მეორე კრება

    381 წელს მეორე მსოფლიო კრება ჩატარდა. ამ კრებამ კიდევ ერთხელ დაამტკიცა რწმენის სიმბოლო, რომელიც ნიკეაში იქნა მიღებული.  აქვე განიხილებოდა მაკედონიანელობა. მოძრაობა, რმელმაც თავისი სახელწოდება მიიღო კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსის მაკედონიოსის (352–362წწ)  სახელიდან.  ის სულიწმიდას მიაკუთვნებდა ყოველივე იმას, რასაც არიანელები მიაწერდნენ იესოს. ხანდახან ამ მიმდინარეობის მიმდევრებს უწოდებდნენ „პნევმატომახებს“–სულიწმიდის მოწინააღმდეგენი და მებრძოლენი. რწმენის სიმბოლოს მიემატა კიდევ ერთი პუნქტი კრებაზე:“ სულიწმიდა გამოდის მამისაგან“ ამიტომ, ის მეტია ვიდრე დამორჩილებული ღვთაება.  კრების დღის წესრიგში იყო აპოლინარელობა. აპოლინარი (310–390წწ) იყო თავდაჯერებული  ანტიარიანელი და სურდა ხაზი გაესვა , რომ იესო ქრისტე სრულიად ღმერთია. თუმცა, ის უარყოფდა მოძღვრების მეორე ნაწილს:იესო სრულიად ადამიანია. მას მიაჩნდა, რომ ძეს არ შეეძლო შეცვლა, ამიტომაც ის არ ფლობს ადამიანურ სამშვინველს. ეკლესიის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, ეს რომ ჭეშმარიტი იყოს, მაშინ იესო ვერ შეძლებდა განკაცებას, ამის გარეშე კი არც გამოსყიდვა იქნებოდა. კრებამ აპოლინარელობაც დაგმო. კრებამ ასევე დაადგინა, რომ კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსი პირველობდა, რომის ეპისკოპოსის შემდეგ, რადგან კონსტანიტინოპოლი ახალი  რომი იყო. კონსტანტინოპოლი გახდა ახალი დედაქალაქი მაშ შემდეგ, რაც აშენდა 330წელს კონსტანტინეს მიერ.

ნათლობა

    სადავო საკითხი იყო აგრეთვე ჩვილთა ნათლობა. მოციქულთა წერილებზე დაყრდნობით ეკლესიის რამდენიმე ხელმძღვანელი ამტკიცებდა, რომ ჩვილთა ნათლობა  დაუშვებელია, რადგან ნათლობა მომდინარეობს გათვითცნობიერებული გადაწყვეტილებისგან, რწმენისგან და სურვილისგან ემსახურო ღმერთს. ამ მოსაზრების წინააღმდეგ გაილაშქრა ავგუსტინემ, რომელიც იყო ჩრდიო აფრიკაში არსებული ეკლესიის ეპისკოპოსი  (354–430წწ),   მან აგრეთვე გაილაშქრა  ბრიტანელი ბერის პელაგიას სწავლების შესახებ, იმასთან დაკავშირებით რომ ადამიანს შეუძლია იცხოვროს წმიდად. ავგუსტინე აღიარებდა პირველქმნილი ცოდვის მემკვიდრეობით ბუნებას და ამავე მიზეზის გამო მან ჩვილთა ნათლობა ჩვეულებრივ მოვლენად აქცია.  საერთოდაც, ავგუსინემ უდიდესი გავლენა მოახდინა ღვთისმეტყველებაზე და ეკლესიის საერთო განვიათარებაზე.  ამ დროს აღმოსავლეთში იფეთქა ახალმა ქრისტოლოგიურმა კონფლიქტმა, რომელმაც თავის აპოგეას მაშინ მიაღწია,  როდესაც ალექსანდრიის ეპისკოპოსი კირილე გახდა (412–444წწ)  და კონსტანტინეპოლის ეპარქიის თავი –ნესტორი (428–431წწ) გახდა.  ნესტორი ასევე არ აღიარებდა ქრისტეს ღვთაებრივ ბუნებას. შედეგად აღმოსავლეთის იმპერიის იმპერატორმა თეოდოს მეორემ  (408–450წწ) მოიწვია მორიგი მსოფლიო კრება.

მესამე მსოფლიო კრება

    კრება ჩატარდა ეფესოში 431წელს.  ნესტორმა უარი თქვა ეფესოში ჩასვლაზე. კირილემ წაიკითხა დადგენილება, რომელიც შეეხებოდა ორი პიროვნების ერთობას ქრისტეში, რაც მთელმა კრებამ მოიწონა. ყველამ ნესტორის წინააღმდეგ მისცა ხმა და იმპერატორმა იგი დაამხო და გადაასახლა.

