ყველა ღრმადმორწმუნე ქრისტიანისთვის ვნების კვირა არ არის მხოლოდ რელიგიური წესებით გადატვირთული დღეები.  ეს არის ღრმა სულიერი განცდებით აღსავსე კვირა. ეს დღეები ეძღვნება ქრისტეს ვნების, ჯვარცმისა და დასაფლავების მოგონებას.

მისი იერუსალიმში საზეიმოდ შესვლის შემდეგ, ჯვარცმამდე ვიხსენებთ მის უკანასკნელ საუბრებს, როგორიცაა:  უნაყოფო ლეღვის გახმობა – უნაყოფო ლეღვის ხე ყველა იმ ქრისტიანის სულის სიმბოლოა, რომელსაც არ ასხია მონანიების ღირსი ნაყოფი. ეს სინანულისაკენ გვიბიძგებს. 

ასევე სახარებაში ვკითხულობთ იგავს ათ ქალწულზე, ტალანტებზე, ქრისტეს მეორედ მოსვლის შესახებ, რითაც უფალი მოგვიწოდებს სულიერი სიფხიზლისაკენ.

დიდი ხუთშაბათის მსახურებაზე ვიხსენებთ იესოს სიყვარულისა და თავმდაბლობის მაგალითს, როდესაც მან ფეხები დაბანა მოწაფეებს და დაგვიტოვა მაგალითი იმის, რომ გვიყვარდეს ერთმანეთი და ვემსახუროთ ერთმანეთს.

საიდუმლო სერობას – ჯვარს აცვეს სიცოცხლის უფალი. ეს დღე კაცობრიობის ისტორიაში  ყველაზე ბნელი დღე იყო. ადამიანებმა ღმერთის ძეს გამოუტანეს სასიკვდილო განაჩენი. მეორე მხრივ ეს იყო ყველაზე ნათელი დღე, ამ დროს მოხდა ჩვენი ცოდვების გამოსყიდვა და შერიგება მამასთან.

ქრისტეს ტანჯვა დაგვირგვინდა მისი ბრწყინვალე აღდგომით. ეს არის უდიდესი დღესასწაული.  მათ. 28:6-ში ვკითხულობთ მნიშვნელოვან უწყებას: „ის აქ არ არის, რადგან  აღდგა“. ეს არის მართლაც უსასრულო სიხარული მარადიული სიცოცხლისა და ნეტარების.

მაგრამ ! არ შეიძლება არ აღვნიშნოთ, რომ მისი ჯვარცმისა და აღდგომის მადლი, მარადიული სიცოცხლე და ნეტარება მარტო რელიგიური წესების დაცვით არ მიიღწევა.

ადამიანმა უნდა მიიღოს იესო პირად მხსნელად, მოინანიოს და მის სიტყვას მიუძღვნას თავი.

გილოცავთ აღდგომის ბრწყინვალე დღესასწაულს 

ეპისკოპოსი ოლეგი ხუბაშვილი

    თქვენ უბრალოდ თვალის გადავლება გჭირდებათ ახალი აღთქმის პირველი ოთხი წერილისთვის, რათა დიდებული ფაქტი აღმოაჩინოთ.  აშკარაა, რომ სახარების მწერლებმა დაინახეს, თუ რამდენად მნიშვნელოვანი იყო იესოს სიკვდილთან დაკავშირებული ფაქტები. მოციქული პავლეც ხაზგასმით აღნიშნავს ქრისტეს აღდგომის მნიშვნელობას. მან დაწერა:

“ხოლო თუ ქრისტეზე იქადაგება, რომ ის აღდგა მკვდრეთით, როგორღა ამბობს ზოგიერთი თქვენგანი, არ არის მკვდრეთით აღდგომაო? მკვდრეთით აღდგომა თუ არ არის, ქრისტეც არ აღმდგარა. ხოლო თუ ქრისტე არ აღმდგარა, ჩვენი ქადაგებაც ფუჭია და ფუჭია ჩვენი რწმენაც. მაშინ ჩვენ ვიქნებოდით ღვთის ცრუ მოწმენი, რადგან დავამოწმებდით ღმერთზე, რომ მან აღადგინა ქრისტე, რომელიც არ აღუდგენია, თუ მართლაც არ აღდგებიან მკვდრები… რადგან თუ მკვდრები არ აღდგებიან, არც ქრისტე აღმდგარა, ხოლო თუ ქრისტე არ აღმდგარა, თქვენი რწმენაც ფუჭია და კვლავ თქვენს ცოდვებში ხართ… მაშინ ისინიც დაღუპულან, რომელთაც ქრისტეში განისვენეს. და თუ ჩვენ მხოლოდ ამ ცხოვრებაში ვართ ქრისტეს მოიმედენი, ყველა ადამიანზე საცოდავნი ვყოფილვართ, მაგრამ მკვდრეთით აღდგა ქრისტე, განსვენებულთა მთავარი.

(1 კორინთელთა 15:12-20).

ქრისტეს აღდგომის მნიშვნელობა.

• ბიბლიის მნიშვნელოვანი სასწაული.
• სახარების ცენტრალური ისტორიული მოვლენა.
• მორწმუნის აღდგომის გარანტი.

    თავის წიგნში “პროტესტანტ ქრისტიანთა მოწმობები” (1953), ბერნანდ რამი აღნიშნავს, რომ ქრისტეს აღდგომა ახალი აღთქმის უდიდესი დამოწმებაა, ისევე როგორც ეგვიპტიდან ისრაელის გამოსვლა იყო უდიდესი დამოწმება ძველი აღთქმისთვის. მეორე ავტორი, ფლოიდ ჰამილტონი აგრეთვე საუბრობს აღდგომის მნიშვნელობაზე თავის წიგნში ქრისტიანული რწმენის საძირკველი :
    მისი მკვდრეთით აღდგომის შემდეგ შესაძლებელი გახდა ზებუნებრივი გადარჩენის მიღება. მისი აღდგომა უეჭველად აყალიბებს ქრისტიანობის ჭეშმარიტებას. მაგრამ ის არამარტო ამტკიცებს, რომ ქრისტიანობა ერთადერთი ჭეშმარიტი რელიგიაა, არამედ ადასტურებს იმასაც, რომ ყველაფერი, რაც იესომ თქვა და გააკეთა, ჭეშმარიტებაა, და ეს თავის მხრივ ამტკიცებს, რომ ბიბლია ღმერთის დაწერილი სიტყვაა.
    სახარება ქრისტეს აღდგომით იწყება. ქრისტიანობა არ არის უბრალოდ ეთიკური სისტემა ან სავარაუდო ფილოსოფია. იგი არც არგუმენტების ხელოვნურ და უცნაურ წყობაზეა დაფუძნებული. მეტიც,  მისი ფესვები ისტორიულ მოვლენებშია ფესვგადგმული. და ცენტრალური ისტორიული მოვლენა იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომაა. 2. ნახეთ ადრეული ეკლესიის ქადაგებები. ორმოცდამეათე დღეს პეტრემ ძლიერად იქადაგა (საქმეთა 2:14-36), რომელშიც განაცხადა “რისი მოწმენიც ჩვენ ყველანი ვართ". რა ფაქტის შესახებ საუბრობდა იგი?  
    პეტრეს ქადაგების დროს სულიწმიდის გადმოღვრას დიდი შფოთვა მოჰყვა ხალხში. პეტრე ამ გამოვლინებას იმ ძალის წყაროს დამტკიცებად თვლიდა, რომელიც ცოცხალი ქრისტე იყო (საქმეთა 2:32). დააკვირდით, საქმეთა წიგნში მოციქულთა ქადაგებებში ისევ და ისევ მეორდება  ქრისტეს აღდგომის შესახებ საუბარი. ვნახოთ სახარების ქადაგების ერთი მომენტი საქმეთა წიგნიდან. საქმეთა 3:1-4:12. ამ ეპიზოდში პეტრემ და იოანემ დიდი ღელვა გამოიწვიეს, როცა ტაძარში კაცი განკურნეს (საქმეთა 3) და როცა განაცხადეს, რომ ეს აღმდგარი ქრისტეს ძალით გახდა შესაძლებელი.
    ქრისტეს აღდგომის კიდევ ერთი დიდი ნიშანი არის მორწმუნის აღდგომის გარანტია. რომაელთა 8:11 არის დადასტურება, რომ ვინაიდან ქრისტე მკვდრეთით აღსდგა, ერთ დღეს მისი მორწმუნეებიც აღდგებიან. უკვდავობის რწმენა იმის რწმენაა, რომ სიკვდილი არ ამთავრებს ადამიანის არსებობას. ქრისტეს აღდგომა გარანტიაა იმისა, რომ სიკვდილი დამარცხდა.

იესოს სიკვდილის რეალობა

     ჩვენ ვნახეთ, რომ ქრისტიანული რწმენა ისტორიულ მონაცემებზეა დაფუძნებული. რწმენა ბუნდოვანს ხდის მეცნიერულ დადასტურებას, მაგრამ ის არ არის მოკლებული ფაქტუალურ მნიშვნელობას. ჩვენ არ მოგვეთხოვება ისეთი რამის რწმენა, რასაც დამამტკიცებელი საბუთი არ გააჩნია. ამ გაკვეთილში ვნახავთ იმ სამხილს, რომელიც ქრისტიანობისთვის ყველაზე საჭირო საკითხია მის მხარდასაჭერად: იესო ქრისტეს აღდგომა. მისი აღდგომის ძირითადი საკითხი მისი სიკვდილის რეალობაა. რა სამხილი არსებობს იმისა, რომ იესო მართლა მოკვდა?

 1) სახარებების მწერლები ერთხმად ამტკიცებენ იესოს სიკვდილს . ყოველი მათგანი გასაგები ენით ამბობს, რომ იესომ ფიზიკური სიკვდილი განიცადა. მათეს 27:50 ამბობს, რომ იესომ “სული განუტევა", ამ ტერმინით ებრაელები სიკვდილს აღწერენ. იოანეც იგივეს ამბობს: “მიიდრიკა თავი და სული განუტევა" (19:30). მარკოზი ამბობს: “იესომ ხმამაღლა შესძახა და სული განუტევა" (15:37), ამასვე ამბობს ლუკას 23:46. ამათ უნდა დავამატოთ ეპისტოლეების ავტორთა ხშირი განცხადებები იმის შესახებ, რომ ქრისტე მოკვდა. რომაელთა 5:6-8, 1 კორინთელთა 15:3, 2 კორინთელთღა 4:10, გალატელთა 2:19-21, ეფესელთა 5:1-2, ფილიპელთა 2:6-8, კოლოსელთა 1:21-22, 1 თესალონიკელთა 4:14, 2 ტიმოთეს 2:8-11, ებრაელთა 2:9, 1 პეტრეს 1:18-21, და 1 იოანეს 3:16.   

2)  მთელ ახალ აღთქმაში უმნიშვნელო მინიშნებაც კი არ არის იმის შესახებ, რომ რომელიმე მოწმე არ იყო დარწმუნებული მის სიკვდილის ფაქტში . უპირველესი მოწმე ასისთავი იყო, რომელიც სასჯელის აღმასრულებელთა ბრიგადას ხელმძღვანელობდა. მას არავითარ შემთხვევაში არ დააკისრებდნენ ამ საქმეს, მანამდე ასობით ასეთი სიკვდილით დასჯის მოწმე რომ არ ყოფილიყო. მას არაკომპეტენტურ მოწმეს ვერ ვუწოდებთ. მისი ნათქვამიც კი, “ჭეშმარიტად ღვთის ძე იყო ეს კაცი!" (მარკოზის 15:39) თავისში მოიცავს სიკვდილის დადასტურებას, რადგან ის იესოს შესახებ წარსულ დროში საუბრობს. იოანეს გადმოცემით, არსებობდა კიდევ ერთი თვითმხილველი, რომელიც იესოს სიკვდილს ადასტურებდა. მასში დეტალურად არის აღწერილი იესოს ფერდის განგმირვის მომენტი მისი სიკვდილის დასაჩქარებლად. მისი ფერდიდან სისხლი და წყალი წამოვიდა. სისხლის და წყლის განცალკევება აშკარა მანიშნებელია მისი სიკვდილისა. აღარ დარჩა საჭირო, რომ ჯარისკაცებს მისთვის ფეხის წვივებიც დაემტვრიათ, რადგან ის უკვე მკვდარი იყო. იოსებ არიმათიელიც იესოს სიკვდილის მოწმე იყო: მან იესოს გვამი გამოითხოვა, რათა დაემარხა. პილატემ, სამხედრო მმართველმა ასისთავისგან გამოითხოვა დასტური, ნამდვილად იყო იესო მკვდარი თუ არა, რადგან ჯვარცმულები ზოგ შემთხვევაში სამ დღემდე ცოცხლობდნენ, სანამ სულს განუტევებდნენ. მარკოზის 15:43-45 აშკარად ამბობს: ასისთავმა მოახსენა, რომ ჯვარცმა მართლაც დასრულდა. იესო უკვე მკვდარი იყო.

3) იესოს სიკვდილის მოწმეები აგრეთვე ქალებიც იყვნენ. მის ჯვარცმას ესწრებოდნენ მარიამი, იესოს დედა,  მისი და სალომე, მარიამ მაგდალინელი, და სავარაუდოდ კიდევ ერთი ქალი, რომელსაც ასევე მარიამი ერქვა. ისინი იესოს აგონიისა და სიკვდილის მოწმეები იყვნენ. ისინი იქ იმყოფებოდნენ, როცა იესოს სხეული ჯვრიდან ჩამოიღეს და სამარხში მიიტანეს (მათეს 27:61; მარკოზის 15:47; ლუკას 23:55; იოანეს 19:25). განა საოცარი არ არის, რომ სწორედ ეს ქალები მოვიდნენ კვირის პირველ დღეს და სპეციალური ნელსაცხებელი მოიტანეს იესოს სხეულისთვის?

 

ცარიელი სამარხი

     აღდგომის მნიშვნელოვანი ელემენტი ის უწყებაა, რომ დალუქული საფლავი გაიღო; ვიღაცამ ლოდი გადააგორა. კვირის პირველ დღეს, დილაადრიან, მრავალი ადამიანი იყო იმის მოწმე, რომ საფლავი აღარ იყო დაკეტილი და რომ ის მართლაც ცარიელი იყო. ვინ გადააგორა ლოდი? ძველ დროში პალესტინაში სამარხებს კირქვაში ამოკვეთდნენ. შესასვლელში, რომელიც დაბალი კარის ადგილი იყო, მძიმე, დისკის ფორმის ქვას დებდნენ, რომელიც არაუმცირეს, ერთ ტონას იწონიდა, სამარხის გახსნა ამ ლოდის გვერდზე გადაგორებით იყო შესაძლებელი. ასეთი მძიმე ქვის გადაგორებისთვის კი რამდენიმე მამაკაცის ერთად შრომა იყო საჭირო. ასეთი ქვით დალუქული საფლავი უფრო დაცული იყო საფლავის გაქურდვისგან.  მათეს 28:1-15.
     სახარების მწერლები ერთხმად არამარტო იმას ამტკიცებენ, რომ საფლავის ქვა იყო გადაგორებული, არამედ მათ ინფორმაციაში შეთანხმებაა იმაზეც, რომ ქალებსა და მოციქულებს საფლავი ცარიელი დახვდათ. მათეს 28:6; მარკოზის 16:6; ლუკას 24:2-8,12; იოანეს 20:1-8. 12.
    როგორ ფიქრობთ, ასეთ დაბნეულ და საგონებელში ჩავარდნილ ადამიანთა ჯგუფს განა შეეძლო საფლავიდან გვამის მოპარვა, ისე, რომ საფლავის მძიმე ქვა გადაეგორებინათ მცველთა თვალწინ? უეჭველია, რომ იმ დროს მოციქულები შიშით უფრო იყვნენ ავსილები, ვიდრე გამბედაობით.

ცარიელი სამარხის დამამტკიცებელი ნიშნები

• ოთხივე სახარება ამბობს, რომ სამარხი ცარიელი იყო.       
• მღვდელმთავართა გუშაგები ამბობდნენ, რომ ის ცარიელი იყო.
• რამდენიმე ქალმა ნახა, რომ ის ცარიელი იყო.        
• იესოს რამდენიმე მოციქულმა ნახა, რომ ის ცარიელი იყო.                                                                                                   

სტეფან დევისი თავის წიგნში "ნამდვილად აღმდგარი" განიხილავს ხუთ მთავარ არგუმენტს, რომლებიც იესოს ცარიელი საფლავის საწინააღმდეგოს ამტკიცებენ.

