება გულიხმობდეს სამოსს ან რაიმე სხვას.

10.მოეპყარით სხვები კეთილად ,ისე როგორც თქვენ ისურვებდით რომ მოგქცეოდნენ.

უბრალო გულთბილი მოქმედებაც კი,როგორიც არის მაგალითად კარების გაღება ვინმესთვის ,არის კარგი საქმე და შეუძლია გაგრძნობინოთ,რომ იმარჯვებთ ეგოიზმზე,რადგან ამის შემდეგ ადამიანები იწყებენ დადებითად ფიქრს თქვენზე და ღებულობენ თქვენს მოწმობას ქრისტეზე.

11.ეცადეთ იცხოვროთ მშვიდი ცხოვრებით

1თესალონიკელთა 4:11 „და გულმოდგინედ ეცადოთ იყოთ მშვიდნი, აკეთოთ თქვენი საქმე საკუთარი ხელებით,როგორც ჩვენ გამცნეთ.“
სიამაყე უბიძგებს ადამიანს განიკითხოს სხვები,იყოს თვალთმაქცი,მაშინ,როდესაც ეს ცოდვაა.რადგან სიამაყე ყველა ცოდვის დედაა და ის ყველა ჩვენგანს ცვლის. ყველანაირი ცოდვის დასაბამი ჩვენი ეგოიზმია (განაწყენება,სიძულვილი,ვნება,მკვლელობა,სიხარბე და ა.შ.)

12. ღიად იქადაგედ კეთილი უწყება.

გახსოვდეთ,რომ თქვენი ქრისტიანული ცხოვრება თქვენი ქმედებების მეშვეობით ვლინდება და შესაძლებლობას აძლევს ღმერთს,რომ იმოქმედოს თქვენს ცხოვრებაში.მოერიდეთ ისეთ აზრებს როგორიცაა უნრალოდ კეთილ,ლიბერალურ მორალში დარჩენა–ნუ გახდებით „რობინ ჰუდივით“,არამედ დათესეთ ქრისტეს სახარება ადამიანებში და უთხარით მათ,რომ გადარჩენას მადლის მეშვეობით ღებულობენ და არა კეთილი საქმეებით,მაგრამ შემდგომში კეთილი საქმეები,უკვე გამომდინარეობს დახსნილი ადამიანისგან და არა პირიქით.

13.როგორ ვიცხოვროთ კარგი ქრისტიანული ცხოვრებით.

გამოიჩინეთ ძალისხმევა,რომ დაუმეგობრდეთ სხვა ქრისტიანებს.ეს არის გასაოცარი,რომ ღმერთი აერთიანებს ქრისტიანებს ეკლესიაში და ბიბლიის შემსწავლელ საღამოებზე. ნუ იფიქრებთ სხვებზე მიკერძოებით და ნუ წარმოაჩენთ საკუთარ თავს მაგალითად. გააკეთეთ ყოველივე უფლის გამო.თქვენ აღმოაჩენთ,რომ ბიბლიის შემსწავლელ ადამიანებთან საუბარი ქრისტიანულ ცხოვრებაზე,ეს კურთხევაა თქვენთვის,ასევე მათი არგუმენტები და დარიგებები. დაიწყეთ სხვებისთვს თქვენი ხედვების გაზიარება,ასევე საუბარი თქვენს შიშებსა და სისუსტეებზე,რადგან მათ შეუძლიათ გაგამხნეონ.

14.გააპრაქტიკეთ ის,რასაც ქადაგებთ.

ქრისტემ მოგვცა ძალიან კარგი მაგალითი მათეს 7:3–5_ში „რად უყურებ წველს შენი ძმის თვალში,საკუთარ თვალში კი დირესაც ვერ ამჩნევ? ანდა როგორ ეტყვი შენს ძმას: მიმიშვი ამოგიღო თვალიდან წველი,და აჰა,შენს თვალში კი დირეა! თვალთმაქცო,ჯერ შენი თვალიდან დირე ამოიღე და მერე დაინახავ,როგორ ამოიღო წველი შენი ძმის თვალიდან!“

15. დაეხმარეთ ადამიანებს.