მეოთხე მსოფლიო კრება

    კირილემ იცოდა, რომ კრებაზე მიღებულმა გადაწყვეტილებამ ალექსანდრეა მრავალ ქალაქზე ზევით დააყენა და დაავიწყდა სიფრთხილე. ის უდიერად და უხეშად აკეთებდა თავის განცხადებებს,  რომლებმაც მისივე მიმდევარნი შეუარცხყო. ევტიქიმ, კონსტანტინოპოლელმა სამონასტრო მოღვაწემ ქრისტეს ერთი ბუნების საკითხი კვლავ წამოწია და ეს მოსაზრება ძალზედ პოპულარული გახდა. ევტიქიანელობას მეორენაირად–მონიფიზიტობასაც უწოდებდნენ, რასაც ბევრი საერთო ჰქონდა აპოლინარელბასთან. ორთოდოქსალებმა ამაზე ამგვარი განცხადება გააკეთეს:“ქრისტეს არ შეეძლო გამოესყიდა ის,  რაც მას არ მიუღია. ადამიანი განსაზღვრებით ფლობს ადამიანურ ბუნებას, და თუ ქრისტეს არ ექნებოდა ეს ბუნება, ის ვერანაირად გამოისყიდიდა მათ.“

    ამ პრობლემის გადასაჭრელად იმპერაორმა თოდოსიმ კვლავ მოიწვია საეკლესიო კრება ეფესოში 449წელს. კირილე გარდაიცვალა რამდენიმე წლით ადრე და ის შეცვალა დიოსკორემ (444–454წწ). ის კიდევ უფრო რადიკალური შეხედულებების მატარებელი იყო, ვიდრე მისი წინამორბედი.  კონსტანტინეპოლის ეპისკოპოსი ფლავიუსი ეგვიპტიდან ჩამოსულმა დელეგაციამ ისე სცემა რომ რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა.  რომის ეპისკოპოსმა ლეონ პირველმა (440–461წწ) გამოგზავნა წერილბითი მიმართვა კრებაზე, რომელიც არ წაუკითხავთ. ამ კრებამ გაამყარა მონოფიზიტების შეხედულება. მოგვიანებით ამის გამო ლეონ პირველმა ამ კრებას „ავაზაკთა თავყრილობა“ უწოდა.  მომავალ წელს იმპერატორი თეოდოსი გარდაიცვალა და ხელისუფლებაში მოვიდა მარკიანე (450–457წწ).  მარკიანე მყარად იდგა ორთოდოქსალურ პრინციპებზე. რის შედეგადაც მან კიდევ ერთი კრება მოიწვია.

მეხუთე მსოფლიო კრება

    451წელს მარკინაემ მოიწვია კრება ქალაქ ქალკედოში, რადგან არ სურდა ეფესოში დატრიალებული უწესრიგობის გამეორება. ეს იქცა ყველაზე დიდ  კრებად ადრეული ეკლესიის ისტორიის განმავლობაში. ამჯერად ლეონ პირველის წერილი წაკითხულ იქნა მთელი კრების წინაშე, სადაც ის წერდა, რომ იესო 100%–ით ღმერთია და ასევე 100%ით ადამიანი და ამ ორს შორის წინააღმდეგობა არ არსებობს. იესო არის ჭეშმარიტი ღმერთი და ჭეშმარიტი ადამიანი. ეს მოსაზრება მთელმა კრებამ მოიწნა და მონოფიზიტობა დაგმობილ იქნა.