არგუმენტები ცარიელი სამარხის წინააღმდეგ:

(აღებულია  სტეფან დევისის წიგნიდან ნამდვილად აღმდგარი, 1993,64-68)

• ოთხი სახარება ამის შესახებ საწინააღმდეგოს გვეუბნებიან. ისინი არ ეთანხმებიან ერთმანეთს საფლავთან მისული ადამიანების ვინაობის შესახებ, მისვლის დროსა და მიზეზზე, ლოდის ადგილმდებარეობაზე, როცა იქ ქალები მივიდნენ, ან იმაზე, თუ ვის ელაპარაკნენ ქალები და რა უთხრეს.
• ცარიელი სამარხის ისტორია არ არის სანდო, რადგან ის სახარებამდელ პერიოდში განვითარდა.
•  ცარიელი სამარხის ისტორია არის ლეგენდა, რომელიც  გამოიგონეს აღდგომის გამოცხადების მხარდასაჭერად.
• ცარიელი სამარხის ისტორია ნამდვილი რომ ყოფილიყო, მაშინ პავლე მოციქულს იგი მოხსენიებული ექნებოდა. ცარიელ სამარხს მნიშვნელოვანი როლი არ შეუსრულებია ადრეული მორწმუნეების ცხოვრებაში, და არც ჩვენს ცხოვრებაში უნდა ითამაშოს მნიშვნელოვანი როლი.  

    მართალია, დევისი აღიარებს, რომ ცარიელი სამარხის ოთხ ამბავში გარკვეული განსხვავებები არსებობს, მას სწამს, რომ უმეტესი მათგანის ახსნა შესაძლებელია. ის ამტკიცებს, რომ “დეტალების განსხვავების მიუხედავად, ეს ოთხი ევანგელისტი იმაზე ეთანხმებიან ერთმანეთს, რასაც ჩვენ ძირითად ფაქტებს ვუწოდებთ" (იბიდ.69). ის პოულობს არგუმენტს, რომ ეს გვიანდელი ტრადიცია არასანდოა, რადგან “თუ ტრადიცია მოგვიანებით განვითარდა, ჩემი აზრით, აღდგომის საწინააღმდეგო კრიტიკა დაამახინჯებდა ამ განცხადებას" (იბიდ. 71). ამის მსგავსად, იდეა იმის შესახებ, რომ ცარიელი სამარხის ისტორია აპოლოგეტიკის მიზნით შეთხზული ლეგენდა იყო, შეიძლება გავამტყუნოთ, რადგან ეს განაცხადი “იმდენად კატეგორიულად არის დაფუძნებული ქალების დამოწმებაზე,  ,, ვისი დამოწმებაც ლეგალურად არ იყო აღიარებული ებრაულ სასამართლო საქმეებში" (იბიდ.73). აგრეთვე, ცარიელი სამარხის ისტორია ახალ აღთქმაში აპოლოგეტიკურ როლს არ ასრულებს (იბიდ.72). დევისი ამბობს, რომ მართალია, პავლე ღიად არ საუბრობს ცარიელი სამარხის თემაზე, მაგრამ მისი შეხედულება აღდგომის ბუნების შესახებ მოითხოვდა , რომ სამარხი ცარიელი იყო. ამ ლოგიკური იმპლიკაციის გამო მისთვის არ იყო აუცილებელი ამაზე საუბარი (იბიდ.76-77). მეხუთე არგუმენტის საპასუხოდ ის ამბობს:

    უეჭველია, პირველი შეკითხვა, რომელიც გვაინტერესებს, არ არის ის, რომ ცარიელი სამარხის თემაზე, როგორც დღევანდელი ქრისტიანული რწმენის ნაწილზე გამახვილდეს უნდა ყურადღება თუ არა, არამედ კარგი მიზეზია თუ არა იმის რწმენა, რომ სამარხი ცარიელი იყო… ჩემი აზრით, ნამდვილად უცნაური იქნებოდა ჩემთვის, რომ ვინმე, რომელსაც სჯერა ცარიელი სამარხის იდეა, თქვას, რომ თანამედროვე ქრისტიანული სწავლებაში ამისთვის ადგილის არ არის.

    ცარიელი სამარხის ამბავი გვაწვდის ინფორმაციას იმაზეც, თუ რა დაემართა საფლავის სახვევებს. მონაცემები იმდენად აშკარაა, რომ უფრო მეტ ღირებულებას მატებს ცარიელი სამარხის მტკიცებულებებს. გავითვალისწინოთ ის, რომ მაშინდელი ჩვეულების თანახმად, როცა ცხედარს დასამარხად ამზადებდნენ, მას მრავალი მეტრის სიგრძის ქსოვილში ახვევდნენ, რომლის სიგანე 30 სანტიმეტრი იყო. აშკარაა, ნელსაცხებელი არამარტო სხეულის შესანახი ნივთიერების ფუნქციას ასრულებდა, არამედ სახვევის დასაწებებლის ფუნქციასაც. თავს ცალკე ახვევდნენ, ტანს კი ცალკე. ლაზარეს აღდგომის მაგალითი (იოანეს 11:44) ადასტურებს დასაფლავების ამ მაგალითს, რადგან ლაზარე სახვევებში იყო გახვეული და მისი თავის ცალკე ქსოვილით იყო შეხვეული. იგივენაირად არის აღწერილი იესოს დასაფლავება. განსაკუთრებით აღსანიშნავია, რომ ლაზარე იმდენად იყო გახვეული, რომ საკუთარი ძალებით გახსნა არ შეეძლო. ეს კიდევ ერთხელ ხაზს უსვამს იმას, რომ იესო თავისით ვერ გაიხსნიდა სახვევებს, მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი კრიტიკოსი ამტკიცებს, რომ იესო გონებადაკარგული იყო, შემდეგ კი გონზე  მოვიდა.
    თუ ყურადღებით დააკვირდებით დეტალებს, ხედავთ თუ არა რაიმე მნიშვნელოვანს სახვევების საკითხში? იქ რომ ქურდები მოსულიყვნენ, როგორ ფიქრობთ, განა დახარჯავდნენ დროს იმისთვის, რომ მრავალმეტრიანი ქსოვილის სახვევის შეხსნა დაეწყოთ? ან, თუნდაც რომ გაეხსნათ სახვევები, განა დაუდევრად არ დაყრიდნენ მათ?

ტიპიური არგუმენტი აღდგომის წინააღმდეგ

პოლ ლითლი განიხილავს ოთხ ძირითად არგუმენტს, რომელთაც კრიტიკოსები იყენებენ მოციქულთა იმ განაცხადის დასაკნინებლად, რომელიც ქრისტეს აღდგომას ეხება. განვიხილოთ თითოეული.

არგუმენტები აღდგომის წინააღმდეგ

•  მოწაფეებმა მოიპარეს ცხედარი.        
• ცხედარი ან ებრაელმა ან რომაელმა მმართველებმა წაიღეს.
• ქალები შეცდომით სხვა სამარხში მივიდნენ.          
• იესო სინამდვილეში კი არ მოკვდა, არამედ გონება დაკარგა.           

არგუმენტი 1: მოწაფეებმა მოიპარეს ცხედარი . მათეს 28:11-15-ის თანახმად ეს არგუმენტი მღვდელმთავრებმა მოიგონეს და ჯარისკაცებს უთხრეს: “თქვით, მისი მოწაფეები მოვიდნენ ღამით და მოიპარეს იგი, როცა ჩვენ გვეძინა-თქო" . ლითლი ამ არგუმენტს ორი კუთხით აკვირდება. პირველი, სასაცილოა იმის თქმა, რომ ადამიანმა იცის რა ხდება, როცა თავად სძინავს. მეორე, მოწაფეები მზად იყვნენ სიკვდილისთვის იმ რწმენის გამო, რომ იესო მკვდრეთით აღსდგა; ისინი არ წავიდოდნენ სიკვდილზე ისეთი რამის გამო, რაზეც იცოდნენ, რომ ტყუილი იყო.

არგუმენტი 2: ცხედარი ან ებრაელმა ან რომაელმა მმართველებმა წაიღეს . ეს მმართველები განა საფლავთან დააყენებდნენ მცველებს, თუკი ცხედრის მოპარვას აპირებდნენ? ლითლი ამბობს: ამ არგუმენტის უარყოფა ადვილად შეიძლება, რადგან მმართველებს მართლა რომ წაეღოთ იესოს გვამი, მას მთელ ქუჩებში მოატარებდნენ იმის დასამტკიცებლად, რომ ის არ აღმდგარა. ეს კი “ქრისტიანობას აკვნიდანვე მიჩქმალავდა".

არგუმენტი 3: ქალები შეცდომით სხვა სამარხში მივიდნენ .  ზოგიერთ ადამიანს სწამს, რომ ქალები იმდენად ანერვიულებულები იყვნენ იესოს სიკვდილთან დაკავშირებული მოვლენების გამო, რომ სამარხის ადგილმდებარეობა შეეშალათ. ამასთან დაკავშირებით რამდენიმე საკითხზე უნდა ვისაუბროთ. პირველი, დააკვირდით იმას, რომ სახარებები ერთხმად ამტკიცებენ, რომ ქალები ესწრებოდნენ იესოს დასაფლავებას (მათეს 27:61; მარკოზის 15:47; ლუკას 23:55). მეორე, სამარხი არ იყო საერთო სასაფლაოების მიწაზე; პირიქით, სახარებაში კონკრეტულადაა ნათქვამი, რომ იგი იოსებ არიმათიელის საკუთარ მიწაზე არსებული საკუთარი სამარხი იყო.  მესამე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს კვირის პირველი დღის ადრეული დილა იყო,  განა დასაჯერებელია, რომ რამდენიმე ქალს, რომელიც ერთად მიდიოდნენ, ყველას შეეშლებოდა სამარხის ზუსტი ადგილმდებარეობა? მოციქულებიც შეცდებოდნენ ამაში? ისინი რომ შეცდომით სხვა საფლავთან მისულიყვნენ განა მმართველებისთვის ადვილი არ იქნებოდა მათი გაშვება იმ ადგილზე, სადაც იესო მართლა იყო დასაფლავებული?

არგუმენტი 4: იესო სინამდვილეში კი არ მოკვდა, არამედ გონება დაკარგა . სიტყვა გონების დაკარგვა ნიშნავს “ნაწილობრივ ან სრულ ჩავარდნას უგონო მდგომარეობაში" ეს ახალი თეორიაა, რომელიც მეთვრამეტე საუკუნემდე არ არსებობდა. პოლ ლითლი გვიხსნის, რამდენად სასაცილოა ეს მოსაზრება: თუკი იესო უბრალოდ უგონო მდგომარეობაში იყო დასაფლავების დროს, ის ვერ იცოცხლებდა სამარხში სამ დღეს, ისედაც დასუსტებული. ის თავისით ვერ შემოიცლიდა სახვევებს და ვერ გადააგორებდა სამარხის ლოდს. ვერც რომაელ ჯარისკაცებს მოიგერიებდა და ვერც რამდენიმე მილს ივლიდა ასეთი ჭრილობებით. ეს შეხედულება განმტკიცდა მეცხრამეტე საუკუნის გერმანელი კრიტიკოსის, დევიდ შტრაუსის მიერ: შეუძლებელია, რომ ადამიანს, რომელიც საფლავიდან ცოცხალ-მკვდარი გამოვიდა, რომელიც სუსტად და ავადმყოფურად მოძრაობდა, რომელსაც სამედიცინო დახმარება, სახვევები, გაძლიერება და ნაზი ზრუნვა ესაჭიროებოდა, რომელმაც ვეღარ აიტანა ტანჯვები, ასეთ ადამიანს მოწაფეებზე ისეთი შთაბეჭდილება მოეხდინა, რომ მან სიკვდილსა და საფლავზე გაიმარჯვა; რომ ის სიცოცხლის მეუფე იყო. ეს მათი მომავალი მსახურების ძირი იყო. ასეთი აღდგომა მხოლოდ შეასუსტებდა იმ შთაბეჭდილებას, რომელიც მისი სიცოცხლითა და სიკვდილით მიიღეს… და არავითარ შემთხვევაში არ შეცვლიდა მათ მწუხარებას თაყვანისცემის სურვილითა და ენთუზიაზმით. (1879, 1:412). ამიტომაც ლითლი ამტკიცებს, “ერთადერთი თეორია, რომელიც ადექვატურად ახსნის ცარიელი სამარხის საკითხს, იესო ქრისტეს მკვდრეთით აღდგომაა".

აღმდგარი უფლის გამოჩენა

 ჩვენ ვნახეთ, რომ ცარიელი სამარხისა და ქრისტეს აღდგომის შესახებ არსებული სხვადასხვა არგუმენტი სუსტი და არალოგიკურია. ამის საპირისპიროდ, უფლის გამოჩენა აღდგომის შემდეგ ძლიერ ისტორიულ მხარდაჭერას აძლევს  აღდგომის იდეას. წმინდა წერილებში არანაკლებ თორმეტი ფაქტია მოხსენიებული, როცა იესო ადამიანებს გამოეცხადა, თუ ამ რიცხვში მივათვლით იესოს შეხვედრას სავლესთან (პავლესთან) და თუ მარიამის დამოწმებას გამოვყოფთ სხვა ქალების დამოწმებისგან, რომელთაც იესო საფლავისკენ მიმავალ გზაზე გამოეცხადა. 

იესოს აღდგომის შემდგომი გამოჩენის თანმიმდევრობა

1. გამოეცხადა მარიამს, რომელიც საფლავთან მივიდა პეტრესა და იოანეს წამოსვლის შემდეგ (მარკოზის 16:9, იოანეს 20:10-18).

2. სხვა ქალს, რომელსაც იესო გზაზე შეხვდა (მათეს 28:8-9).

3. მოწაფეებს ემაუსის გზაზე (მარკოზის 16:12013; ლუკას 24:13-35).

4. სიმონ პეტრეს (ლუკას 24:34; 1 კორინთელთა 15:5).

5. ათ მოციქულს (იოანეს 20:19, 24).

6. თერთმეტ მოციქულს (იოანეს 20:26).

7. მოციქულებს ტიბერიის ზღვასთან (იოანეს 21:1-24).

8. მოციქულებს გალილეის მთაზე (მათეს 28:16-17).

9. ერთდროულად დაახლოებით ხუთიათას მორწმუნე ძმას (1 კორინთელთა 15:6)

10. იაკობს (1 კორინთელთა 15:7).

11. მოციქულებს ამაღლების მთაზე (ლუკას 24:50-51; მარკოზის 16:14-19; საქმეთა 1:6-9). 12. პავლეს (1 კორინთელთა 15:8).