მოხალისეობა საუკეთესო დასაწყისია იმ ქრისტანებისთვის,რომელთაც იციან ან არ იციან თავიანთი მოწოდების შესხებ. მაგალითად, თქვენ შეგიძლიათ ცხელი საჭმელი ჩაასხათ ქილაში და წაუღოთ იმ ადამიანებს,რომელნიც უსახლკაროთა თავშესაფარში ცხოვრობენ.

თარგმნა: ია კარგარეთელმა

უდიდესი ქრისტიანი მწერალი, გ. კ. ჩესტერტონი   აცხადებდა, რომ მიუხედავად ჩვენი რწმენისა იმის შესახებ,   ღმერთმა ადამიანი ერთ კონკრეტულ მომენტში შექმნა თუ   ხანგრძლივი დროის პროცესში, ორივე შემთხვევაში უდიდესი   სასწაულია ის, რომ არსებობს ისეთი უნიკალური არსება,   როგორიც ადამიანია.
შეიძლება ზუსტად არ ვიცოდეთ ის, თუ როგორ შექმნა   ღმერთმა ადამიანი, მაგრამ დარწმუნებული ვართ იმაში, რომ   მან ეს გააკეთა. ადამიანი არ არის ღმერთის გავრცობის   ნაწილი, როგორც ამას პანთეისტები ამბობენ, და არც ბრმა   შემთხვევის შედეგია, როგორც ევოლუციონერები   გვასწავლიან. ადამიანის შექმნის დოქტრინა წმინდა წერილის   სწავლების ძირითად ნაწილს წარმოადგენს
დაბადების წიგნის 1 და 2 თავები მოგვითხრობენ  შესანიშნავ ისტორიას იმის შესახებ, თუ როგორ შექმნა   ღმერთმა ადამიანი. წარმოდგენილი ისტორია სხვადასხვა   გზებით გვიჩვენებს, რომ ეს ქმნილება, ადამიანი, ძალიან   განსხვავებულია ღმერთის მიერ შექმნილი სხვა დანარჩენი   ქმნილებებისგან.
პირველი, ადამიანის შექმნა მოხდა მეექვსე დღეს, მას   შემდეგ, როცა ღმერთმა ყველა სხვა არსებები შექმნა. როგორც   ჩანს, ღმერთმა მოამზადა ყველაფერი მანამდე, სანამ ადამიანი   შემოვიდოდა ქვეყნიერებაზე (ფსალმ. 113:24).
მეორე, სანამ ღმერთი შექმნიდა ადამიანს, მან გამართა  საზეიმო თათბირი: “მოდით, შევქმნათ ადამიანი” (დაბადების   1:26). ჩანს, რომ ღმერთი განსაკუთრებით და სერიოზულად   ფიქრობდა ამ საკითხთან დაკავშირებით, რის გაკეთებასაც   იწყებდა. ასეთ რამეს ადგილი არ ჰქონია მაშინ, როცა ის სხვა   არსებებს ქმნიდა. მათი შექმნისას ღმერთი უბრალოდ   ამბობდა სიტყვას, რაც ქმნიდა მათ: “დაე იყოს…” (იხილეთ   დაბადების 1:3,6,14).
მესამე, როგორც დაბადების 2 თავში ვხედავთ, სადაც   გადმოცემულია უფრო სრულყოფილი ახსნა ამ საკითხის  შესახებ, ადამიანის შექმნისას უშუალოდ ღმერთი შრომობდა.   მან პირველი ადამიანი მიწის მტვრისგან შექმნა. მას   უბრალოდ სიტყვა არ უთქვამს; მან გარეგნული სახე მისცა   ადამიანს. ასევე შექმნა ღმერთმა დედაკაცი; ამ საქმეში მისი   ხელი უშუალოდ იყო ჩართული. არა აქვს მნიშვნელობა იმას,   თუ როგორ გადმოვცემთ ადამიანის შექმნას, ერთადერთი   ჭეშმარიტება, რასაც დაბადების 1 და 2 თავები გვეუბნება,   არის ის, რომ ადამიანი მართლაც ძალიან განსაკუთრებულია.   ის ღმერთის უნიკალური ქმნილებაა და მისი დაყენება არ   შეიძლება სხვა დანარჩენი ქმნილებების გვერდით.