ბერ–მონაზვნობის ჩასახვა

    ქრისტიანული ბერ–მონაზვნობა, როგორც მოძრაობა ეკლესიაში ჩაისახა მესამე საუკუნის ბოლოს, რის საფუძველიც წმიდა წერილის რამდენიმე ადგილის სიტყვასიტყვით გაგება გახდა.  მოგვიანებით ქრისტიანობაში ბერ–მონაზვნობა განიხილებოდა, როგორც სრული დაპირისპირება საერო ცხოვრებისადმი.  ამ მოვლენაზე უდიდესი გავლენა მოახდინა აგრეთვე ბერძნულმა ფისოლოფიამ, კერძოდ კი მოძღვრებამ ხორციელი სურვილების დათმობაზე. სტიოკოსები ასწავლიდნენ, რომ საჭიროა გავლიოთ ჩვენი ცხოვრება ემოციონალური აღმაფრენებისა და დაცემების გარეშე. გნოსტიციზმი, რომელიც ინტელექტუალურად იქნა დაძლეული ქრისტიანობის მიერ მეორე საუკუნეში,  მალე ახალი სახით დაბრუნდა, რათა მესამე და შემდგომ საუკუნებშიც გავლენა მოეხდინა ელესიაზე ასკეტიზმის სახით, რომლის მოძღვრება მთლიანად უარყოფდა ყოველნაირ ხორციელ სურვილს. ისტორიკოსი ჰერბერტ უორკმენი ბერ–მონაზვნობას განიხილავდა, როგორც კიდევ ერთ თავს „თვითუარყოფის ისტორიაში.“ გნოსტიციზმი ასწვლიდა, რომ სხეული ეს არის ბოროტება, რომელიც დაბალი ღვთაების მიერაა შექმნილი. მალე ბერ–მონაზვნობამ მიიღო მოძღვრება, რომ ყველა ხოციელი სურვილი ბოროტებაა.  ადრეული ბერ–მონაზვნური აღთქმები  გლახაკობაზე (წუთისოფლის უარყოფა) და უქორწინებლობაზე, ფაქტობრივად წარმოადგენდნენ ცხოვრებაზე გნოსტიციზმის მიმდევრების შეხედულებას. ეს ორი იდეა შეადგენდა ბერ–მონაზვნობის ფუნდამეტს, რომელსაც ამყარებდნენ რამდენიმე ადგილით ახალი აღთქმიდან, ოღონდ ისიც პირდაპირი გაგებითი მნიშვნელობით და არა კონტექსტით, რამეთუ პავლე მოციქული ტიმოთეს მიმართ პირველ წერილში სწორედ ამ მოძღვრების წინააღმდეგ ილაშქრებდა, რადგან გნოსტიციზმი თავისი მრავალფეროვნული მოძღვრებებით უკვე მოციქულთა დროიდან ცდილობდა ეკლესიაში ფეხის მოკიდებას, რაც საბოლოოდ მესამე საუკუნეში ბერ–მონაზვნური ცხოვრების მოძღვრებით  შეძლო.   საეკლესიო ცხოვრებაში შეიძლება აღმოვაჩინოთ მონაზვნობის უფრო ადრეული კვალი, თუმცა საკმაოდ განსხვავებული სახის. ჯერ კიდევ ეგნატეს დროს, ადამიანები დებდნენ უბიწოების აღთქმას, მაგრამ ისინი თავიანთ ოჯახებში რჩებოდნენ და აგრძელებდნენ სახარების ქადაგებას, ცხოვრობდნენ როგორც რიგითი მოქალაქენი, მაგრამ წმიდად. ბერ–მონაზვნობის ნამდვილ დაწყებას საფუძველი ჩაეყარა  ანტონის მიერ (251–356წწ). მან 105წელი იცოცხლა. ის დაიბადა ცენტალურ ეგვიპტეში ძალზე მდიდარ ოჯახში,  როდესაც კითხულობდა ქრისტესა და მდიდარი ბიჭის ისტორიას, მან ყოველი სიტყვა თავის თავზე მიიღო და მართლაც მთელი ქონება გაყიდა, მაშინ მას 20წელი უსრულდებოდა. 15წელი ის დახეტიალობდა უდაბნოში. 285წელს ის საბოლოოდ დამკვდიდრდა უდაბნოში და გახდა განდეგილი (ბერძნული სიტყვა–განმარტოებული). სწორედ აქედან წამოვიდა სიტყვა ბერ–მონაზონი „monachos”-დან – რაც ნიშნავს „მარტოს“.  განდეგილობის დროს ანტონი ხშირად ებმებოდა, როგორც თავად ამბობს, ეშმაკთან ბრძოლაში. ვაჭრებსა და უბრალოდ მოხეტიალე ადამიანებს, რომელნიც მის სამყოფელთან ჩაივლიდნენ ხოლმე, ხშირად ესმოდათ ყვირილი და მათრახის ხმები.  ანტონმა მალე მიიპყრო ყურადღება და მიმდევრები გამოუჩნდნენ, რომელნიც მის გარშემო შეჯგუფდნენ და ცდილობდნენ მისთვის მიებაძათ, ეს ანტონს სიმარტოვეში ხელს უშლიდა. ამიტომაც 305წელს ის გადავიდა ეგვიპტის უდაბნოს განაპირას, რათა მოეხდინა თავისი მიმდევრების ორგანიზება განდეგილთა საზოგადოებაში. ისინი არ მისდევდნენ საერთო ცხოვრებას, თითოეული თავის ქოხში ცხოვრობდა, გვერდი–გვერდ მარტობააში.  შესაძლოა ბერ–მონაზვნობაში ექსტრემიზმის კლასიკურ მაგალითად გამოგვადგეს სიმონ მესვეტე (390–459წწ). 23წლის ასაკში ის გახდა ანაქორეტი მღვიმეში, სადაც გაატარა ორმოცი დღე ფეხით კლდეზე მიჯაჭვულმა. მხოლოდ ტყავის პატარა ნაჭერი იცავდა მის კოჭს რკინისგან. როდესაც ორმოცი დღის შემდეგ მას მოხსნეს ჯაჭვი, მისმა მიმდევრებმა ნაიარევის ქვეშ 20მსუქანი მატლი აღმოაჩინეს, რომელთა მოშორებას სიმონმა არ ისურვა, რადგან თავისი სასჯელის ნაწილად თვლიდა. ზაფხულობით ის ყელამდე მიწაში ეფლობოდა და მხოლოდ ღამის დადგომისას თხრიდნენ იქიდან. 33წლისამ მან აიშენა სვეტი, რომელიც სიმაღლით დაახლოებით ექვსი ფუტი გახლდათ, და რომელზეც დარჩენილი სიცოცხლე გაატარა, როგორც ცასა და მიზას შორის მყოფმა. ის არასოდეს იბანდა. ხშირად ისერავდა სხეულს და არ აძლევდა ჭრილობებს მოშუსების საშუალებას. ერთ–ერთი მისი რელიგიური ვარჯიში იყო შუბლის ფეხებამდე მატანა. მისმა ერთ–ერთმა მიმდევარმა დაითვალა 1244ასეთი შეხება, შემდგომ კი სათვალავი აერია.  შესაძლოა ერთ–ერთი მთავარი ფიგურა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების განვითარებაში იყო ბასილი (330–379წწ), კესარიის ეპისკოპოსი, რომელმაც დაარსა მონასტერი პონტოში 358 წელს და შეიმუშავა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების წესები. 1– ანაქორეტების დაძლევა და მათი მონასტრებში დაბრუნება. 2– მონასტრების გატანა უდაბნოებიდან ქალაქების ცენტრებში. 3–შეზღუდვა სიმკაცრისა და თვითგვემისა. ლოცვა უნდა ჩატარებულიყო დღეში შვიდჯერ და კიდევ ერთი ლოცვა იკითხებოდა შუაღამისას, ამ ლოცვამ მიიღო „სამონასტრო საათის“ სახელწოდება. 4–ხელი შეეწყო სწავლისათვის.  ცისკრის ლოცვა ორი მიზეზის გამო დადგინდა: 1–შეწყვეტილიყო ღამის ღრმა ძილი და ამით არ მიეცათ ბერ–მონაზვნებისთვის საშუალება დამტკბარიყვნენ ამ ხორციელი სიამოვნებით და 2–რათა აღესრულებინათ 188: ფსალმუნის 62–ე მუხლში ნათქვამი სიტყვები–„შუაღამისას ვდგები შენს სადიდებლად.“