    ალბათ დამეთანხმებით, რომ სასამართლოში ბრალდება და დაცვა დიდად არის დამოკიდებული დამოწმების არგუმენტზე. რეალური გაგებით იესოს აღდგომის საკითხი სასამართლო პროცესზე იმყოფება. ეს უნიკალური მომენტი ან უარყოფილი იქნება, ან კიდევ დადასტურდება, ძირითადად კი ზემოჩამოთვლილი მოწმობების საფუძველზე. როგორც დღევანდელ სასამართლოებზე, მოწმობის ღირებულება დამოკიდებულია მოწმის სანდოობაზე. ჰენრი თეისენი ამის შესახებ წერს: სამი რამ არის აუცილებელი მოწმობის სანდოობისთვის: მოწმეები უნდა იყვნენ კომპეტენტური თვითმხილველი მოწმეები, მათი რიცხვი უნდა იყოს საკმარისი რაოდენობის და მათ (თითოეულს) უნდა ჰქონდეს კარგი რეპუტაცია (1979, 246). არიან თუ არა ზემოთ  ჩამოთვლილი მოწმეები ასეთები? ეს მოწმეები სიზუსტით ამბობდნენ, რომ ისინი ესწრებოდნენ და ხედავდნენ ყველაფერს საკუთარი თვალებით. ისინი ამტკიცებდნენ, რომ მათი ინფორმაცია არ იყო სხვისგან მოსმენილი. მაგალითად, წაიკითხეთ ლუკას 24:33-36; იოანეს 20:19, 26; საქმეთა 1:3, 21-22. ისინი საკმარისი რაოდენობის იყვნენ .  იყო მრავალი სხვადასხვა ეპიზოდი (სურათი 6.5). მეტიც, ერთ-ერთ ასეთ ეპიზოდში აღმდგარი ქრისტე ხუთასზე მეტ ადამიანს გამოეცხადა!  ამასთანავე, იესო მათ ეჩვენებოდა სხვადასხვა დროს, ადგილას და სხვადასხვა პიროვნებას. ისინი კარგი რეპუტაციის მქონენი იყვნენ . სახარების მოწმეები ეთანხმებიან ერთმანეთს იმ აზრში, რომ მოციქულები კარგი ადამიანები იყვნენ. მათ ასამართლებდნენ აღდგომის ჭეშმარიტების გამო, ისინი კი თავიანთი რწმენის გამო დევნებისა და სიკვდილისთვის მზად იყვნენ. ქრისტიანობის არცერთი სერიოზული ოპონენტი არ კამათობს, რომ მოციქულები ცუდი ადამიანები იყვნენ, და ამ მოსაზრების დამადასტურებელი სამხილიც არ არსებობს. ყველა ეს ფაქტი მოწმეების პატიოსნებაზე მიუთითებს. დააკვირდით იმასაც, რომ აღდგომის შესახებ არსებული ზოგიერთი აზრთა სხვადასხვაობა უფრო მეტად მოწმობების მართებულობის არგუმენტები ხდება. ეს არ არის უბრალო წინააღმდეგობები, არამედ ლეგიტიმური, განსხვავებული შეხედულებები ერთი და იგივე საკითხისა. ეს სხვადასხვა შეხედულებები მხოლოდ ამაღლებენ მოწმეების დამაჯერებლობას. აღდგომის ფაქტები არ იყო ისეთი რამ, რაც მათ სხვებმა უთხრეს, რადგან თითოეული მათგანი ოდნავ განსხვავებას შეიტანდა თვითმხილველთა ნათქვამში. პოლ ლითლის თანახმად ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი შეპასუხება აღმდგარი ქრისტეს ფიზიკურად ჩვენების რეალობაზე ისაა, რომ ვინც აცხადებს, რომ იესო ნახა, მათ ჰალუცინაცია ჰქონდათ. ეს არის წარმოსახვითი და მხედველობითი გამოვლინება, რომლის დროსაც ადამიანის მიერ ნათქვამი ფენომენი ფაქტზე არ არის დაფუძნებული; იგი გონებაში არსებობს. ასეთი რამ წარმოსახვითი უნარისა და ნერვული ტემპერამენტის მქონე ადამიანებში ხდება ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში. მაგრამ ბიბლია გვეუბნება, რომ იესო სხვადასხვა ადამიანს გამოეცხადა სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა ადგილას, და არა მხოლოდ ორმოცი დღის განმავლობაში. ჰალუცინაციის დროს ადამიანი ხედავს იმას, რისი დანახვაც სურს და თავის სურვილს წარმოსახვით რეალობაში ავლენს. მაგრამ წმინდა წერილი მიგვანიშნებს, რომ მოწაფეები არ ელოდნენ , რომ იესოს ცოცხალს ნახავდნენ. ისინი გაოცდნენ, როცა ის მკვდრეთით აღსდგა. ჰალუცინაციის თეორიას უბრალოდ არ ეთანხმება წმინდა წერილის

ისტორიული შედეგები

 არგუმენტი, რომელიც ქრისტიანობის კრიტიკოსებმა უნდა გაითვალისწინონ თავად ისტორიის მტკიცებულებაა. იესოს აღდგომიდან რამდენიმე აშკარა შედეგი გამოვლინდა, რომელთა ახსნაც სხვა მიზეზით შეუძლებელია.  მათში მომდევნო ფაქტები შედის:

 1. მოციქულები გარდაიქმნენ.

 2. სულიწმიდა გადმოვიდა მორწმუნეებზე.

 3. ეკლესია ჩამოყალიბდა.

 4. კვირის პირველი დღე უფლის დღედ გამოაცხადა.

 5. ახალი აღთქმა დაიწერა.

 6. დღევანდელი მორწმუნეები დაჯერებულნი არიან ქრისტეს აღდგომაში. მოციქულების გარდაქმნა. იესოს ჯვარცმის დღეს და ორმოცდამეათე დღეს ფენომენალური გარდაქმნა მოხდა მოციქულების გარეგნობაში. ჯვარცმის დღის შემდეგ ებრაელთა შიშით ათი ადამიანი ზემო ოთახში იმალებოდა (იოანეს 20:19). მათ შორის იყო სიმონ პეტრეც.

რა განსხვავებაა? დააკვირდით იოანეს 15:26-27-ში, რა თქვა იესომ რომ მოხდებოდა, როცა სულიწმიდა გადმოიღვრებოდა. სულიწმიდა დაამოწმებდა იესოს შესახებ, და მოწაფეებსაც მისცემდა დამოწმების ცხებულებას. განა ეს არ დაემართა პეტრეს? განა მას სულმა არ დაუმოწმა ქრისტეს აღდგომის რეალობა? სულმა არ მისცა მას ძალა, რომ გამოეცხადებინა ეს კეთილი უწყება? ორმოცდამეათე დღეს სულის მოსვლამ შეცვალა პეტრე და სხვა მოწაფეები და ისინი იესო ქრისტეს აღდგომის მგზნებარე დამმოწმებლებად აქცია. სულის გადმოსვლა . იესო ასწავლიდა, რომ მამასთან თავის წასვლას მოჰყვებოდა სულის გადმოღვრა (იოანეს 7:37-39). თავად ორმოცდამეათე დღეც იმის დამოწმება იყო, რომ იესო აღსდგა. სულის მიმზიდველად  გადმოსვლა (საქმეთა 2) იმის შესანიშნავი გამოვლინება იყო, რომ იესოს ნაწინასწარმეტყველები მართლაც აღსრულდა.  ეს იესოს აღდგომის გარეშე არ მოხდებოდა. ეს კავშირი განსაკუთრებით აღნიშნულია საქმეთა 2:32-33

ეკლესია .

თავად იესოს უწყება არ არის საკმარისი ეკლესიის ჩამოსაყალიბებლად. მოწაფეებს არამარტო იესოს სწავლების სჯეროდათ, არამედ აღმდგარი იესოსიც. აღდგომა ადასტურებდა ქრისტეს პიროვნებასა და მის ნამოქმედარს. როგორც ერთმა თეოლოგმა ახსნა, ქრისტესა და მისი აღდგომის  უწყება ორმხრივად ურთიერთდამოკიდებულია. პავლე ამას  1 კორინთელთა 15:14-ში ადასტურებს: “თუ ქრისტე არ აღმდგარა, ჩვენი ქადაგებაც ფუჭია და ფუჭია თქვენი რწმენაც". მოწაფეებში დარწმუნება რომ არ ყოფილიყო, რომ იესო მკვდრეთით აღსდგა, ეკლესია არ იარსებებდა.

ქრისტეს უწყება და მისი აღდგომის ფაქტი ორმხრივად ურთიერთდამოკიდებულია, რადგან

ა) უწყებას არანაირი ძალა არა აქვს აღდგომის დადასტურების გარეშე.

ბ) მოწაფეების მსახურება მხოლოდ აღდგომის შემდგომი პერიოდის შემდეგ დაიწყო.

გ) მოწაფეები გარდაიქმნენ უწყების ძალის მეშვეობით.

დ) უწყებაში ნახსენები არ არის ქრისტეს ჯვარზე სიკვდილი და არც მისი აღდგომა.

უფლის დღე

 აღსანიშნავია ის, რომ მოწაფეებმა, რომელთაგან ყველა ებრაელი იყო,  დააწესეს, რომ ერთად შეკრებილიყვნენ თაყვანის საცემად კვირის პირველ დღეს, იესოს აღდგომის ხსოვნისათვის. მეშვიდე დღე – შაბათი ძველი აღთქმის ნიშანი იყო, რომელიც ისრაელიანებს სინაის მთაზე მიეცათ (გამოსვლის 31:1213; ეზეკიელის 20:12,20). მოციქულებმა დააწესეს კვირის პირველ დღეს შეკრება, რათა პატივი მიეგოთ იმ ჭეშმარიტებისთვის, რომ იესო ცოცხალი იყო. ისინი ახალ აღთქმაში შევიდნენ. აღდგომის რეალობის გარეშე ძნელია იმის წარმოდგენა, რომ ამ უხეშ მეთევზეთა და სახლიდან გამოსულთა ჯგუფს შეძლებოდათ ასეთი განსაკუთრებული ცვლილების მოხდენა და ხალხისთვის ახალი თაყვანისცემის ნიმუშის დადგენა, განსაკუთრებით კი ებრაელი ხალხისთვის. ისტორიული ფაქტები მიგვითითებს, რომ ქრისტიანთა თაყვანისცემა უფლის დღეს (ანუ, კვირის პირველ დღეს) ჩამოყალიბდა უშუალოდ აპოსტოლურ ეპოქაში. მომდევნო საუკუნეებში, მას შემდეგ, რაც რომის იმპერია ქრისტიანული გახდა,  კვირა გახდა თაყვანისცემის ოფიციალური დღე დასავლურ სამყაროში. ახალი აღთქმის დაწერა . მეოთხე საუკუნეში ახალი აღთქმის ეკლესია საბოლოოდ შედგა. წმინდა წერილების არჩევის პროცესი, რომელიც ადგენდა წესდებას ანუ მსჯელობის სტანდარტს, მნიშვნელოვანი საკითხი გახდა რომაულ სახელმწიფოში დევნების პერიოდში. მორწმუნეებს სჭირდებოდათ იმის ცოდნა, თუ რომელი წიგნი ღირდა მათი სიკვდილის ფასად, რადგან უმეტესწილად მათი ბრალდების მიზეზი ქრისტიანული დოკუმენტების ქონა იყო. განა დამაჯერებელია ის, რომ რომ ქრისტიანებს ისეთი რამისთვის გაეწირათ სიცოცხლე, რისაც თავადაც კი არ სწამდათ? ფაქტიურად, განა დამაჯერებელია ის, რომ მოციქულები ამ ტკივილებს აიღებდნენ საკუთარ თავზე, იესო რომ მკვდრეთით არ აღმდგარიყო? ამჟამინდელი განცდა . ჩვენ ვნახეთ, რომ ქრისტეს აღდგომის შედეგად მოწაფეთა ცხოვრება გარდაიქმნა. ამ ფაქტზე დაყრდნობით, შეგვიძლია გამოვიტანოთ დასკვნა, რომ თუ იესო მკვდრეთით აღდგა, მაშინ უნდა ველოდოთ, რომ ჩვენს ცხოვრებას შეცვლის.

    ისევე, როგორც ორმოცდამეათე დღეს დაამოწმა სულიწმიდამ აშკარად და ძლიერად ქრისტეს აღდგომის შესახებ, დღესაც მთელი სამყაროს მორწმუნეები ადასტურებენ მის აღდგომას, როცა ინათლებიან  სულიწმიდით ისევე, როგორც ეს ორმოცდამეათე დღეს მოხდა. აღსანიშნავია ის, რომ ეს სულით მონათლული ქრისტიანები ისევე ძლიერად არიან დაჯერებულები ცოცხალი ქრისტეს რეალობაში, როგორც ადრეული ეკლესიის ქრისტიანები. დღესდღეობით ჩვენი ქარიზმატული განახლება აღდგომის ძლიერი დამოწმებაა ორი მხრივ: 1. ისევე, როგორც იესომ იწინასწარმეტყველა, მისთვის აუცილებელი იყო მამასთან წასვლა, რათა სულიწმიდა გადმოღვრილიყო. ამ აღსრულების თავდაპირველი დღე ორმოცდამეათე დღე იყო. ამის მსგავსად, დღესდღეისობით სულიწმიდის გადმოღვრა ისეთივე დამოწმებაა აღდგომის შესახებ, როგორც ეს ორმოცდამეათე დღეს იყო. 2. სულით ცხებული მორწმუნეების ცხოვრებაზე ზეგავლენა ისაა, რომ არსებობს უტყუარი დამოწმება აღმდგარი უფლის რეალობის შესახებ. ისევე, როგორც ადრეული ეკლესიის დროს სულიწმიდა არწმუნებდა ადამიანებს ჭეშმარიტებაში და მათ იესოსკენ მიუთითებდა, ასევე დღესაც სულიწმიდა

    აგრძელებს მორწმუნეების ძალით შემოსვას, რომ მათ დაბეჯითებით დაამოწმონ აღმდგარი იესოს შესახებ.

   ახლა გასაგებია თუ არა, რატომ დავიწყეთ ეს გაკვეთილი შემდეგი შეკითხვით: ““რატომ არის ასეთი კრიტიკული ჩვენს ქრისტიანულ მოწმობაში ქრისტეს სიკვდილისა და აღდგომის რეალობის გაგება?"  როგორც პავლე აცხადებდა,  აღდგომის გარეშე ჩვენი რწმენა ფუჭია და არც იმედი გვექნება. მაგრამ უნდა ვიხაროთ, რადგან აღდგომის გამოვლინება იმდენად ყოვლისმომცველია და გვაძლევს დარწმუნებულ იმედს მარადიულ სიცოცხლეში ქრისტესთან, “პირველნაყოფთან" ერთად. (1 კორინთელთა 15:23).

წიგნიდან "აპოლოგეტიკა"

მეორე კრება

    381 წელს მეორე მსოფლიო კრება ჩატარდა. ამ კრებამ კიდევ ერთხელ დაამტკიცა რწმენის სიმბოლო, რომელიც ნიკეაში იქნა მიღებული.  აქვე განიხილებოდა მაკედონიანელობა. მოძრაობა, რმელმაც თავისი სახელწოდება მიიღო კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსის მაკედონიოსის (352–362წწ)  სახელიდან.  ის სულიწმიდას მიაკუთვნებდა ყოველივე იმას, რასაც არიანელები მიაწერდნენ იესოს. ხანდახან ამ მიმდინარეობის მიმდევრებს უწოდებდნენ „პნევმატომახებს“–სულიწმიდის მოწინააღმდეგენი და მებრძოლენი. რწმენის სიმბოლოს მიემატა კიდევ ერთი პუნქტი კრებაზე:“ სულიწმიდა გამოდის მამისაგან“ ამიტომ, ის მეტია ვიდრე დამორჩილებული ღვთაება.  კრების დღის წესრიგში იყო აპოლინარელობა. აპოლინარი (310–390წწ) იყო თავდაჯერებული  ანტიარიანელი და სურდა ხაზი გაესვა , რომ იესო ქრისტე სრულიად ღმერთია. თუმცა, ის უარყოფდა მოძღვრების მეორე ნაწილს:იესო სრულიად ადამიანია. მას მიაჩნდა, რომ ძეს არ შეეძლო შეცვლა, ამიტომაც ის არ ფლობს ადამიანურ სამშვინველს. ეკლესიის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, ეს რომ ჭეშმარიტი იყოს, მაშინ იესო ვერ შეძლებდა განკაცებას, ამის გარეშე კი არც გამოსყიდვა იქნებოდა. კრებამ აპოლინარელობაც დაგმო. კრებამ ასევე დაადგინა, რომ კონსტანტინოპოლის ეპისკოპოსი პირველობდა, რომის ეპისკოპოსის შემდეგ, რადგან კონსტანიტინოპოლი ახალი  რომი იყო. კონსტანტინოპოლი გახდა ახალი დედაქალაქი მაშ შემდეგ, რაც აშენდა 330წელს კონსტანტინეს მიერ.

ნათლობა

    სადავო საკითხი იყო აგრეთვე ჩვილთა ნათლობა. მოციქულთა წერილებზე დაყრდნობით ეკლესიის რამდენიმე ხელმძღვანელი ამტკიცებდა, რომ ჩვილთა ნათლობა  დაუშვებელია, რადგან ნათლობა მომდინარეობს გათვითცნობიერებული გადაწყვეტილებისგან, რწმენისგან და სურვილისგან ემსახურო ღმერთს. ამ მოსაზრების წინააღმდეგ გაილაშქრა ავგუსტინემ, რომელიც იყო ჩრდიო აფრიკაში არსებული ეკლესიის ეპისკოპოსი  (354–430წწ),   მან აგრეთვე გაილაშქრა  ბრიტანელი ბერის პელაგიას სწავლების შესახებ, იმასთან დაკავშირებით რომ ადამიანს შეუძლია იცხოვროს წმიდად. ავგუსტინე აღიარებდა პირველქმნილი ცოდვის მემკვიდრეობით ბუნებას და ამავე მიზეზის გამო მან ჩვილთა ნათლობა ჩვეულებრივ მოვლენად აქცია.  საერთოდაც, ავგუსინემ უდიდესი გავლენა მოახდინა ღვთისმეტყველებაზე და ეკლესიის საერთო განვიათარებაზე.  ამ დროს აღმოსავლეთში იფეთქა ახალმა ქრისტოლოგიურმა კონფლიქტმა, რომელმაც თავის აპოგეას მაშინ მიაღწია,  როდესაც ალექსანდრიის ეპისკოპოსი კირილე გახდა (412–444წწ)  და კონსტანტინეპოლის ეპარქიის თავი –ნესტორი (428–431წწ) გახდა.  ნესტორი ასევე არ აღიარებდა ქრისტეს ღვთაებრივ ბუნებას. შედეგად აღმოსავლეთის იმპერიის იმპერატორმა თეოდოს მეორემ  (408–450წწ) მოიწვია მორიგი მსოფლიო კრება.