ადამიანის ასაკი

„ახალგაზრდა დედამიწის” თეორია 

ბიბლია საკმაოდ ნათლად მოგვითხრობს იმის შესახებ, რომ ადამიანი ღმერთმა შექმნა, მაგრამ ცოტათი ბუნდოვანია ის საკითხი, თუ როდის შეიქმნა ადამიანი. ჩვენ უფრო ზუსტი პასუხი გვაინტერესებს. დაბადების წიგნის პირველი თავების ყურადღებით წაკითხვის შემდეგ ჩნდება მოსაზრება, რომ ადამიანმა არსებობა მხოლოდ ექვსი ათასი წლის წინ დაიწყო და სამყაროც ამ დროისთვის უნდა შექმნილიყო. ბიბლიის ზოგიერთ ძველ თარგმანში სამყაროს შექმნა თარიღდება ჩვ.წ.აღ-მდე 4004 წელს. პირველი, ვინც ეს თარიღი გამოიანგარიშა, იყო მეჩვიდმეტე საუკუნის ეპისკოპოსი ჯეიმზ აშერი (1581-1656). აშერი თავის ქრონოლოგიას აფუძნებდა იმ გენეალოგიაზე, რომელიც დაბადების წიგნშია წარმოდგენილი. თუმცა, მეცნიერული კვლევა გვეუბნება, რომ კაცობრიობა დედამიწაზე გაცილებით მეტ ხანს არსებობდა. ბიბლიაში გადმოცემულ გენეალოგიას თუ უფრო ყურადღებით შევისწავლით, ისიც ადასტურებს ამ აზრს.