    რომის ეკლესიაში გაბატონებული წუთისოფლის გამო 500წელს  იმედგაცრუებლი ბენედიქტე,  განმარტოვდა მღვიმეში. 525წელს ადგილობრივმა მოშურნეებმა აიძულეს ის გადასახლებულიყო სამხრეთით, მონტე–კასინოში. მან იქ ახალი მონასტერი დააფუძნა, რომელიც გახდა ბენედიქტელების ორდენის მთავარი ცენტრი. ბენედიქტეს წეს–განგება განსაკუთრებით ხაზს უსვამდა ფსალმუნების მნიშვნელობას, რომელთა გალობაც აუცილებელი იყო მთელი კვირის განმავლობაში.  ბენედიქტური ბერ–მონაზვნობა მთელს ევროპაში გავრცელდა და თანდათანობით შეიერთა სხვა მონასტრებიც, გარდა კელტური ბერ–მონაზვნობისა. მეშვიდე საუკუნიდან მოყოლებული,  მეთერთმეტე საუკუნის ბოლომდე ბენედიქელობა პრაქტიკულად გახდა ბერ–მონაზვნობის ერთადერთი ფორმა.  მონასტრებში წიგნების შეტანა და მათი სხვადასხვა ენაზე თარგმნა ბერ კასირიოდეს უკავშირდება (485–580წწ). წიგნების გადაწერის გამო, ბერები არა მხოლოდ საუკუთესესო გადამწერნი გახდნენ, არამედ განათლების დონეც აიმაღლეს.  მას შემდგომ მონასტრები იქცნენ განათლების უმნიშვნელოვანეს ცენტრად და უნივერსიტეტების შექმნამდე ყველაზე მდიდარ ბიბლიოთეკას ფლობდნენ.

რომის დაცემა

    ვესტგოთების მიერ რომის აღებამ დიდი ზიანი მიაყენა ქალქის პრესტიჟს, მრავალი წარმართი რომაელი ამას ქრისტიანობის გავრცელებასა და წარმართი ღვთაებების რისხვას მიაწერდა. პირველად ჰანიბალის დროიდან მტრის არმიები იდგნენ რომის კარიბჭეებთან. ეს მოხდა 409წელს. ეს დამარცხება აღმოჩნდა ნამდვილი შოკი, რომლისგანაც რომმა ვეღარასოდეს შეძლო გამოსვლა.

    568წელს  დასავლეთში დაიწყო გერმანელი ტომების შემოტევის ახალი ტალღა.  ლანგობარდების შემოტევები შეჩერებულ იქნა 573 წელს და განახლდა 590წელს.  ამ დროს რომის ეპისკოპოსი იყო გრიგოლ პირველი (590–604).  გრიგოლი გამოვიდა სამშვიდობო მოლაპარაკების ინიციატორად ლანგობარდებთან. 595წელს გრიგოლმა ზავი გააფორმა ლომბარდიის მეფესთან. რომის პატრიარქმა, გრიგოლმა თავი გამოამჟღავნა, როგორც ენერგიულმა და საქმიანმა კაცმა. მისი მოღვაწეობა დაკავშირებული იყო მთელ რიგ ცვლილებებთან: ის აწარმოებდა ყველა სამოქალაქო საქმეს ცენტრალურ იტალიაში, პრაქტიკულად მთელმა ქრისტიანულმა სამყარომ დასავლეთში აღიარა ის, როგორც პირველი პატრიარქი, რომელსაც მეტოქე არ ჰყავდა. ყველა დასავლელი რელიგიური მოღვაწე მასთან მოდიოდა რჩევისთვის. შედეგად, გრიგოლმა გამოამჟღავნა თავისი ძალაუფლება და დაირქვა „პაპა“ (ლათ–„მამა“).  თუმცა ლათინურად ყველა ეპისკოპოსს „მამას“ ეძახდნენ, ამიტომ ძალზედ რთულია იმის დადგენა, განსაკუთრებით კი პროტესტანტებისთვის, თუ ვინ იყო პირველი „პაპა“. კათოლიკები თვლიან, რომ მოციქული პეტრე იყო რომის პირველი „პაპი“ მაგრამ ამის ისტორიული მტკიცებულება არ არსებობს, უფრო მეტიც პეტრე რომის ეპისკოპოსად არ გვხვდება.