მესამე მსოფლიო კრება

    კრება ჩატარდა ეფესოში 431წელს.  ნესტორმა უარი თქვა ეფესოში ჩასვლაზე. კირილემ წაიკითხა დადგენილება, რომელიც შეეხებოდა ორი პიროვნების ერთობას ქრისტეში, რაც მთელმა კრებამ მოიწონა. ყველამ ნესტორის წინააღმდეგ მისცა ხმა და იმპერატორმა იგი დაამხო და გადაასახლა.

მეოთხე მსოფლიო კრება

    კირილემ იცოდა, რომ კრებაზე მიღებულმა გადაწყვეტილებამ ალექსანდრეა მრავალ ქალაქზე ზევით დააყენა და დაავიწყდა სიფრთხილე. ის უდიერად და უხეშად აკეთებდა თავის განცხადებებს,  რომლებმაც მისივე მიმდევარნი შეუარცხყო. ევტიქიმ, კონსტანტინოპოლელმა სამონასტრო მოღვაწემ ქრისტეს ერთი ბუნების საკითხი კვლავ წამოწია და ეს მოსაზრება ძალზედ პოპულარული გახდა. ევტიქიანელობას მეორენაირად–მონიფიზიტობასაც უწოდებდნენ, რასაც ბევრი საერთო ჰქონდა აპოლინარელბასთან. ორთოდოქსალებმა ამაზე ამგვარი განცხადება გააკეთეს:“ქრისტეს არ შეეძლო გამოესყიდა ის,  რაც მას არ მიუღია. ადამიანი განსაზღვრებით ფლობს ადამიანურ ბუნებას, და თუ ქრისტეს არ ექნებოდა ეს ბუნება, ის ვერანაირად გამოისყიდიდა მათ.“

    ამ პრობლემის გადასაჭრელად იმპერაორმა თოდოსიმ კვლავ მოიწვია საეკლესიო კრება ეფესოში 449წელს. კირილე გარდაიცვალა რამდენიმე წლით ადრე და ის შეცვალა დიოსკორემ (444–454წწ). ის კიდევ უფრო რადიკალური შეხედულებების მატარებელი იყო, ვიდრე მისი წინამორბედი.  კონსტანტინეპოლის ეპისკოპოსი ფლავიუსი ეგვიპტიდან ჩამოსულმა დელეგაციამ ისე სცემა რომ რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა.  რომის ეპისკოპოსმა ლეონ პირველმა (440–461წწ) გამოგზავნა წერილბითი მიმართვა კრებაზე, რომელიც არ წაუკითხავთ. ამ კრებამ გაამყარა მონოფიზიტების შეხედულება. მოგვიანებით ამის გამო ლეონ პირველმა ამ კრებას „ავაზაკთა თავყრილობა“ უწოდა.  მომავალ წელს იმპერატორი თეოდოსი გარდაიცვალა და ხელისუფლებაში მოვიდა მარკიანე (450–457წწ).  მარკიანე მყარად იდგა ორთოდოქსალურ პრინციპებზე. რის შედეგადაც მან კიდევ ერთი კრება მოიწვია.

მეხუთე მსოფლიო კრება

    451წელს მარკინაემ მოიწვია კრება ქალაქ ქალკედოში, რადგან არ სურდა ეფესოში დატრიალებული უწესრიგობის გამეორება. ეს იქცა ყველაზე დიდ  კრებად ადრეული ეკლესიის ისტორიის განმავლობაში. ამჯერად ლეონ პირველის წერილი წაკითხულ იქნა მთელი კრების წინაშე, სადაც ის წერდა, რომ იესო 100%–ით ღმერთია და ასევე 100%ით ადამიანი და ამ ორს შორის წინააღმდეგობა არ არსებობს. იესო არის ჭეშმარიტი ღმერთი და ჭეშმარიტი ადამიანი. ეს მოსაზრება მთელმა კრებამ მოიწნა და მონოფიზიტობა დაგმობილ იქნა.

ბერ–მონაზვნობის ჩასახვა

    ქრისტიანული ბერ–მონაზვნობა, როგორც მოძრაობა ეკლესიაში ჩაისახა მესამე საუკუნის ბოლოს, რის საფუძველიც წმიდა წერილის რამდენიმე ადგილის სიტყვასიტყვით გაგება გახდა.  მოგვიანებით ქრისტიანობაში ბერ–მონაზვნობა განიხილებოდა, როგორც სრული დაპირისპირება საერო ცხოვრებისადმი.  ამ მოვლენაზე უდიდესი გავლენა მოახდინა აგრეთვე ბერძნულმა ფისოლოფიამ, კერძოდ კი მოძღვრებამ ხორციელი სურვილების დათმობაზე. სტიოკოსები ასწავლიდნენ, რომ საჭიროა გავლიოთ ჩვენი ცხოვრება ემოციონალური აღმაფრენებისა და დაცემების გარეშე. გნოსტიციზმი, რომელიც ინტელექტუალურად იქნა დაძლეული ქრისტიანობის მიერ მეორე საუკუნეში,  მალე ახალი სახით დაბრუნდა, რათა მესამე და შემდგომ საუკუნებშიც გავლენა მოეხდინა ელესიაზე ასკეტიზმის სახით, რომლის მოძღვრება მთლიანად უარყოფდა ყოველნაირ ხორციელ სურვილს. ისტორიკოსი ჰერბერტ უორკმენი ბერ–მონაზვნობას განიხილავდა, როგორც კიდევ ერთ თავს „თვითუარყოფის ისტორიაში.“ გნოსტიციზმი ასწვლიდა, რომ სხეული ეს არის ბოროტება, რომელიც დაბალი ღვთაების მიერაა შექმნილი. მალე ბერ–მონაზვნობამ მიიღო მოძღვრება, რომ ყველა ხოციელი სურვილი ბოროტებაა.  ადრეული ბერ–მონაზვნური აღთქმები  გლახაკობაზე (წუთისოფლის უარყოფა) და უქორწინებლობაზე, ფაქტობრივად წარმოადგენდნენ ცხოვრებაზე გნოსტიციზმის მიმდევრების შეხედულებას. ეს ორი იდეა შეადგენდა ბერ–მონაზვნობის ფუნდამეტს, რომელსაც ამყარებდნენ რამდენიმე ადგილით ახალი აღთქმიდან, ოღონდ ისიც პირდაპირი გაგებითი მნიშვნელობით და არა კონტექსტით, რამეთუ პავლე მოციქული ტიმოთეს მიმართ პირველ წერილში სწორედ ამ მოძღვრების წინააღმდეგ ილაშქრებდა, რადგან გნოსტიციზმი თავისი მრავალფეროვნული მოძღვრებებით უკვე მოციქულთა დროიდან ცდილობდა ეკლესიაში ფეხის მოკიდებას, რაც საბოლოოდ მესამე საუკუნეში ბერ–მონაზვნური ცხოვრების მოძღვრებით  შეძლო.   საეკლესიო ცხოვრებაში შეიძლება აღმოვაჩინოთ მონაზვნობის უფრო ადრეული კვალი, თუმცა საკმაოდ განსხვავებული სახის. ჯერ კიდევ ეგნატეს დროს, ადამიანები დებდნენ უბიწოების აღთქმას, მაგრამ ისინი თავიანთ ოჯახებში რჩებოდნენ და აგრძელებდნენ სახარების ქადაგებას, ცხოვრობდნენ როგორც რიგითი მოქალაქენი, მაგრამ წმიდად. ბერ–მონაზვნობის ნამდვილ დაწყებას საფუძველი ჩაეყარა  ანტონის მიერ (251–356წწ). მან 105წელი იცოცხლა. ის დაიბადა ცენტალურ ეგვიპტეში ძალზე მდიდარ ოჯახში,  როდესაც კითხულობდა ქრისტესა და მდიდარი ბიჭის ისტორიას, მან ყოველი სიტყვა თავის თავზე მიიღო და მართლაც მთელი ქონება გაყიდა, მაშინ მას 20წელი უსრულდებოდა. 15წელი ის დახეტიალობდა უდაბნოში. 285წელს ის საბოლოოდ დამკვდიდრდა უდაბნოში და გახდა განდეგილი (ბერძნული სიტყვა–განმარტოებული). სწორედ აქედან წამოვიდა სიტყვა ბერ–მონაზონი „monachos”-დან – რაც ნიშნავს „მარტოს“.  განდეგილობის დროს ანტონი ხშირად ებმებოდა, როგორც თავად ამბობს, ეშმაკთან ბრძოლაში. ვაჭრებსა და უბრალოდ მოხეტიალე ადამიანებს, რომელნიც მის სამყოფელთან ჩაივლიდნენ ხოლმე, ხშირად ესმოდათ ყვირილი და მათრახის ხმები.  ანტონმა მალე მიიპყრო ყურადღება და მიმდევრები გამოუჩნდნენ, რომელნიც მის გარშემო შეჯგუფდნენ და ცდილობდნენ მისთვის მიებაძათ, ეს ანტონს სიმარტოვეში ხელს უშლიდა. ამიტომაც 305წელს ის გადავიდა ეგვიპტის უდაბნოს განაპირას, რათა მოეხდინა თავისი მიმდევრების ორგანიზება განდეგილთა საზოგადოებაში. ისინი არ მისდევდნენ საერთო ცხოვრებას, თითოეული თავის ქოხში ცხოვრობდა, გვერდი–გვერდ მარტობააში.  შესაძლოა ბერ–მონაზვნობაში ექსტრემიზმის კლასიკურ მაგალითად გამოგვადგეს სიმონ მესვეტე (390–459წწ). 23წლის ასაკში ის გახდა ანაქორეტი მღვიმეში, სადაც გაატარა ორმოცი დღე ფეხით კლდეზე მიჯაჭვულმა. მხოლოდ ტყავის პატარა ნაჭერი იცავდა მის კოჭს რკინისგან. როდესაც ორმოცი დღის შემდეგ მას მოხსნეს ჯაჭვი, მისმა მიმდევრებმა ნაიარევის ქვეშ 20მსუქანი მატლი აღმოაჩინეს, რომელთა მოშორებას სიმონმა არ ისურვა, რადგან თავისი სასჯელის ნაწილად თვლიდა. ზაფხულობით ის ყელამდე მიწაში ეფლობოდა და მხოლოდ ღამის დადგომისას თხრიდნენ იქიდან. 33წლისამ მან აიშენა სვეტი, რომელიც სიმაღლით დაახლოებით ექვსი ფუტი გახლდათ, და რომელზეც დარჩენილი სიცოცხლე გაატარა, როგორც ცასა და მიზას შორის მყოფმა. ის არასოდეს იბანდა. ხშირად ისერავდა სხეულს და არ აძლევდა ჭრილობებს მოშუსების საშუალებას. ერთ–ერთი მისი რელიგიური ვარჯიში იყო შუბლის ფეხებამდე მატანა. მისმა ერთ–ერთმა მიმდევარმა დაითვალა 1244ასეთი შეხება, შემდგომ კი სათვალავი აერია.  შესაძლოა ერთ–ერთი მთავარი ფიგურა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების განვითარებაში იყო ბასილი (330–379წწ), კესარიის ეპისკოპოსი, რომელმაც დაარსა მონასტერი პონტოში 358 წელს და შეიმუშავა ბერ–მონაზვნური ცხოვრების წესები. 1– ანაქორეტების დაძლევა და მათი მონასტრებში დაბრუნება. 2– მონასტრების გატანა უდაბნოებიდან ქალაქების ცენტრებში. 3–შეზღუდვა სიმკაცრისა და თვითგვემისა. ლოცვა უნდა ჩატარებულიყო დღეში შვიდჯერ და კიდევ ერთი ლოცვა იკითხებოდა შუაღამისას, ამ ლოცვამ მიიღო „სამონასტრო საათის“ სახელწოდება. 4–ხელი შეეწყო სწავლისათვის.  ცისკრის ლოცვა ორი მიზეზის გამო დადგინდა: 1–შეწყვეტილიყო ღამის ღრმა ძილი და ამით არ მიეცათ ბერ–მონაზვნებისთვის საშუალება დამტკბარიყვნენ ამ ხორციელი სიამოვნებით და 2–რათა აღესრულებინათ 188: ფსალმუნის 62–ე მუხლში ნათქვამი სიტყვები–„შუაღამისას ვდგები შენს სადიდებლად.“

    რომის ეკლესიაში გაბატონებული წუთისოფლის გამო 500წელს  იმედგაცრუებლი ბენედიქტე,  განმარტოვდა მღვიმეში. 525წელს ადგილობრივმა მოშურნეებმა აიძულეს ის გადასახლებულიყო სამხრეთით, მონტე–კასინოში. მან იქ ახალი მონასტერი დააფუძნა, რომელიც გახდა ბენედიქტელების ორდენის მთავარი ცენტრი. ბენედიქტეს წეს–განგება განსაკუთრებით ხაზს უსვამდა ფსალმუნების მნიშვნელობას, რომელთა გალობაც აუცილებელი იყო მთელი კვირის განმავლობაში.  ბენედიქტური ბერ–მონაზვნობა მთელს ევროპაში გავრცელდა და თანდათანობით შეიერთა სხვა მონასტრებიც, გარდა კელტური ბერ–მონაზვნობისა. მეშვიდე საუკუნიდან მოყოლებული,  მეთერთმეტე საუკუნის ბოლომდე ბენედიქელობა პრაქტიკულად გახდა ბერ–მონაზვნობის ერთადერთი ფორმა.  მონასტრებში წიგნების შეტანა და მათი სხვადასხვა ენაზე თარგმნა ბერ კასირიოდეს უკავშირდება (485–580წწ). წიგნების გადაწერის გამო, ბერები არა მხოლოდ საუკუთესესო გადამწერნი გახდნენ, არამედ განათლების დონეც აიმაღლეს.  მას შემდგომ მონასტრები იქცნენ განათლების უმნიშვნელოვანეს ცენტრად და უნივერსიტეტების შექმნამდე ყველაზე მდიდარ ბიბლიოთეკას ფლობდნენ.

რომის დაცემა

    ვესტგოთების მიერ რომის აღებამ დიდი ზიანი მიაყენა ქალქის პრესტიჟს, მრავალი წარმართი რომაელი ამას ქრისტიანობის გავრცელებასა და წარმართი ღვთაებების რისხვას მიაწერდა. პირველად ჰანიბალის დროიდან მტრის არმიები იდგნენ რომის კარიბჭეებთან. ეს მოხდა 409წელს. ეს დამარცხება აღმოჩნდა ნამდვილი შოკი, რომლისგანაც რომმა ვეღარასოდეს შეძლო გამოსვლა.

    568წელს  დასავლეთში დაიწყო გერმანელი ტომების შემოტევის ახალი ტალღა.  ლანგობარდების შემოტევები შეჩერებულ იქნა 573 წელს და განახლდა 590წელს.  ამ დროს რომის ეპისკოპოსი იყო გრიგოლ პირველი (590–604).  გრიგოლი გამოვიდა სამშვიდობო მოლაპარაკების ინიციატორად ლანგობარდებთან. 595წელს გრიგოლმა ზავი გააფორმა ლომბარდიის მეფესთან. რომის პატრიარქმა, გრიგოლმა თავი გამოამჟღავნა, როგორც ენერგიულმა და საქმიანმა კაცმა. მისი მოღვაწეობა დაკავშირებული იყო მთელ რიგ ცვლილებებთან: ის აწარმოებდა ყველა სამოქალაქო საქმეს ცენტრალურ იტალიაში, პრაქტიკულად მთელმა ქრისტიანულმა სამყარომ დასავლეთში აღიარა ის, როგორც პირველი პატრიარქი, რომელსაც მეტოქე არ ჰყავდა. ყველა დასავლელი რელიგიური მოღვაწე მასთან მოდიოდა რჩევისთვის. შედეგად, გრიგოლმა გამოამჟღავნა თავისი ძალაუფლება და დაირქვა „პაპა“ (ლათ–„მამა“).  თუმცა ლათინურად ყველა ეპისკოპოსს „მამას“ ეძახდნენ, ამიტომ ძალზედ რთულია იმის დადგენა, განსაკუთრებით კი პროტესტანტებისთვის, თუ ვინ იყო პირველი „პაპა“. კათოლიკები თვლიან, რომ მოციქული პეტრე იყო რომის პირველი „პაპი“ მაგრამ ამის ისტორიული მტკიცებულება არ არსებობს, უფრო მეტიც პეტრე რომის ეპისკოპოსად არ გვხვდება.