გენეალოგიური ჩანაწერები

არსებობს მრავალი მიზეზი იმისა, თუ რატომ არ შეგვიძლია გენეალოგიური ჩანაწერების გამოყენება კაცობრიობის ასაკის დასადგენად.
პირველი, ბიბლიური გამოთქმები “მან შვა” ან “ის იყო ძე”, რომელთაც დაბადების წიგნში ან სხვა ადგილებში ვხვდებით, ყოველთვის პირდაპირ მამა-შვილურ კავშირსარ აღნიშნავს. ზოგჯერ ტერმინი “მამა” შეიძლება ეწოდოს ადრეულ წინაპარს. მაგალითად, მათეს 1:1-ში იესოს ეწოდება “დავითის ძე”, ხოლო დავითს ეწოდება “აბრაამის ძე”.
მეორე, გენეალოგიური ჩანაწერების გადამოწმებამ დაადასტურა, რომ ზოგიერთ უძველეს ხელნაწერებში ზოგი სახელი გამოტოვებულია. მაგალითად, ლუკას სახარებაში აბრაამიდან იესომდე ორმოცდათექვსმეტი სახელია, მაშინ როცა მათეს სახარებაში მხოლოდ ორმოცია. ამის ახსნა სავარაუდოდ იმით შეიძლება, რომ “მათე მიჰყვებოდა იოსების (იესოს კანონიერი მამის) ხაზს, ხოლო ლუკა ყურადღებას ამახვილებს მარიამის (იესოს სისხლით ნათესავი) ხაზზე (ახალი საერთაშორისო ვერსიის ბიბლია, გვ.1543). აგრეთვე, თუ შევადარებთ ლუკას 3:36 და დაბადების 11:12-ს, აღმოვაჩენთ, რომ ლუკა მოიხსენიებს სახელს კენანს არფაქშადსა და შელახს შორის, დაბადების წიგნში კი ამას ვერ ვხედავთ. (აღსანიშნავია ის, რომ სეპტუაგინდა, ადრეული ბერძნული თარგმანი დაბადების 11:12-13-ში მოიხსენიებს სახელს კენანს. დაბადების 11:12-13 იმ თარგმანში გვეუბნება: “როცა არფაქშადმა იცოცხლა  35 წელი, გახდა კენანის მამა. და მას შემდეგ, როცა გახდა კენანის მამა, არფაქშადმა იცოცხლა 430  წელიდა შეეძინა სხვა შვილები. როცა კენანმა იცოცხლა 130 წელს, გახდა შელახის მამა. და მას შემდეგ,  რაც გახდა შელახის მამა, კენანმა იცოცხლა 330 წელს და შეეძინა სხვა შვილები” (პიქტორული ბიბლია, გვ.39).
ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ ის, რომ ბიბლიური გენეალოგიის მიზანი კაცობრიობის ასაკის აღნიშვნა კი არ არის, არამედ ადამიანის წინაპრის დაზუსტება. ამრიგად, მათეს მიერ დაწერილის მიზანია გვაჩვენოს ის, რომ იესო ნამდვილად არის დავითის შთამომავალი და ამიტომაც აქვს უფლება ტახტზე ჯდომისა. უძველეს დროშიც მემკვიდრეობა მამიდან შვილს გადაეცემოდა. ამიტომ იყო მნიშვნელოვანი, რომ ადამიანს მემკვიდრეობის დამამტკიცებელი საბუთი ჰქონოდა. თუ გენეალოგიის მიზანი ის იყო, რომ მემკვიდრეობის დამამტკიცებელი საბუთი ყოფილიყო, მაშინ ჩვენთვის გასაგებია, რატომ არ ამახვილებენ ყურადღებას ბიბლიის ავტორები იმაზე, თუ რამდენი თაობა იყო “პიროვნება X” და “პიროვნება Y”-ს შორის. მათი მიზანია დაამტკიცონ ის, რომ “X” გამოვიდა “Y”-დან და ამიტომ იგი “Y”-ის მემკვიდრეთა როცხვში შედის.

სხვა თეორიები

კაცობრიობის ასაკთან დაკავშირებით რამდენიმე თეორია წარმოადგინეს ბიბლიის მკვლევარებმა, რომლებიც ცდილობდნენ, რომ გეოლოგიური ფაქტები დაეკავშირებინათ ბიბლიურ ჩამონათვალთან.

ესენია:

1. ღმერთმა ადამი და ევა ასაკობრივი გარეგნობით შექმნა, ამრიგად, მას შესაძლოა დედამიწაც ასაკობრივი გარეგნობით აქვს შექმნილი.

2. ნოეს დროს მოვლენილმა საყოველთაო წარღვნამ მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია დედამიწის ტოპოგრაფიაზე., რომელიც ასაკობრივ გარეგნობას გვიჩვენებს.

3. დაბადების 1 თავში გადმოცემული დღეები ხანგრძლივი ისტორიული პერიოდებია და ეს პერიოდები შეესაბამებოდა გეოლოგიურ პერიოდებს. ეს ეთანხმება სიტყვა დღის გამოყენებას ბიბლიის სხვა ადგილებში.

4. ღმერთს შეეძლო ადამის შექმნამდე სამყაროს შექმნისთვის დიდი დრო გამოეყენებინა. შემდეგ კი დაბადების წიგნის ავტორს სამყაროს შექმნის პროცესი განუცხადა, როგორც ექვსი დღის ნაშრომი.

5. დაბადების 1 თავის 1 და 2 მუხლებს შორის იყო დროის გარკვეული პერიოდი, რომელიც თითქმის უსაზღვროდ გაგრძელდა. ამ თეორიის მიმდევრები ირწმუნებიან, რომ ღმერთის მიერ შექმნილი სრულყოფილება მას შემდეგ გახდა უსახო და უდაბური, როცა სატანის დაცემის შედეგად კატასტროფა განიცადა.