    602წელს ავგუსტინემ გაიგო, რომ კუნძულზე სხვა ქრისტიანებიც არიან და  წავიდა მათთან შესახვედრათ. ის მიდოდა იქ, რათა ეთქვა, რომ ის არის რომის ეპისკოპოსის, დასავლეთის პატრიარქის პირადი წარმომადგენელი. რომ რომის ეპისკოპოსი დგას მთელი ქრისტიანული მსოფლიოს სათავაში.

კელტური ქრისტიანები

    კელტურ ქრისტიანებს, რომელთა სანახავად მიდოდა ავგუსტინე,  რომის ქრისდტიანობისგან ბევრი რამ განასხვავებდა,  მათ შორის პასექის დღესასწაული, ტონზურე,  და სამონასტრო ცხოვრებნის წესი. შეხვედრისას მათ უარყვეს ავგუსტინეს მიერ მოხსენებული განმარტებანი და დაასკვნეს, რომ ის უბადრუკი და თავმოყვარე ადამიანია. შედეგად კელტებმა უარი თქვეს ამ ძალაუფლების აღიარებეაზე, რის გამოც ავგუსტინემ ჩათვალა, რომ ისინი ბოროტგანმზრახველები იყვნენ, რადგან ამხედრდნენ რომის სამართალის წინააღმდეგ. ამგვარად დაიწყო ბრძოლა ქრსტოიანობის ორ ფორმას შორის პირველობისათვის, რომელიც 60წელს გაგრძელდა.  ინგლისელი მეფეების უდიდესი ნაწილი მხარს, ქრისტიანობის რომაულ ფორმას უჭერდა. ყოველივე ამან დიდი გავლენა მოახდინა ევროპული ქრისტიანობის განვიათარებაში. ამ დროიდან მოყოლებული ინგლისის ეკლესია ფანატიკურად ერთგული იყო რომის ეპისკოპოსის.  ასე იცვლებოდა ევროპული ქრისტიანობა დაწყებული 400წლიდან. თუმცა, იმპერიის პროვინციათა უმრავლესობა გადაიქცა გერმანულ სათავადო–სამეფო კუთვნილ მიწებად. პოლიტიკური სირთულეებისა და არეულობის გამო საოცრად გაიზარდა რომის ეპისკოპოსების ავტორიტეტი, ძალაუფლება და პრესტიჟი. შემდეგი ცხრა საუკუნის განმავლობაში რომს ეკუთვნოდა უდავო პირველობა მთელს დასავლურ ქრისტიანობაზე.

ისლამისტებისგან ქრისტიანთა შევიწროება

    682წელს მდგომარეობა აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვისპირეთში იმდენად შეიცვალა, რომ საჭირო აღარ იყო მონოთელიტებზე ფიქრი. ისლამურმა მოძრაობამ, რომელიც არაბეთის ნახევარკუნძულზე დაიწყო,  შეცვალა ისტორიის მდინარება. ნახევარკუნძულის მოსახლეობა, ბედუინები, ცხოვრობდნენ საშინელ სიღარიბეში, ჰქონდათ მოუწესრიგებელი ყოფა და გამუდმებით ებრძოდნენ ერთმანეთს, თუმცა ისლამმა შეძლო მათი გაერთიანება, ერთი რელიგიური აზრის ქვეშ. სიღატაკეში დაბადებული და აღზრდილი ეს სასტიკი მეომრები,  უშიშრად იბრძოდნენ და სწამდათ, რომ ბრძოლაში სიკვდილი აძლევთ მათ სამოთხეში შესვლის გარანტიას და სიამეებით ტკბობის საშუალებას.  სირიის არაბული ტომები განუწყვეტლივ არღვევდნენ მშვიდობას ბიზანტიის საზღვრებზე, თუმცა ბიზანტიამ მაინც მოახერხა მათი შეკავება.ქრისტიანებისთვის მდგომარეობა მძიმდებოდა მესოპოტამიის, სირიის, ლიბიისა და ჩრდილოეთ აფრიკის დაკარგვით რამაც ბიზანტიის იმპერიას აუნაზღაურებელი ზიანი მიაყენა.