    602წელს ავგუსტინემ გაიგო, რომ კუნძულზე სხვა ქრისტიანებიც არიან და  წავიდა მათთან შესახვედრათ. ის მიდოდა იქ, რათა ეთქვა, რომ ის არის რომის ეპისკოპოსის, დასავლეთის პატრიარქის პირადი წარმომადგენელი. რომ რომის ეპისკოპოსი დგას მთელი ქრისტიანული მსოფლიოს სათავაში.

კელტური ქრისტიანები

    კელტურ ქრისტიანებს, რომელთა სანახავად მიდოდა ავგუსტინე,  რომის ქრისდტიანობისგან ბევრი რამ განასხვავებდა,  მათ შორის პასექის დღესასწაული, ტონზურე,  და სამონასტრო ცხოვრებნის წესი. შეხვედრისას მათ უარყვეს ავგუსტინეს მიერ მოხსენებული განმარტებანი და დაასკვნეს, რომ ის უბადრუკი და თავმოყვარე ადამიანია. შედეგად კელტებმა უარი თქვეს ამ ძალაუფლების აღიარებეაზე, რის გამოც ავგუსტინემ ჩათვალა, რომ ისინი ბოროტგანმზრახველები იყვნენ, რადგან ამხედრდნენ რომის სამართალის წინააღმდეგ. ამგვარად დაიწყო ბრძოლა ქრსტოიანობის ორ ფორმას შორის პირველობისათვის, რომელიც 60წელს გაგრძელდა.  ინგლისელი მეფეების უდიდესი ნაწილი მხარს, ქრისტიანობის რომაულ ფორმას უჭერდა. ყოველივე ამან დიდი გავლენა მოახდინა ევროპული ქრისტიანობის განვიათარებაში. ამ დროიდან მოყოლებული ინგლისის ეკლესია ფანატიკურად ერთგული იყო რომის ეპისკოპოსის.  ასე იცვლებოდა ევროპული ქრისტიანობა დაწყებული 400წლიდან. თუმცა, იმპერიის პროვინციათა უმრავლესობა გადაიქცა გერმანულ სათავადო–სამეფო კუთვნილ მიწებად. პოლიტიკური სირთულეებისა და არეულობის გამო საოცრად გაიზარდა რომის ეპისკოპოსების ავტორიტეტი, ძალაუფლება და პრესტიჟი. შემდეგი ცხრა საუკუნის განმავლობაში რომს ეკუთვნოდა უდავო პირველობა მთელს დასავლურ ქრისტიანობაზე.

ისლამისტებისგან ქრისტიანთა შევიწროება

    682წელს მდგომარეობა აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვისპირეთში იმდენად შეიცვალა, რომ საჭირო აღარ იყო მონოთელიტებზე ფიქრი. ისლამურმა მოძრაობამ, რომელიც არაბეთის ნახევარკუნძულზე დაიწყო,  შეცვალა ისტორიის მდინარება. ნახევარკუნძულის მოსახლეობა, ბედუინები, ცხოვრობდნენ საშინელ სიღარიბეში, ჰქონდათ მოუწესრიგებელი ყოფა და გამუდმებით ებრძოდნენ ერთმანეთს, თუმცა ისლამმა შეძლო მათი გაერთიანება, ერთი რელიგიური აზრის ქვეშ. სიღატაკეში დაბადებული და აღზრდილი ეს სასტიკი მეომრები,  უშიშრად იბრძოდნენ და სწამდათ, რომ ბრძოლაში სიკვდილი აძლევთ მათ სამოთხეში შესვლის გარანტიას და სიამეებით ტკბობის საშუალებას.  სირიის არაბული ტომები განუწყვეტლივ არღვევდნენ მშვიდობას ბიზანტიის საზღვრებზე, თუმცა ბიზანტიამ მაინც მოახერხა მათი შეკავება.ქრისტიანებისთვის მდგომარეობა მძიმდებოდა მესოპოტამიის, სირიის, ლიბიისა და ჩრდილოეთ აფრიკის დაკარგვით რამაც ბიზანტიის იმპერიას აუნაზღაურებელი ზიანი მიაყენა.

ხატმებრძოლენი

    ჯერ კიდევ მექვსე საუკუნეში სირიელმა ეპისკოპოსმა აკრძალა ხატთაყვანისცემა და გამოსახულებათა ქონა, როგორბიც იყო ქრისტეს გამოსახულება, მარიამის და სხვა წმიდანების. მიუხედავად ამისა ხატების რიცხვი იზრდებოდა, რაც იმ ძველი, წარმართული ტრადიციებითაც იყო გამოწვეული, რაც საზოგადოებას ქრისტიანობის მიღებამდე ჰქონდა.  უბრალო ადამიანებისთვის ხატებს, მხოლოდ პატივისცემის საგნები კი არ იყო, არამედ უფრო მეტად თილისმები, რომელთაც წარმატება უნდა მოეტანათ მათთვის, ადამიანები მუხლებზე იჩოქებდნენ მათ წინაშე, ეამბორებოდნენ,  ანთებდნენ სანთლებს, მოსავდნენ გვირგვინებით, ელოდნენ მათგან სასწაულს და თაყვანს სცემდნენ.  ხატთაყვანისცემის გამო მუსლიმები გამუდმებით ადანაშაულებდნენ ქრისტიანებს კერპთაყვანისმცემლობასა და მეორე მცნების დარღვევაში. იმპერატორი ლეონ მესამე დაიბადა ისავრიში. 726წელს მან მიწვია ეპისკოპოსთა და სენატორთა კრება, რომელზე დადგენილ იქნა, რომ ეკლესიებიდან გამოეტანათ ყველა ხატი  და იკრძალებოდა ყველანაირი გამოსახულების ქონა და ამბორი.  აღელვებული და აფორიაქებული ბრბო გამუდმებით ეწინააღმდეგებოდა ჯარისკაცებს. ხატმებრძოლენი გამოდიოდნენ ქრისტეს განკაცების გამოსახვის წინააღმდეგ, რადგან ნახატზე ქრისტე მხოლოდ ადამიანის სახით იყო წარმოჩენილი, მაშინ როდესაც ის ორ ბუნებას ატარებდა, ადამიანურსა და ღვთიურს, ამის წარმოსახვა სურათზე კი შეუძლებელი გახლდათ.  ლეონის სიკვდილის შემდეგ ეკლესიათა უმრავლესობამ კვლავ აღადგინა ხატები და ფრესკები. თუმცა სათავეში მოსულმა ლეონის ძემ, კონსტანტინე მეხუთემ (741–755წწ) უფრო მკაცრი პოლიტიკის გატარება დაიწყო.  754წელს მან შეკრიბა სამასი ეპისკოპოსისგან შემდგარი სინოდი და ხატთაყვანისცემა „სისაძაგლედ“ გამოაცხადა. სინოდი მიიჩნევდა, რომ სატანა ხატების მეშვეობით ცდილობდა ეკლესიაში კერპთაყვანისმცემლობა დაენერგა. სინოდის შემდეგ დაიწყო ხატთაყვანისმცემლების დევნა.  კონსტანტინეს დიდხანს არ უმეფია და მისი სიკვდილის შემდგომ, ტახტი მის ძეს კონსტანტინე მეექვსეს ერგო, მაგრამ სიყმაწვილის გამო, მისი რეგენტი გახდა იმპერატრიცა ირინე. ისევე როგორც ქალების უმეტესობა ირინე თაყვანს სცემდა ხატებს და 787წელს მან მოიწვია კრება ნიკეაში, რომელსაც დაესწრო 350 ეპისკოპოსი,მათ შორის რომის პაპის წარმომადგენლებიც. კრებამ აღადგინა ხატების პატივისცემა და არა თაყვანისცემა, როგორც წმიდა გამოსახულებებისა და ამ პატივისცემით ღვთისმოსაობისა და რწმენის კანონიერი გამოხატვა. მხოლოდ მეთერთმეტე საუკუნეში აღიარა ჩრდილოეთ ევროპამ ნიკეის მეორე კრება, როგოც მეშვიდე მსოფლიო კრება. მეშვიდე მსოფლიო კრება გახდა ის უკანასკნელი კრება, რომლის გადაწყვეტილებებიც მიღებულ იქნა  დასავლეთისგანაც და აღმოსავლეთისგანაც, თუმცაღა დასავლეთის ქრისტიანები მსოფლიოს კერებებს დღევანდლამდე ატარებენ.

პაპები და რომის ეკლესია

    როდესაც 858წელს პაპის ტახტი დაიკავა ნიკოლოზ პირველმა, მაშინვე გამოამჟღვანა თავისი ძალაუფლება და ყველას აგრძნობინა, რომ ძლიერი პაპი იყო. სასულიერო პირებს შორის დაიწყო დასჯის პროცესი, თუ ვინმეს რაიმეში ბრალი ედებოდა იგი მიუკერძოებელი იყო. ნიკოლოზმა თავი წარმოაჩინა, როგორც მეცხრე საუკუნის ერთ–ერთმა ყველაზე ძლიერმა პაპმა, თუმცა მისმა უშუალო მემკვიდრეებმა, ვერ გამოამჟღავნეს იგივე ხასიათი.  მალე პაპები გაცილებით უფრო ძლიერი გახდნენ, ვიდრე მხოლოდ იმპერიის რელიგიური ხელმძღვანელები. თუმცა პაპებს შორის ამორალური ცხოვრების წესით მავალნიც იყვნენ. იოანე მეთორმეტე ითვლება ყველაზე ამორალურ პაპად, არა მხოლოდ მისი მოღვაწეობის დროში, არამედ მთლიანად ეკლესიის ისტორიაში. მის სექსუალურ მოთხოვნილებებს საზღვარი არ ჰქონდა. თავის საყვარლებს საეკლესიო წრიდან, ის საეკლესიო მიწებს ჩუქნიდა.  სულაც არ ერიდებოდა ძალა ეხმარა მლოცველ ქალებზე პირდაპირ წმ. პეტრეს ტაძარში. მან პირველმა დაამტკიცა, რომ ეკლესიის თავში ნამდვილი ძალაუფლება დამოკიდებულია დაკავებულ თანამდებობაზე და არა ადამიანზე.  იმ დროს, როდესაც პაპის ტახტი ასეთი გარყვნილი ადამიანების ხელში იმყოფებოდა, ევროპაში იყვნენ საკმარისი რაოდენობის სერიოზულად განწყობილი ქრისტიანები, რომელთაც ყველაზე მეტად სულიერი საკითხები ეფიქრებიდათ და ყველაფერს ცდილობდნენ, რათა სულიერი ცხოვრება გამოეცოცხლებინათ. 910წელს ბერნომ, ბურგუნდიელმა ბერმა დაარსა ახალი მონასტერი კლიუნში, საფრანგეთის სამხრეთით. 911წელს არსებობა შეწყვიტა კაროლინგების დინასტიამ და ხელისუფლებაში მოვიდა სხვა,  საქსონელთა დინასტია. შედეგად, ეპისკოპოსთა და საეკლესიო სხვა თანამდებობების დანიშვნა იმპერატორის მეთვლაყურეობით ხდებოდა, თუმცა ეს ეკლესიას დამოუკიდებლობას როდი აკარგვინებდა.

დიდი სქიზმა–განხეთქილება

    858 წელს კონსტანტინეპოლის პატრიარქი ეგნატე დამხობილ იქნა უთანხმოების გამო, რომელიც მისსა და იმპერატოის ოჯახს შორის იყო გაბატონებული. ახალ პატრიარქად ფოტი აირჩიეს. ეგნატემ თავის მომხრეებთან ერთად ხმამაღალი სკანდალი მოაწყო და შვიდი წლის განმავობაში შეთანხმებამდე ვერ მივიდნენ. 861წელს ჩიხიდან  გამოსვლის მიზნით მოწვეულ იქნა სინოდი, რომელზეც რომის ორი ლეგატი იმყოფეოდა და მათ მხარი ეგნატეს გადაყენებას დაუჭირეს.  ნიკოლოზმა გამოიყენა თავისი ძალაუფლება, როგორც პაპის და 863წელს ფოტი გადააყენა, მის ადგილზე კი ისევ ეგნატე დანიშნა.  ბიზანტიის იმპერატორმა მიქაელ მესამემ (856–867წწ)  და ფოტმა უარი განაცხადეს მოესმინათ ნიკოლოზის დადგენილება და დამორჩილებოდნენ მას.  867წელს ფოტიმ ენციკლიკური წერილი გაუგზავნა აღმოსავლეთის ყველა პატრიარქს. მან მოიწვია კრება კონსტანტინეპოლში და პაპი ნიკოლოზი განკვეთილ იქნა ეკლესიიდან. ამგვარად გამოჩნდა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის „ფოტის სქიზმა“.  ახალმა იმპერატორმა ბასილმა (867–886) ფოტი დაამხო და ეგნატე დააბრუნა.  მეათე საუკუნეში აღმოსავლეთში  ეკლესიამ მოახდინა ფოტის კანონიაზცია და ფოტის სქიზმამ მზარდი დაძაბულობა გამოვლინა დასავლეთსა და აღმოსავლეთს შორის.  იმ დროს სიტუაცია დაიძაბა ბულგარეთში. მეფე ბორისმა, რომელმაც ქრისტიანობა 865წელს მიიღო, არ იცოდა რომელ ეკლესიას დაქვემდებარებოდა. საბოლოოდ, რომმა ბულგარეთში წააგო, მაგრამ გაცილებით დიდი წარმატების მიღწევა შეძლო მორავიაში.  ტერიტორიების გარდა, გაჩნდა კამათი იმ პიროვნებებთან დაკავშირებით, რომლებიც ეკლესიაში თანამდებობებს იკავებდნენ. კონსტანტინეპოლის პატრიარქი იმ დროს იყო მიქაელ კერულარიუსი (1043–1058).  იგი ფანატიკური მოწინააღმდეგე იყო ყოველივე ლათინურისა, მძვინვარედ უპირისპირდებოდა რომს და უარყოფდა მის ავტორიტეტსა და პრეტენზიას პირველობაზე. ის თვლიდა, რომ პატრიარქი არაფრით ჩამოუვარდებოდა პაპს, თუმცა ამის დამტკიცებას ვერ ახერხებდა.  1053წელს პატრიარქმა დახურა რამდენიმე ლათინური ეკლესია კონსტანტინეპოლში. ჯარისკაცები ფეხით თელავდნენ ეკლესიების დაკეტვის დროს, ზიარებისათვის განკუთვნილ პურს. სიტუაცია ასაფეთქებლად იყო მზად და კერულარიუსმა ამ დენთის კასრს საღვთისმეტყველო უთანხმოებაც დაუმატა. მან წერილი მისწერა საფრანგეთის ეპისკოპოსებსა და მღვდლებს, თუმცა ერთადერთი ადრესატი პაპი ლეონ მეცხრე იყო. ამ წერილში მან ხაზი გაუსვა რომის ეკლესიის ოთხ შეცდომას: 1– ევქარიისტიის დროს გამოიყენებოდა უფუარი პური (პროსფორა. ანუ ხმიადი, რასაც საფუძვლათ წმ.წერილი უდევს). აღმოსავლეთში მიიჩნევდნენ რომ ეს ძალიან ჰგავდა იუდეურ პასექს და შესაბამისად იუდეური დღესასწაულის გაგრძელებას წარმოადგენდა. 2–დასავლეთი მარხვას შაბათობით აწესებდა და ვინაიდან შაბათი წარმოადგენს იუდეველთა დღესასწაულს, აღმოსავლეთი დასავლეთს ისევ იუდეველური დღესასწაულის მიყოლაში სდებდა ბრალს. 3–დასავლეთი ნებას რთავდა ეჭამათ დაკლული ცხოველების ხორცი, რაც პირდაპირ არღვევდა იმ კანონს, რომელიც მიღებულ იქნა იერუსალიმში ჩატარებულ მოციქულთა კრებაზე.  რა ირონიაა: ბრალდების პირველი ორი პუნქტი ეფუძნებოდა იმას, რომ ქრისტიანები მისდევდნენ იუდეურ დღესასწაულებს, ხოლო მესამე ბრალდება წარმოდგენილი იყო ამ იუდეური წესებიდან გადახვევაში. 4–დიდმარხვის დროს დასავლეთის ეკლესიები კრძალავდნენ ალილუსიას გალობას, რადგან ეს პერიოდი მძიმე და სამგლოვიარო იყო, აღმოსავლეთი კი მიიჩნევდა, რომ სიხარულის გამოხატვის აკრძალვა ქრისტიანობას ეწინააღმდეგება. 1054წელს პაპმა ლეონ მეცხრემ თავისი დელეგატები გაგზავნა კონსტანტინეპოლში, რათა ეს საკითხი მოეგვარებინათ, მაგრამ მათ იქ შეურაცხყოფა მიაყენეს, სათანადოდ არ ეპყრბოდნენ. ლეონი 1054წლის 19აპრილს გარდაიცვალა.  1054წლის 16ივლისს პაპის ლეგატები მივიდნენ კონსტანტინოპოლისში, წმ. სოფიას ტაძარში გამათულ ლიტურგიაზე და მის საკურთხეველზე დადეს კერულარიუსისა და ყველა მისი მიმდევრის ანათემა. ამ მოვლენას ხშირად უწოდებენ „დიდ სქიზმას“.  სწორედ ამ განხეთქილებამ გამიჯნა საბოლოოდ დასავლური და აღმოსავლური ეკლესიები, რამაც გათიშა დიდი დროის განმავობაში მთელი ქრისტიანული ეკლესია.  სქიზმა იყო შედეგი საუკუნეობრივი კონფლიქტებისა და უთანხმოებისა, ასევე ადვილი დასაშვებია, რომ განხეთქილების ერთ–ერთ მთავარ მიზეზად პირველობისკენ სწრაფვა გახდა და ეს ზემოთაც ავღნიშნეთ. პატრიარქები არ უთმობდნენ პირველობას პაპს.

    აღმოსავლურმა ეკლესიამ დაირქვა „მართლმადიდებლური ეკლესია.“ პირველყოვლისა , ყურადღება მიაქციეთ  სიტყვათა შეწყობას  „აღმოსავლეთის მართმადიდებლური ეკლესია“.წარსულში უფრო ხშირად ეს ცნება განიმარტებოდა , როგორც „ბერძნული მართმადიდებლური ეკლესია“, თუმცა ასეთი ინტერპრეტაცია  არასრული და შეზღუდულია. არსებობს მრავალი მართმადიდებლური ეკლესია და ბერძნული ერთ-ერთი მათგანია.

    სახელწოდებას „ბერძნული, მარლთმადიდებლური ეკლესია“ განსაკუთრებული ეკლესია 1453 წლამდე ჰქონდა,  ანუ კონსტანტინოპოლის  საბოლოო დაცემამდე, დაახლოებით 7 ასწლეულის განმავლობაში მუსულმანურ ქვეყნებთან შეიარაღებული კონფლიქტის განმავლობაში.  იმ დროს აღმოსავლეთის მართლმადიდებლური ეკლესიის თავად ითვლებოდა კონსტანტინეპოლის პატრიარქი. საბერძნეთიდან მართლმადიდებლობა გავრცელდა სხვა ქვეყნებში, როგორებიც იყვნენ საქართველო, რუსეთი, პოლონეთი და ა.შ

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

ეკლესიაში მომხდარი ცვლილებები

მეორე საუკუნე

    მეორე საუკუნეში ეკლესიამ გადაიტანა მნიშვნელოვანი ცვლილებები,  რომლებიც გამოწვეული იყო ორი ძირითადი მიზეზით: ერთის მხრივ,  ეკლესია იმყოფებოდა რომის ხელისუფლების რეპრესიული პოლოტიკის მუდმივი წნეხის ქვეშ–გარეგანი დარტყმები,  მეორეს მხრივ,  თავად ეკლესიის შიგნით არ იყო  ერთსულოვნება და უფრო მეტიც,  მუდმივად იგრძნობოდა ზეწოლა სხვადასხვა ერეტიკული სწავლების მხრიდან–შინაგანი დარტყმები. ეკლესიამ ყველა ამ ცვლილებაზე სამმხივად  მოახდნა რეაგირება: ცვლილებები მოხდა ეპისკოპოსის დანიშვნის პროცედურაში,  დაიწყო რწმენის სიმბოლოების შექმნა და შეიქმნა საეკლესიო კანონი–სია წიგნებისა,  რომლებიც აღიარებულ იქნა წერილის კანონად.  მალე საერთო თანამდებობებმა არსებობა შეწყვიტა,  მაშინ,  როდესაც ადგილობრივების მნიშვნელობა გაძლიერდა. შედეგად კი მათზე ჩამოყალიბდა საეკლესიო სტრუქტურა,  რომელიც თავისი ძირითადი ნიშნებით დღემდე არსებობს. არსებითი ცვლილებები ეპისკოპოსებს შეეხო. ეგნატე გახლდათ არა მხოლოდ ერთ–ერთი ეპისკოპოსი,  ანუ  ხუცესი ანტიოქიის ეკლესიისა,  არამედ ის მთელი ანტიოქიის ეპისკოპოსი იყო იმ აზრით,  რა აზრითაც ჩვენ ვლაპარაკობთ დღეს ეპისკოპოსებზე. რომის ხელისუფლებამ ის დააპატიმრა მეორე საუკუნის დასაწყისშივე და დაცვის თანხლებით ჩაიყვანა რომში,  სადაც სასამართლოს წინაშე წარსდგა და დასჯილიც იქნა. გზაში მან მოახერხა ეპისტოლენი გაეგზავნა სმირნის,  ეფესოს,  ფილადელფიისა და ტროას ეკლესიათა მრავალ ხელმძღვანელთან,  სწორედ ეს მიმოწერაა ის ერთადერთი რამ,  რაც მისი სიკვდილის შემდეგ დარჩა და მოწმობენ მისი აზროვნების მანერაზე.  წერილებში ის წერს თავის შეხედულებებზე საეკლიო იერარქიასთან დაკავშირებით,  და უნდა აღინიშნოს,  რომ ეს შეხედულებები მკვეთრად განსხვავდება ახალ აღთქმისეულ შეხედულებებისგან. წერილებში ის განუწყვეტლივ მიუთითებდა განსხვავებაზე „ეპისკოპოსსა“ და „პრესვიტერს“  ანუ უხუცესს შორის. მიუხედავად იმისა,  რომ ახალ აღთქმაში ეს ტერმინი გვხვდება ერთსა და იმავე პიროვნებასთან და ისიც მრავლობით რიცხვში,  ეგნატე მას ჰყოფს და იხსენიებს მხოლობით რიცხვში. მას მხედველობაში ყოველთვის ერთი ეპისკოპოსი ჰყავდა,  რომელიც ეკლესიის თავი იყო,  და რომელსაც პრესვიტერთა ჯგუფი ემორჩილებოდა. ის სიმბოლირებდა ქრისტეს,  ხოლო პრესტვიტერთა ჯგუფი მოციქულებს,  ამაში ის ეკლესიის ერთიანობას ხედავდა. ამ სქემამ მიიღო მონარქიული ეპისკოპატის,  ანუ მონოეპისკოპატის სახელწოდება–ერთადერთი ეპისკოპოსი მართავს ეკლესიას და ფაქტობრივად ფლობს მთელს ძალაუფლებას. ეგნატე ამტკიცებდა,  რომ არავის შეეძლო გაეტარებინა ცვლილება ეკლესიურ სტრუქტურაში ეპისკოპოსის ნებართვის გარეშე,  არც დაქორწინება იყო შესაძლები მისი ნების გარეშე და თვით სერობაც კი არ ჩაითვლებოდა ჭეშმარიტად და ნათლობა,  თუ მას ეპისკოპოსი ან მის მიერ სპეციალურად ამისათვის დანიშნული პირი არ ჩაატარებდა. ძალიან ძნელია იმის ახსნა,  თუ საიდან დაიწყო ასეთი ცვლილებები და როგორ მოხდა,  რადგან ეგნატე ჯერ კიდევ 69წელს გახდა ეპისკოპოსი,  ანუ მოციქულთა დროს.  რაც შეეხება რომის ეკლესიას,  მას არ შეუცვლია ამ ტერმინების მნიშვნელობა 140 წლამდე,  მაგრამ ამის შემდგომ რომშიც დაიწყო ეპისკოპატმა განვითარება და 200წელს ის უკვე უპირატესი გახდა მთელს ქრისტიანულ სამყაროში. კიდევ ერთი საინტერესო მომენტი ეგნატესთან დაკავშირებით მისი დუმილია,  იგი არასოდეს არ ახსენებს სამოციქულო მემკვიდრეობას,  მაშინაც კი,  როდესაც ეს მისთვის სასარგებლო იქნებოდა. ეს კიდევ ერთხელ ამტკიცებს იმ მოსზრებას,  რომ ეგნატეს მიერ შემუშავებული ეკლესიური სტრუქტურა როდი იყო მოციქულთაგან გადმოცემულ სწავლებაზე დაფუძნებული.
    როგორც უკვე ვთქვით ირინეოსი გახდა ლიონის ეპისკოპოსი 178წელს.  ის დაიბადა მცირე აზიაში და საკმაოდ ახალგაზრდამ მიიღო ქრისტიანული განათლება თვით სმირნის ეპისკოპოსის პოლიკარპეს მიერ,  რომელიც იოანე მოციქულის მოწაფე იყო.  ამრიგად ირინეოსი იყო მოციქულთა „მეორე თაობის“  მოწაფე.  ირინეოსი ზრუნავდა ქრისტიანული მოძღვრების სიწმიდეზე და მთელი მისი ყურადღება მიპყრობილი იყო გნოსტიციზმის,  ცრუმოძღვრების წინააღმდეგ,  რომელიც გაჩნდა ჯერ კიდევ მაშინ,  როდესაც  პავლე მოციქული წერდა კოლასელთა მიმართ წერილს.  

გნოსტიციზმი

    გნოსტიციზმი ჯერ კიდევ მოციქულთა დროს წაროიშვა,  უფრო სწორედ მანამდეც არსებობდა,  მაგრამ ქრისტიანობაში ამ დროს იშვა და ის მთლიანად დაფუძნებული იყო ბერძნულ ფილოსოფიაზე. გნოსტიციზმი იყო ქრისტიანობის ფილოსოფიური დამახინჯება და სხვადასხვა სექტებში სხვადასხვა სახით ვლინდებოდა. ყველა ვარიანტისათვის საერთო იყო ინტელექტუალიზმისკენ გადახრა,  მცდელობა შეეთავსებინათ ქრისტიანობა ლოგიკურ აზროვნებასა და ფილოსოფიასთან.  გნოსტიკოსები მკვეთრ განსხვავებას აკეთებდნენ ხორციელსა და სულიერს შორის,  რის გამოც არ სწამდათ,  რომ ქრისტე განკაცდა,  ისინი ამბობდნენ,  რომ ქრისტე მხოლოდ ღმერთი იყო და ის ვერ განკაცდებოდა. სწორედ მათი მოძღვრების წინააღმდეგ არის მიმართული იოანე მოციქულის მესამე წერილი. ირინეოსმა გაილაშქრა ამ მოძღვრების წინააღმდეგ. მეორე რექციად ერეტიკული სწავლებების მიმართ მრწამსის სიმბოლოების ჩამოყალიბება იყო.  ადრეულ ეკლესიაში გამოჩნდა დამატებითი სიმბოლოები,  რომელთა უმეტესობაც შეიძლება მოვათავსოთ ამგვარ ჩარჩოში: “მწამს მამა ღმერთი ყოვლისშემძლე და იესო ქრისტე,  მისი მხოლოდშობილი ძე,  უფალი ჩვენი,  და სულიწმიდა,  წმიდა ეკლესია და სხეულის აღდგომა.“
მიუხედავად ამისა,  საუკუნის დასარულს საეკლესიო ლიდერებმა იგრძნეს ამ სიმბოლოების გაფართოების აუცილებლობა,  რათა თავი დაეცვათ გნოსტიკოსებისაგან. პირველი პუნქტი არ შეცვლილა,  მაგრამ ფუძემდებლური მტკიცებულებები ქრისტეს შესახებ აცხადებდა: “და იესო ქრისტე,  მისი მხოლოდშობილი ძე,  უფალი ჩვენი,  რომელიც შობილ იქნა სულიწმიდისგან და ქალწული მარიამისგან,  რომელიც პილატე პონტოელის დროს ჯვარცმულ იქნა და დაეფლა და მესამე დღეს აღსდგა მკვდართაგან,  ამაღლდა ზეცად და ზის მამის მარჯვნივ და მოვა ცოცხალთა და მკვდართა განსასჯელად.“  რატომ იყო საჭირო რწმენის სიმბოლოები? იმიტომ,  რომ ამ დროს ახალი აღთქმის წიგნები ოფიცილურად არჩეული არ გახლდათ და არავის შეეძლო გნოსტიკოსთა ერეტიკოსებად შერაცხვა.