ხატმებრძოლენი

    ჯერ კიდევ მექვსე საუკუნეში სირიელმა ეპისკოპოსმა აკრძალა ხატთაყვანისცემა და გამოსახულებათა ქონა, როგორბიც იყო ქრისტეს გამოსახულება, მარიამის და სხვა წმიდანების. მიუხედავად ამისა ხატების რიცხვი იზრდებოდა, რაც იმ ძველი, წარმართული ტრადიციებითაც იყო გამოწვეული, რაც საზოგადოებას ქრისტიანობის მიღებამდე ჰქონდა.  უბრალო ადამიანებისთვის ხატებს, მხოლოდ პატივისცემის საგნები კი არ იყო, არამედ უფრო მეტად თილისმები, რომელთაც წარმატება უნდა მოეტანათ მათთვის, ადამიანები მუხლებზე იჩოქებდნენ მათ წინაშე, ეამბორებოდნენ,  ანთებდნენ სანთლებს, მოსავდნენ გვირგვინებით, ელოდნენ მათგან სასწაულს და თაყვანს სცემდნენ.  ხატთაყვანისცემის გამო მუსლიმები გამუდმებით ადანაშაულებდნენ ქრისტიანებს კერპთაყვანისმცემლობასა და მეორე მცნების დარღვევაში. იმპერატორი ლეონ მესამე დაიბადა ისავრიში. 726წელს მან მიწვია ეპისკოპოსთა და სენატორთა კრება, რომელზე დადგენილ იქნა, რომ ეკლესიებიდან გამოეტანათ ყველა ხატი  და იკრძალებოდა ყველანაირი გამოსახულების ქონა და ამბორი.  აღელვებული და აფორიაქებული ბრბო გამუდმებით ეწინააღმდეგებოდა ჯარისკაცებს. ხატმებრძოლენი გამოდიოდნენ ქრისტეს განკაცების გამოსახვის წინააღმდეგ, რადგან ნახატზე ქრისტე მხოლოდ ადამიანის სახით იყო წარმოჩენილი, მაშინ როდესაც ის ორ ბუნებას ატარებდა, ადამიანურსა და ღვთიურს, ამის წარმოსახვა სურათზე კი შეუძლებელი გახლდათ.  ლეონის სიკვდილის შემდეგ ეკლესიათა უმრავლესობამ კვლავ აღადგინა ხატები და ფრესკები. თუმცა სათავეში მოსულმა ლეონის ძემ, კონსტანტინე მეხუთემ (741–755წწ) უფრო მკაცრი პოლიტიკის გატარება დაიწყო.  754წელს მან შეკრიბა სამასი ეპისკოპოსისგან შემდგარი სინოდი და ხატთაყვანისცემა „სისაძაგლედ“ გამოაცხადა. სინოდი მიიჩნევდა, რომ სატანა ხატების მეშვეობით ცდილობდა ეკლესიაში კერპთაყვანისმცემლობა დაენერგა. სინოდის შემდეგ დაიწყო ხატთაყვანისმცემლების დევნა.  კონსტანტინეს დიდხანს არ უმეფია და მისი სიკვდილის შემდგომ, ტახტი მის ძეს კონსტანტინე მეექვსეს ერგო, მაგრამ სიყმაწვილის გამო, მისი რეგენტი გახდა იმპერატრიცა ირინე. ისევე როგორც ქალების უმეტესობა ირინე თაყვანს სცემდა ხატებს და 787წელს მან მოიწვია კრება ნიკეაში, რომელსაც დაესწრო 350 ეპისკოპოსი,მათ შორის რომის პაპის წარმომადგენლებიც. კრებამ აღადგინა ხატების პატივისცემა და არა თაყვანისცემა, როგორც წმიდა გამოსახულებებისა და ამ პატივისცემით ღვთისმოსაობისა და რწმენის კანონიერი გამოხატვა. მხოლოდ მეთერთმეტე საუკუნეში აღიარა ჩრდილოეთ ევროპამ ნიკეის მეორე კრება, როგოც მეშვიდე მსოფლიო კრება. მეშვიდე მსოფლიო კრება გახდა ის უკანასკნელი კრება, რომლის გადაწყვეტილებებიც მიღებულ იქნა  დასავლეთისგანაც და აღმოსავლეთისგანაც, თუმცაღა დასავლეთის ქრისტიანები მსოფლიოს კერებებს დღევანდლამდე ატარებენ.