ეკლესიის დევნა

    თანდათანობით ეკლესია მთელს იმპერიაში გავრცელდა. მესამე საუკუნის პირველ ნახევარში დევნა როგორც იქნა შენელდა,  რის გამოც ქრისტიანად თავის გამოცხადება შედარებით უსაფრთხო გახდა და უამრავი ახალი მორწმუნეც შეუერთდა ეკლესიას,  თუმცა მათი უმეტესობა ის ხალხი იყო,  რომელთაც თითქმის არაფერი იცოდნენ ქრისტეზე და როცა მომავალი დევნა დაიწყო,  კვლავ ძველ ღვთაებებს დაუბრუნდა მათი უმეტესობა.  202 წელს იპერატორ სეპტიმუს სევერის დროს ქრისტიანთა დევნა კვლავ გაჩაღდა.  მესამე საუკუნის პირველი ნახევრის იმპერატორთა უმეტესობა უხეში და უმეცარი ადამიანები იყვნენ. ერთადერთი გამონაკლისი იყო დეციუსი (249–251წწ). ის ისევე,  როგორც მარკუს ავრელიუსი  შეწუხებული იყო იპერიის ძნელბედობით და მიიჩნევდა,  რომ აუცილებელია ვაამოთ „სახელმწიფო“ ღმერთებს. ამის გამო,  იმპერიაში ყველა მოქალაქე დაავალდებულეს თაყვანი ეცათ ძველი რომაული ღვთაებებისათვის,  ხოლო თუ ვინმე უარს იტყოდა სიკვდილით დაისჯებოდა. სავალდებულო გახდა მსხვერპლშეწირვა რომაული ღმერთისადმი. ისინი,  რომელნიც სწირავდნენ ამ მსხვერპლს იღებდნენ მოწმობას (ლიბელლუს),  რომელიც ადასტურებდა,  რომ ამ ადამიანმა მსხვერპლი შესწირა. მრავალმა ქრისტიანმა ვერ გაუძლო სახელმწიფოს ზეწოლას და განუდგნენ ქრისტეს,  მათ შორის რამდენიმე ეპისკოპოსიც ჩრდილოეთ აფრიკიდან. ორმა ეპისკოპოსმა ესპანეთში,  თითქმის მთელი სამწყსო მიიყვანა რომაული ღმერთების თაყვანსაცემად. სხვა ქრისტიანი ხელმძღვანელები,  განსაკუთრებით  ეპისკოპოსები იმალებოდნენ. ზოგიერთმა მოწმობები ბაზარზე შეიძინეს და მსხვერპლი არ შეუწირავთ. ისინი უბრალოდ აცხადებდნენ,  რომ მსხვერპლშეწირვა ჩაატარეს.  დევნა დაიწყო 250 წელს და დასრულდა იმპერატორის დაღუპვით,  გუთებთან ბრძოლაში ეს რეპრესია იქცა ქრისტიანობის განადგურების პირველ ცდათ,  რამაც რამდენადმე შეარყია ეკლესია. ეკლესიაში ახალი საკითხი წამოიჭრა: “როგორ მოვექცეთ ეკლესიის იმ წევრებს,  რომელთაც მსხვერპლშეწირვა ჩაატარეს?“ აქ კი შეხედულებები იყოფოდა.  მდგომარეობა რთულდებოდა წამებულთა დიდი რაოდენობის გამო,  რომელთა რიცხვსაც კიდევ აჭარბებდა რწმენისათვის დაღუპულთა რიცხვი. იმპერატორ დეციუსის დროს მომხდარი დევნა ყველაზე საშინელი იყო,  იმ დევნათა შორის,  რისი გადატანაც ეკლესიას მოუწია.  იმპერატორ ვალერიანეს (253–260წწ) მმართველობის ჟამს,  დევნამ ახალი ძალით იფეთქა.  ეს დევნა უჩვეულო იყო იმით,  რომ მისი ინიციატორი იყო,  არა იმპერატორი,  არამედ ფინანსთა მინისტრი მაკრიანე.  მაკრიანე ერთ–ერთი ეგვიპტურ მისტიკური რელიგიის მიმდევარი იყო და საშინლად შურდა ქრისტიანობის სულ უფრო მზარდი პოპულარობისა და გავლენისა. რეპრესიები ყოველთვის სახელმწიფოს მხრიდან მოდიოდა,  რათა ძველი ღმერთებისათვის ეამებინათ.  ამ დევნამ საშუალება მისცა მას,  რომ მოეხდინა ეკლესიის ქონებისა და ქრისტიანთა პირადი საკუთრების კონფისკაცია.  ბრძანება პირველ დევნაზე გამოვიდა 257წელს. ეს ბრძანება კრძალავდა ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას. ბრძანება უკრძალავდა ქრისტიანებს შეკრებას თაყვანისცემის ადგილას და ავალდებულებდა მათ მსხვერპლი შეეწირათ ღვთაებებისათვის.  მეორე ბრძანებამ 258წელს დაადგინა ყველა იმ ქრისტიანის დასჯა,  რომელიც უარს იტყოდა ამგვარ მსხვერპლშეწირვაზე და აგრეთვე ართმევდა მათ ქონებას,  მაშინ კი მრავალ ქრისტიანს თანამდებობის მაღალი ადგილი ეკავა.  ამ ბრძოლას შეეწირა 258წელს კვიპრიანე. 260 წელს იმპერატორი ვალერიანე მოკლეს სპარსელებთან ბრძოლაში,  რის შედეგადაც რეპრესიები შენელდა.  ქრისტიანობა სულ უფრო და უფრო სწრაფად ვრცელდებოდა და საუკუნის ბოლოს მათმა რიცხვმა იმპერიის მთელი მოსახლეობის 10% შეადგინა.  
    იმპერიის სათავეში მოვიდა დიოკლიტიანე (284–305წწ). მას იმპერიის გადამრჩენელსაც უწოდებდნენ. მან 284 წელს მოახერხა კონტროლის დამყარება ქვეყნის ყველა მხარეზე,  აღადგინა მშვიდობა  და შეძლო სიტუაციის მართვა. ეკლესიასაც კარგი დრო დაუდგა. რეპრესიებმა კიდევ ერთხელ იფეთქა 303 წელს,  გალერიუს უმცროსმა,  აღმოსავლეთის მმართველმა და დიოკლიტიანეს სიძემ,  უბიძგა იმპერატორს რეპრესიებისკენ. 303 წლიდან 304წლამდე იმპერიამ გამოსცა ოთხი ბრძანება,  რომლებიც მიმართული იყო ქრისტიანების წინააღმდეგ. პირველი ბრძანება მთლიანად კრძალავდა ყოველგვარ ქრისტიანულ ღვთისმსახურებას. კონფესკაცია უნდა ჩაეტარებინათ ქრისტიანების წიგნებსა და ნივთებზე და დაენგრიათ მათი საკრებულოები. მეორე ბრძანების თანახმად ყველა ქრისტიანი სასულიერო პირი დაპატიმრებული უნდა ყოფილიყო.  მესამე ბრძანება ქრისტიანებს ავალდებულებდა თაყვანი ეცათ ძველი ღვთაებებისათვის და მსხვერპლი შეეწირათ მათთვის. მეოთხე ბრძანება წინა სამ ბრძანებას სავალდებულოს ხდიდა ყველასათვის და   ამაზე უარის თქმას მოსდევდა გადასხლება  სახელმწიფო მაღაროებში,  წამება და სიკვდილი. ქრისტიანები ამ დროს „დიდი დევნის“ დროს უწოდებენ.  თუმცა დევნა არ ყოფილა ერთნაირი იმპერიის ყველა ადგილას. 
ხანგრძლივმა დევნამ და მრავალრიცხოვანმა სიკვდილით დასჯებმა ზიანი წარმართ მოსახლეობასაც მიაყენა.  ქრისტიანთა უმეტესობა რწმენის ერთგული რჩებოდა და იქმნებოდა შთაბეჭდლება,  რომ შემდეგომში ეს დევნები სოციალური აფეთქებით დასრულდებოდა.  ამასთანავე 311წელს გალირიუსი სასიკვდილო სნეულებით დაავადდა და როგორც იქნა,  სიკვდილის წინ გამოსცა ბრძანება,  რომლის მიხედვითაც ყველანაირი დევნა წყდებოდა. ქრისტიანებს უბრუნდებდა აღმსარებლობის თავისუფლებას და ნებას რთავდა საკრებულოები აეშენებინათ,  თუ არ დაარღვევდნენ საზოგადოებრივ წესრიგს. მან ეს ბრძანება გამოსცა 311წლის 30აპრილს. სიკვდილამდე 6დღით ადრე. 312წლის გაზაფხულზე მაქსიმილიანემაც შეწყვიტა დევნა,  რაც ნაწილობრივ გამოწვეული იყო დასავლეთში საზოგადოების განვითარების ახალი ტენდენციების გამო. ამ ბრძანებამ დაასრულა ქრისტიანების ოფიციალური დევნა. 

კონსტანტინე–პირველი ქრისტიანი იმპერატორი

ამ დროს ხელისუფლების სადავეებში მოვიდა კონსტანტინე,  მამის გარდაცვალების შემდეგ. მისი ხელისუფლების ქვეშ იმყოფებოდა ინგლისი და გალია,  ხოლო მისი მეტოქის–მაქსენტიუსის ძალაუფლების ქვეშ– ჩრდილოეთ იტალია.  312 წელს კონსტანტინეს რაზმები უკვე „მარადიული ქალაქის“ ჭიშკართან იდგნენ,  რათა სრული ძალაუფლება მოეპოვებინა. კოსტანტინემ გამოაცხადა,  რომ დღისით,  მზისით მას ჰქონდა ხილვა: მან დაინახა ქრისტიანული სიმბოლო–მონოგრამა,  რომელიც შედგებოდა ორი ბერძნული ასოსგან–რომლებიც ბერძნულად სიტყვა „ქრისტეს“ პირველი ასოები იყო. ეს ცნობილი მონოგრამა გარკვეულწილად წააგავს ჯვარს,  მასზე კონსტანტინემ დაინახა სიტყვები: “ამ ნიშნით გაიმარჯვე“. მან ეს ხილვა გაიგო,  როგორც ნიშანი ქრისტიანული ღმერთისგან  და ივარაუდა,  რომ მხოლოდ ამ ნიშნით შეძლებდა მეტოქის დამარცხებას.  მან თავის ჯარისკაცებს უბრძანა ამ ნიშნის ფარებზე ამოკვეთა. გარდა ამისა,  ეს ნიშანი გამოსახული იყო,  კონსტანტინეს პირად ბაირაღზე. 312წლს  28 ოქტომბერს კონსტანტინემ საბოლოო გამარჯვება მოიპოვა და დაეუფლა მთელს დასავლეთ იმპერიას. საუკუნეთა განმავლობაში არ წყდება ისტორიკოსებს შორის კამათი იმასთან დაკავშირებით,  რომ შეიძლებოდა,  თუ არა კონსტანტინეს ხილვა და მოქცევა ჭეშმარიტი ყოფილიყო.  ბრძოლის დამთავრების შემდეგ კონსტანტინე ტრიუმფით შევიდა რომში,  ამის შემდეგ მას აღარასოდეს შეუწირავს მსხვერპლი წარმართი ღვთაებებისათვის და ეწინააღმდეგებოდა იმ წარმართულ მსხვერპლშეწირვას,  რომელიც ტარდებოდა იმპერატორის დაწესებული კულტის შესაბამისად.

ქრისტიანული სიმბოლოები

    ქრისტიანული მონეტები გამოჩნდა საიმპერატორო მონეტებზე 314წელს. უძველესი მზის (sol invictus) გამოსახულემაბ გაუჩინარება დაიწყო მონეტებიდან 321წლიდან,  323წელს წარმართული სიმბოლიკა მთლიანად გამოვიდა ხმარებიდან.  ყველა საეკლესიო საბჭო ეპისკოპოსების მიერ განიხილებოდა.  ეკლესიებმა მიიღეს მემკვიდრეობის გადაცემის უფლება. კონსტანტინე თავის შვილებს ქრისტიანებად ზრდიდა,  უფრო მეტიც მან აკრძალა რამდენიმე წარმართული ადათი.  

დღესასწაულები

     დიდი პოლემიკა გაჩაღდა კონსტანტინეს დამოკიდებულებას ქრისტიანებსა და მზის კულტის ირგვლივ.  მზის კულტი ოფიციალური რელიგია იყო და 25დღე,  მის დაბადების დღედ ითვლებოდა.  კონსტანტინემ მთავარ დღესასწაულად აღდგომა დაასახელა. მისი მეფობის უკანასკნელ წლებში 25დეკემბერს ქრისტეს შობა აღინიშნებოდა. 
კონსტანტინე  სიკვდილამდე რამდენიმე კვირით ადრე მოინათლა. 337წლის 22მაისს ის გარდაიცვალა. 
    313წლის,  თებერვალში,  მილანში ლიცინიუსმა კონსტანციაზე,  კონსტანტინეს დაზე იქორწინა. კონსტანტინეც და ლიცინიუსიც შეთანხმდნენ დოკუმენტზე,  რომელმაც მიიღო „მილანის ედიქტის“ სახელწოდება.  დოკუმენტი მოიცავდა შეთანხმებას იმის შესახებ,  რომ ყველანაირი რელიგიის აღმსარებლობას მიეღო თავისუფლება.  ლიცინიუსი მზის კულტის მომხრე იყო. კონსტანტინესა და მას შორის თანხმობა დიდხანს არ გაგრძელებულა. ლიცინიუსმა აკრძალა მსახურებების ეკლესიაში ჩატარება ქრისტიანებისათვის და უბრძანა მათ ქუჩაში ჩაეტარებინათ მსახურებები,  ასევე ბრძანა ქალებისა და მამაკაცების ჯგუფის გაყოფა. თითოეული სქესის წარმომადგენელი მსახურებას ცალ–ცალკე უნდა დასწრებოდა.  324 წელს კონსტანტინემ სიძის არმია დაამარცხა.  კონსტანტინე ცდილობდა იმპერიის გამთლიანებას ეკლესიის მეშვეობით,  თუმცა მისი წინამორბედი იმპერატორები იგივეს წარმართი ღვთაებების თაყვანისცემით ცდილობდნენ. თუმცა მას იმედი გაუცრუვდა,  რადგან მიხვდა,  რომ ეკლესიაშიც არ იყო სასურველი ერთობა.  კონსტანტინეს გაქრისტიანება, ქრისტიანობისათვის უფრო მეტს ნიშნავდა,  ვიდრე  სახელმწიფოსაგან მიღებულ რელიგიათა რიცხვში ყოფნა. ადამიანები მიხვდნენ,  რომ თუ სურთ წინ წაიწიონ,  სახელმწიფო სამსახურში,  ანდა არმიაში,  აუცილებელია მიიღონ ქრისტიანობა,  რის გამოც მორწმუნეთა რიცხვს უამრავი ახალი ქრისტიანი შეურთდა.  ბუნებრივია ამ ადამიანთა გარკვეული რაოდენობა თავის იდეოლოგიასა და მრწამსს ფლობდა,  რომელიც დაფუნძნებული იყო წარმართულ კულტებზე,  რამაც არაერთი დავიდარება წარმოშვა ეკლესიაში.  თუმცა მიუხედავად ამის,  ეკლესია იზრდებოდა. (ეკლესია არის ბერძნული სიტყვა და ქართულად ნიშნავს–ადამიანთა კრებულს,  განსაკუთრებული მიზნისათვის შეკრებილ საზოგადოებას,  განსაკუთრებული პიროვნების მიერ).  საუკუნის დასაწყისში ქრისტიანთა რიცხვი იმპერიის 10%შეადგენდა,  ხოლო საუკუნის დასარულსს 90%.  იმპერიის მთელი მოსახლეობა იმ დროისათვის იყო დაახლოებით 770–75მილიონი ადამიანი.  გამოდის რომ  ქრისტიანთა რაოდენობამ 5მილიონიდან 45მილიონამდე მოიმატა. იმ დროს იმპერია დაყოფილი იყო პროვინციებად. 
    პასექის აღნიშვნის დღესასწაული თავისთავად არ წარმოადგენს საღვთისმეტყველო საკითხს,  მაგრამ მან ადრეულ ეკლესიაში მრავალი თეოლოგიური დისკუსია გამოიწვია. პირველი ქრისტიანები პასექს აღნიშნავდნენ ებრაული კალენდრის მიხედვით ნისანის მეთოთხმეტე დღეს. მრავალი ქრისტიანი განაგრძობდა პასექის აღნიშვნას ამ თარიღის მიხედვით,  განსაკუთრებით მცირე აზიაში მეორე საუკუნეში. რომაელი ქრისტიანები,  რომლებიც ადრე მზის თაყვანისმცემელნი იყვნენ და კვირა დღეს ამთხვევდნენ ყველა დღესასწაულს (მზის დღეს) უკმაყოფილებას გამოთქვამდნენ მცირე აზიაში მცხოვრები მორწმუნეების მიმართ,  რადგან მიიჩნევდნენ,  რომ პასექი კვირა დღეს უნდა აღენიშნათ,  რომელიც მოსდევდა ნისანის მე–14დღეს.  

ადრეული ეკლესიის საღვთისმეტყველო პრობლემები

კვადროდეციმანიანები

    იმ ქრისტიანებს,  რომლებმაც პასექი უშუალოდ ნისანის მეთოთხმეტე დღეს მიაბეს ,  უწოდეს „კვადროდეციმანიანები“ (მეთოთხმეტენი).
    მღლევარება იყო რომში 120წელს,  როდესაც მრავალი კვადროდეციმანიანები აღმოჩნდნენ. ისინი ებრაული პასექის ჟამს მარხულობდნენ,  შემდგომ კი მხიარულობდნენ. რომაელები კი მარხვას კვირამდე განაგრძობდნენ. ქრისტიანთა ამ დაყოფამ,  მრავალი უსიამოვნო ასოციაცია გამოიწვია. ეპისკოპოსი პოლიკარპე სპეციალურად ამ საკითხის გამო ჩამოვიდა სმირნიდან რომში,  ეპისკოპოს ანიკეტთან შექმნილი სიტუაციის განსახილველად,  თუმცა მათ ვერ შეძლეს გადაწყვეტილების მიღება. სიტუაცია მწვავე რჩებოდა საუკუნის დასარულამდე,  იმ დრომდე,  როდესაც რომის ეპისკოპოსი გახდა ვიქტორი (189–199). ამ კონფლიქტის გამო,  მან აზიის ეკლესიები ანათემას გადასცა. მისმა ამ საქციელმა გამოააშკარავა რომის ეკლესიის მზარდი როლი. პოლიკარპე პროტესტს აცხადებდა,  რადგან ვიქტორს,  ამის უფლება არ ჰქონდა. არ ჰქონდა ხელმწიფება,  განეკვეთა ის ეკლესები,  რომელნიც ასე მჭიდროდ იყვნენ დაკავშირებულნი სამოციქულო ტრადიციებთან. ვიქტორის წინააღმდეგ გამოვიდა ასევე ირინეოს ლიონელი. ვიქტორმა უარი თქვა თავის განკვეთაზე,  თუმცა მიუხედავად ამისა,  პასექის აღნშივნასთან დაკავშირებით გაიმარჯვა რომაულმა თარიღმა. ნიკეის კრებამ ეს საკითხიც განიხილა.

მონარქიზმი

    დასავლეთში მესამე საუკუნის დასაწყისში აღმოცენდა ახალი პრობლემა– მონარქიზმი. მათ სხვანაირად „დინამიურ მონარქიელებსაც“ უწოდებდნენ. მათ მიაჩნდათ,  რომ იესო უბრალოდ ნაშვილებია ღმერთისგან.,  არის ღვთის მემკვიდრე,  უბრალოდ „ძე“.  სიტყვა „დინამიური“ წამოვიდა ბერძნული სიტყვიდან „დუნამის“_“ძალა“,  “ძლიერება.“  ამ მიმდინარეობის მიმდევრები არ თვლიდნენ იესოს ღმერთად. 

მოდალისტები

მონარქიანელების მეორე ჯგუფმა მიიღო მოდალისტების სახელწოდება. მათ სწამდათ,  რომ მამა–ღმერთი და ძე–ღმერთი –ერთი პირია,  რომ ერთადერთი განსხვავება მათი გამოვლინების სახეში მდგომარეობს.  ამ თვალსაზრისმა მიიღო კიდევ ერთი სახელწოდება საბელიანიზმი.