პაპები და რომის ეკლესია

    როდესაც 858წელს პაპის ტახტი დაიკავა ნიკოლოზ პირველმა, მაშინვე გამოამჟღვანა თავისი ძალაუფლება და ყველას აგრძნობინა, რომ ძლიერი პაპი იყო. სასულიერო პირებს შორის დაიწყო დასჯის პროცესი, თუ ვინმეს რაიმეში ბრალი ედებოდა იგი მიუკერძოებელი იყო. ნიკოლოზმა თავი წარმოაჩინა, როგორც მეცხრე საუკუნის ერთ–ერთმა ყველაზე ძლიერმა პაპმა, თუმცა მისმა უშუალო მემკვიდრეებმა, ვერ გამოამჟღავნეს იგივე ხასიათი.  მალე პაპები გაცილებით უფრო ძლიერი გახდნენ, ვიდრე მხოლოდ იმპერიის რელიგიური ხელმძღვანელები. თუმცა პაპებს შორის ამორალური ცხოვრების წესით მავალნიც იყვნენ. იოანე მეთორმეტე ითვლება ყველაზე ამორალურ პაპად, არა მხოლოდ მისი მოღვაწეობის დროში, არამედ მთლიანად ეკლესიის ისტორიაში. მის სექსუალურ მოთხოვნილებებს საზღვარი არ ჰქონდა. თავის საყვარლებს საეკლესიო წრიდან, ის საეკლესიო მიწებს ჩუქნიდა.  სულაც არ ერიდებოდა ძალა ეხმარა მლოცველ ქალებზე პირდაპირ წმ. პეტრეს ტაძარში. მან პირველმა დაამტკიცა, რომ ეკლესიის თავში ნამდვილი ძალაუფლება დამოკიდებულია დაკავებულ თანამდებობაზე და არა ადამიანზე.  იმ დროს, როდესაც პაპის ტახტი ასეთი გარყვნილი ადამიანების ხელში იმყოფებოდა, ევროპაში იყვნენ საკმარისი რაოდენობის სერიოზულად განწყობილი ქრისტიანები, რომელთაც ყველაზე მეტად სულიერი საკითხები ეფიქრებიდათ და ყველაფერს ცდილობდნენ, რათა სულიერი ცხოვრება გამოეცოცხლებინათ. 910წელს ბერნომ, ბურგუნდიელმა ბერმა დაარსა ახალი მონასტერი კლიუნში, საფრანგეთის სამხრეთით. 911წელს არსებობა შეწყვიტა კაროლინგების დინასტიამ და ხელისუფლებაში მოვიდა სხვა,  საქსონელთა დინასტია. შედეგად, ეპისკოპოსთა და საეკლესიო სხვა თანამდებობების დანიშვნა იმპერატორის მეთვლაყურეობით ხდებოდა, თუმცა ეს ეკლესიას დამოუკიდებლობას როდი აკარგვინებდა.

დიდი სქიზმა–განხეთქილება

    858 წელს კონსტანტინეპოლის პატრიარქი ეგნატე დამხობილ იქნა უთანხმოების გამო, რომელიც მისსა და იმპერატოის ოჯახს შორის იყო გაბატონებული. ახალ პატრიარქად ფოტი აირჩიეს. ეგნატემ თავის მომხრეებთან ერთად ხმამაღალი სკანდალი მოაწყო და შვიდი წლის განმავობაში შეთანხმებამდე ვერ მივიდნენ. 861წელს ჩიხიდან  გამოსვლის მიზნით მოწვეულ იქნა სინოდი, რომელზეც რომის ორი ლეგატი იმყოფეოდა და მათ მხარი ეგნატეს გადაყენებას დაუჭირეს.  ნიკოლოზმა გამოიყენა თავისი ძალაუფლება, როგორც პაპის და 863წელს ფოტი გადააყენა, მის ადგილზე კი ისევ ეგნატე დანიშნა.  ბიზანტიის იმპერატორმა მიქაელ მესამემ (856–867წწ)  და ფოტმა უარი განაცხადეს მოესმინათ ნიკოლოზის დადგენილება და დამორჩილებოდნენ მას.  867წელს ფოტიმ ენციკლიკური წერილი გაუგზავნა აღმოსავლეთის ყველა პატრიარქს. მან მოიწვია კრება კონსტანტინეპოლში და პაპი ნიკოლოზი განკვეთილ იქნა ეკლესიიდან. ამგვარად გამოჩნდა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის „ფოტის სქიზმა“.  ახალმა იმპერატორმა ბასილმა (867–886) ფოტი დაამხო და ეგნატე დააბრუნა.  მეათე საუკუნეში აღმოსავლეთში  ეკლესიამ მოახდინა ფოტის კანონიაზცია და ფოტის სქიზმამ მზარდი დაძაბულობა გამოვლინა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის.  იმ დროს სიტუაცია დაიძაბა ბულგარეთში. მეფე ბორისმა, რომელმაც ქრისტიანობა 865წელს მიიღო, არ იცოდა რომელ ეკლესიას დაქვემდებარებოდა. საბოლოოდ, რომმა ბულგარეთში წააგო, მაგრამ გაცილებით დიდი წარმატების მიღწევა შეძლო მორავიაში.  ტერიტორიების გარდა, გაჩნდა კამათი იმ პიროვნებებთან დაკავშირებით, რომლებიც ეკლესიაში თანამდებობებს იკავებდნენ. კონსტანტინეპოლის პატრიარქი იმ დროს იყო მიქაელ კერულარიუსი (1043–1058).  იგი ფანატიკური მოწინააღმდეგე იყო ყოველივე ლათინურისა, მძვინვარედ უპირისპირდებოდა რომს და უარყოფდა მის ავტორიტეტსა და პრეტენზიას პირველობაზე. ის თვლიდა, რომ პატრიარქი არაფრით ჩამოუვარდებოდა პაპს, თუმცა ამის დამტკიცებას ვერ ახერხებდა.  1053წელს პატრიარქმა დახურა რამდენიმე ლათინური ეკლესია კონსტანტინეპოლში. ჯარისკაცები ფეხით თელავდნენ ეკლესიების დაკეტვის დროს, ზიარებისათვის განკუთვნილ პურს. სიტუაცია ასაფეთქებლად იყო მზად და კერულარიუსმა ამ დენთის კასრს საღვთისმეტყველო უთანხმოებაც დაუმატა. მან წერილი მისწერა საფრანგეთის ეპისკოპოსებსა და მღვდლებს, თუმცა ერთადერთი ადრესატი პაპი ლეონ მეცხრე იყო. ამ წერილში მან ხაზი გაუსვა რომის ეკლესიის ოთხ შეცდომას: 1– ევქარიისტიის დროს გამოიყენებოდა უფუარი პური (პროსფორა. ანუ ხმიადი, რასაც საფუძვლათ წმ.წერილი უდევს). აღმოსავლეთში მიიჩნევდნენ რომ ეს ძალიან ჰგავდა იუდეურ პასექს და შესაბამისად იუდეური დღესასწაულის გაგრძელებას წარმოადგენდა. 2–დასავლეთი მარხვას შაბათობით აწესებდა და ვინაიდან შაბათი წარმოადგენს იუდეველთა დღესასწაულს, აღმოსავლეთი დასავლეთს ისევ იუდეველური დღესასწაულის მიყოლაში სდებდა ბრალს. 3–დასავლეთი ნებას რთავდა ეჭამათ დაკლული ცხოველების ხორცი, რაც პირდაპირ არღვევდა იმ კანონს, რომელიც მიღებულ იქნა იერუსალიმში ჩატარებულ მოციქულთა კრებაზე.  რა ირონიაა: ბრალდების პირველი ორი პუნქტი ეფუძნებოდა იმას, რომ ქრისტიანები მისდევდნენ იუდეურ დღესასწაულებს, ხოლო მესამე ბრალდება წარმოდგენილი იყო ამ იუდეური წესებიდან გადახვევაში. 4–დიდმარხვის დროს დასავლეთის ეკლესიები კრძალავდნენ ალილუსიას გალობას, რადგან ეს პერიოდი მძიმე და სამგლოვიარო იყო, აღმოსავლეთი კი მიიჩნევდა, რომ სიხარულის გამოხატვის აკრძალვა ქრისტიანობას ეწინააღმდეგება. 1054წელს პაპმა ლეონ მეცხრემ თავისი დელეგატები გაგზავნა კონსტანტინეპოლში, რათა ეს საკითხი მოეგვარებინათ, მაგრამ მათ იქ შეურაცხყოფა მიაყენეს, სათანადოდ არ ეპყრბოდნენ. ლეონი 1054წლის 19აპრილს გარდაიცვალა.  1054წლის 16ივლისს პაპის ლეგატები მივიდნენ კონსტანტინოპოლისში, წმ. სოფიას ტაძარში გამათულ ლიტურგიაზე და მის საკურთხეველზე დადეს კერულარიუსისა და ყველა მისი მიმდევრის ანათემა. ამ მოვლენას ხშირად უწოდებენ „დიდ სქიზმას“.  სწორედ ამ განხეთქილებამ გამიჯნა საბოლოოდ დასავლური და აღმოსავლური ეკლესიები, რამაც გათიშა დიდი დროის განმავობაში მთელი ქრისტიანული ეკლესია.  სქიზმა იყო შედეგი საუკუნეობრივი კონფლიქტებისა და უთანხმოებისა, ასევე ადვილი დასაშვებია, რომ განხეთქილების ერთ–ერთ მთავარ მიზეზად პირველობისკენ სწრაფვა გახდა და ეს ზემოთაც ავღნიშნეთ. პატრიარქები არ უთმობდნენ პირველობას პაპს.

    აღმოსავლურმა ეკლესიამ დაირქვა „მართლმადიდებლური ეკლესია.“ პირველყოვლისა , ყურადღება მიაქციეთ  სიტყვათა შეწყობას  „აღმოსავლეთის მართმადიდებლური ეკლესია“.წარსულში უფრო ხშირად ეს ცნება განიმარტებოდა , როგორც „ბერძნული მართმადიდებლური ეკლესია“, თუმცა ასეთი ინტერპრეტაცია  არასრული და შეზღუდულია. არსებობს მრავალი მართმადიდებლური ეკლესია და ბერძნული ერთ-ერთი მათგანია.

    სახელწოდებას „ბერძნული, მარლთმადიდებლური ეკლესია“ განსაკუთრებული ეკლესია 1453 წლამდე ჰქონდა,  ანუ კონსტანტინოპოლის  საბოლოო დაცემამდე, დაახლოებით 7 ასწლეულის განმავლობაში მუსულმანურ ქვეყნებთან შეიარაღებული კონფლიქტის განმავლობაში.  იმ დროს აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის თავად ითვლებოდა კონსტანტინეპოლის პატრიარქი. საბერძნეთიდან მართლმადიდებლობა გავრცელდა სხვა ქვეყნებში, როგორებიც იყვნენ საქართველო, რუსეთი, პოლონეთი და ა.შ

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

კომენტარები

კომენტარი