საბელიანიზმი

    საბელიანიზმის მიმდევრებს უწოდებდნენ ასევე  „პატრიპასიონისტებს“ (მამის ვნების მომხრეებს).  ისინი მიიჩნევდნენ,  რომ ქრისტეს ჯვარცმის დროს თავად მამა იყო ჯვარზე.  ერთ–ერთმა გამოჩენილმა მწერალმა,  ტერტულიანემ გაილაშქრა მოდალისტური მონარქიანელების წინააღმდეგ. ის ამტკიცებდა,  რომ ღმერთი არის მამა და ძეც არის ღმერთი. სულიწმიდაც ღმერთია. თუმცა,  ისინი წარმოადგენენ არა სამ ღმერთს,  არამედ ერთს,  ერთიანს. ის მიუთითებდა,  რომ საჭიროა გავიგოთ ღმერთი,  როგორც ერთარსი,  ერთი ბუნება სამ პირში. ეს ქრისტოლოგიური დაპირისპირება,  როგორც შემდგომ უწოდეს მას,  იყო იმ პერიოდის ყველაზე მნიშვნელოვანი პრობლემა. 

არიანელობა

    პირველ მნიშვნელოვან დაპირისპირებად წარმოგვიდგა არიანელობა. ის ეფუძნებოდა არიანეს (250–336წწ) სწავლებას.  არიანე იყო ელექსანდრიის პრესვიტერი. 318წელს მან პირველად გამოიყენა სიტყვა „ჰომოსიოს“ (ერთარსება),  ძესა და მამას შორის ურთოერთობის აღსაწერად. მან განაცხადა,  რომ მხოლოდ მამაა ჭეშმარიტი ღმერთი,  ხოლო ქრისტე წარმოადგენს დამორჩილებულ ღვთაებას.  არიანე ამტკიცებდა,  რომ ქრისტე შეიქმნა გარკვეულ დროს,  იმ დრომდე კი არ არსებობდა. 
    ალექსანდრე და ალექსანდრიის სასულიეროთა უდიდესი ნაწილი ამ თვალსაზრისს მიუღებლად თვლიდნენ,  რის გამოც ალექსანდრემ მოიწვია კრება,  რომელსაც ასზე მეტი ეპისკოპოსი ესწრებოდა. ამ კრებაზე არიანე ანათემას გადასცეს.,  თავის მიმდევრებთან ერთად. . ორი წლის შემდეგ ეს საკითხი დიდ კონფლიქტად იქცა კონსტანტინემ მიიჩნია,  რომ ამ საკითხს ყველაზე უკეთ ეპისკოპოსთა კრება გადაწყვეტდა. მან მოწიწებით მიმართა რომის ყველა ეპისკოპოსს,  რომ შეკრებილიყვნენ ნიკეაში 325წელს ზაფხულში. ეს თათბირი გახდა პირველი „მსოფლიო კრებების“ გრძელ სიაში.

ნიკეის კრება,  325წელი

    კრებასთან დაკავშირებული ყველა ხარკი კონსტანტინემ დაფარა. კრება ერთ თვეს გაგრძელდა. ალექსანდრიელი წინამძღვრები მოითხოვდნენ რწმენის სიმბოლოს საბოლოო ფორმულირებაში ჩართულიყო სიტყვა „ერთარსი“. აგრეთვე „ჭეშმარიტი ღმერთი“,  „შობილი და არა შექმნილი“. მიღებული გადაწყვეტილება მთავრდებოდა არიანეს მიერ გამოყენებული ყველა დევიზის ანათემით. დოკუმენტს ხელი ყველა მონაწილემ მოაწერა.არიანესა და ორი სხვის გარდა. ნიკეის კრებაზე განიხილებოდა აგრეთვე პასექის დღესასწაულის გამოთვლის საშუალება. კრების დასრულების შემდგომ კონსტანტინემ მონაწილეთ დიდებული ნადიმი გაუმართა. 
მიუხედავად იმისა,  რომ არიანელობა ოფიციალურად გაკიცხულ იქნა,  მისი მომხრენი ეკლესიაში საკმაოდ მაღალ წოდებებს ფლობდნენ. მათ ნახევრადარიანელებს უწოდებდნენ,  რომელთაც ჩამოაყალიბეს თავიანთი პოლიტიკურად აქტიური ჯგუფი,  რომელმაც მიზნად დაისახა არიანეს სამი ძირითადი მოწინააღმდეგის დისკრედიტაცია. ათი წელიც არ გასულა და მათ მოახერხეს ამის გაკეთება და სამივე მათგანი გადაასახლეს,  მათ შორის იყოს ათანასე (296–373)–ნიკეის პარტიის ორთოდოქსალური ლიდერი,  რომლსაც იმ დროს ალექსანდრიის ეპისკოპოსის თანამდებობა ეკავა. 

კონსტანტინეს შემდეგ იმპერია მისმა სამმა ვაჟმა გაიყო.

    ახალი იმპერატორი ქრისტიანად იზრდებოდა,  თუმცა ახალგაზრდობაში ის დაუბრუნდა წარმართობას. მას ხშირად უწოდებდნენ იულიან განდგომილს. თავისი მმართველობის ორი წლის განმავლობაში,  ის ცდილობდა კვლავ აღედგინა წარმართობა (361–363წწ).  ამასთან ერთად ის ეკლესიის სტრუქტურისა და სისტემის კოპირებასაც ცდილობდა,  რათა წარმართობაში ჩაენერგა. იქაც უნდა ყოფილიყვნენ ეპისკოპოსები,  არქიეპისკოპოსები და ა.შ 
იულიანე ორმა იმპერატორმა შეცვალა. იმპერატორი ვალენტინიანე (364–375წწ) ნიკეელი იყო,  მაგრამ მან ძალაუფლება აღმოსავლეთით ნაწილზე გადასცა თავის ძმას,  ვალენტს,  რომელიც არიანეს ემხრობოდა. ვალენტის შემდეგ ხელისუფლება მიიღო თეოდოსიმ,  რომელიც იბერიული (თანამედროვე ესპანეთი) წარმოშობის სარდალი იყო. იგი ნიკეის პარტიას ეკუთვნოდა შეხედულებებით. 

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

ეკლესიის წარმოშობა

   ტერმინი „ეკლესია“ ხშირად  გვხვდება ძველსა და ახალ აღთქმაში და მისი მნიშვნელობა უცვლელია–ხალხთა კრებული, ან განსაკუთრებული პიროვნების მიერ შეკრებილი ხალხი განსაკუთრებული მიზნისათვის. ქრისტიანობაში–ქრისტეს მიერ შეკრებილ მორწმუნეებს ნიშნავს.

   „ეკლესია წარმოიშვა ქრისტეს ჯვარცმის, მისი წმიდა სისხლის, ტანჯვების, სიკვდილისა და მკვდრეთით აღდგომის შედეგად. ის პირდაპირ უკავშირდება გოლგოთის ჯვარს, სადაც ღმერთმა თავი გასწირა თავისი მორწმუნეებისათვის. გოლგოთა–გახდა ადგილი, სადაც თითოეულმა ქრისტიანმა მიიღო პატიება და გამართლება.“ 

    ეკლესია  დაარსდა დაახლოებით 30იან წლებში, ჩვ.წ.აღ–ით. ამაღლებამდე ქრისტემ გააფრთხილა თავისი მოწაფეები, რომ არ გასცლოდნენ იერუსალიმს, სანამ მამისგან აღთქმულს არ მიიღებდნენ და არ შეიმოსებოდნენ მაღლიდან ძალით. იესოს ამაღლებიდან 10დღის შემდეგ, როდესაც იერუსალიმში ორმოცდაათობის დღესასწაულს აღნიშნავდნენ იუდეველები და მოწაფეებიც დღესასწაულზე იყვნენზედა თვალში შეკრებილნი, ლოცვის დროს მათზე სულიწმიდა გარდამოვიდა და აღივსნენ სულიწმიდით და იწყეს უცხო ენებზე საუბარი, როგორც სული ამეტყველებდა მათ. შეკრებილნი დაახლოებით 120კაცამდე იყვნენ. ამ მოვლენამ უამრავი ცნობისმოყვარე შეკრიბა, რომელნიც სხვადასხვაქვეყნებიდან ჩამოსული  ებრაელი ელინები იყვნენ.  მოციქული პეტრე გაქადაგდა მესიაზე და მოუწოდებდა მათ ერწმუნათ ქრისტე, რომელიც  ჯვარსაცვეს  და ღმერთმა აღადგინა მკვდრეთით.  ქადაგების დროს მრავალმა ჰკითხა პეტრეს, თუ რა უნდა გაეკეთებინათ, რომ  გადარჩენა მიეღოთ, რაზეც პეტრემ მიუგო:“მოინანიეთ თქვენი ცოდვები და მოინათლეთ იესო ქრისტეს სახელით, რომ მიიღოთ სულიწმიდის ნიჭი.“ (საქმე 2:30–38) იმ დღეს შეემატა მორწმუნეთა 120 კაციან ჯგუფს 3000–მდე კაცი. საეკლესიო ისტორიკოსების უმრავლესობა სწორედ ამ დღეს მიიჩნევს ეკლესიის ისტორიის დასაწყისად. მოციქულთა  ნაშრომებში  ეკლესია  სხვადასხვანაირადაა  სახელდებული.  თუმცა,  ერთ–ერთ  სახელს  გააჩნია  განსაკუთრებით ზოგადი  და  სხვა  მნიშვნელობა–ეს  არის  „ ქრისტეს  სხეული“. ამ  იდეას  ყველაზე  მეტად  პავლე  ავითარებდა,  რომელიც  ეკლესიას  ადამიანის  ორგანიზმს  ადარებდა,  რომელიც  სხვადასხვა  ორგანოთა  გაერთიანებას  წარმოადგენს, ორგანოთა,  რომლებიც  სხვადასხვა  მიზნებს  ემსახურება და  ამავედროს,  სარგებლობა  მოაქვს  მთელი  ორგანიზმისათვის  (1კორ 12:12–30).  ქრისტიანები  ზრუნავდნენ ერთმანეთზე და ამ  სიყვარულით,  როგორც  უფალმა  თქვა  კიდეც,  გამოირჩეოდნენ  ყველა  სხვა  ხალხისაგან. როდესაც  პალესტინელი  ქრისტიანები  შიმშილობდნენ,  პავლე  მოციქული  კრებდა  მათთვის  შესაწირებს  მაკედონიასა  და  აქაიაში.  ანტიოქიის  ქრისტიანებიც  ზრუნავდნენ  თავიანთ ძმებზე,  რომლებიც  იუდეაში  ცხოვრობდნენ.  ყველა  ეს  მაგალითი, რასაც  ახალ  აღთქმასა და  ისტორიულ  წიგნებში  ვაწყდებით,  წარმოაჩენს  ქრისტიანთა  ურთიერთდამოკიდებულებას,  როგორც  ერთი  სხეულის  ნაწილების.

 
პირველი   ქრისტიანები

    პირველი ეკლესია, ანუ პირველი წმიდებისგან შემდგარი კრებული, ებრაელი იუდეველებისგან შედგებოდა და ითვლებოდა იუდაიზმის ერთ–ერთ განშტოებად, ჯერ კიდევ სახარებაში ვხედავთ, რომ მრავალი რაბინი ისმენდა იესოს სწავლებას და გარკვეული სიმპათითაც იყვენენ მის მიმართ განწყობილნი, მათ შორის იყო ნიკოდემოსი. გარკვეული დროის განმავლობაში სანამ ქრისტიანები მიიჩნეოდნენ იუდაიზმის ერთ­ერთ განშტოებად ისინი არ იდევნებოდნენ რომაელების მიერ, რადგან იუდაიზმი ებრაელთა ხელშეუხებელ რელიგიად იყო მიჩნეული და რომაელები მას არ კრძალავდნენ, მაგრამ როდესაც იუდეველმა რაბინებმა, ქრისტაინების შევიწროება დაიწყეს, მორწმუნენი იძულებულნი გახდნენ გამოყოფოდნენ იუდაიზმს და აი მაშინ უკვე დაიწყო რეპრესიები ეკლესიის ისტორიაში, რომელთაც აუცილებლად განვიხილავთ. თუმცა მანადმე, აუცილებელია ვიცოდეთ პირველი ქრისტიანული თემის, ანუ კრებულის–ეკლესიის სტრუქტურა .

   ადრეული  ეკლესიის  სტრუქტურა

    მოციქულთა დროს ეკლესიის განმტკიცების მეორე მნიშვნელოვან ფაქტორად იქცა მისი ორგანიზება.  ახალ აღთქმაში ჩამოთვლილნი არიან ეკლესიის სხვადასხვა სახის მსახურნი: მოციქულები, უხუცესები, მახარებლები (ევანგელისტები) და დიაკვნები. ყველა ეს ზემოთჩამოთვლილი თანამდებობები წარმოადგენენ ფუნქციებს მსახურებაში.  ის ადამიანები, რომლებიც ამ მსახურებებში იდგნენ, შემოსილნი იყვნენ ძალაუფლებითა და ავტორიტეტით, რათა ეხელმძღვანელათ მორწუმნეთათვის. საეკლესიო თანამდებობების მოსახერხებელი ანალიზისათვის უპრიანი იქნება მათი დაყოფა ორ ჯგუფად– საერთოებადა და ადგილობრივებად.
   საერთო მსახურებს შეიძლება მივაკუთვნოთ მოციქულები, წინასწარმეტყველები, მოძღვრები (მასწავლებლები) და მახარობლები. მოციქულები 12ნი იყვნენ, თუმცა იუდას მაგიერ შემდგომ მატათია იქნა არჩეული (საქმე1:26), ასევე ვიცით, რომ პავლეც მოციქული იყო. მოციქულებს მინიჭებული ჰქონდათ ძალა, მიეღოთ და სხვებისაკენ მიემართათ სულიწმიდის ნიჭები, რაც მათ მსახურებას უნიკალურობას სძენდა. (საქმე 8:14–17) იესოსთან თავიანთი სიახლოვის წყალობით, იმის გამო, რომ ის თავად იყო მათი მოძღვარი (რაბინი), ეჭვგარეშეა, რომ მთელი ცოდნა და უნარი უშუალოდ მისგან ჰქონდათ მიღებული. მოციქულები ქმნიდნენ ეკლესიის ხელმძღვანელების განსაკუთრებულ ჯგუფს. მათი გარდაცვალების შემდგომ, ეკლესიაში სხვა მოციქულები აღარ გამოჩენილან. მათი „უფლებამოსილებითი სიგელები“ იმდენად უდავო იყო, მათი ცხოვრება და მსახურება იმდენად ავტორიტეტული და მნიშვნელოვანი, რომ მთელი შემდგომი საეკლესიო ისტორია თავის თეორიებს, პრაქტიკულ მოძღვრებასა და საეკლესიო ცხოვრებას, უშუალოდ მოციქულთა მოძვღებას ადარებს. 
    ეს სამი თანამდებობა: მოციქული, წინასწარმეტყველი და მოძღვარი (მასწავლებელი) საერთოა. მათი ძალაუფლება არ არის შემოსაზღვრული, რომელიმე ტერიტორიით, რადგან ის მთელს ეკლესიაზე ვრცელდებოდა. ყველა მოციქულს გააჩნდა თავისი სამოციქულო ძალაუფლება, იმისდა დამოუკიდებლად, თუ სად იმყოფებოდნენ ისინი მოცემულ მომენტში: იერუსალიმში, ანტიოქიაში, სამარიაში, გალატიაში და ა.შ იმავეს თქმა შეგვიძლია წინასწარმეტყველებზეც. ყველა საერთო ჯგუფში შემავალ მსახურებს ჰქონდათ ერთი საერთო ნიშანი: არც ერთი მათგანი არ იყო მიჯაჭვული რაიმე კონკრეტულ საცხოვრებელ ადგილზე, ანდა თემზე. ისინი მოგზაურობდნენ და მოძღვრავდნენ სამწყსოს. თუმცა, სიტუაცია იცვლება, როდესაც ადგილობრივ თანამდებობეს განვიხილავთ.
    დიაკვნების წარმოშობა ეკლესიაში, მოციქულთა საქმეების მეექვსე თავს უკავშირდება, თუმცა თავად სიტყვა –„დიაკონი“ წმიდა წერილის ამ თავში გამოყენებული არ არის. სიტყვა „დიაკონის“ ბერძნული ანალოგია–„მსახური“, სწორედ ეს შედიოდა ამ შვიდეულის მოვალეობაში–ყოფილიყვნენ ქრისტიანული თემის მსახურები და თავის თავზე აეღოთ მისი წევრების ყველა ფიზიკური მოთხოვნილებების მოგვარებაზე ზრუნვა და პასუხისმგებლობა.
    თუ საერთო თანამდებობების აღმსრულებელნი სარგებლობდნენ ძალაუფლებითა და ავტორიტეტით მსოფლიო მასშტაბით, დიაკონები და უხუცესები ძალაუფლებას ფლობდნენ მხოლოდ ადგილობრივ თემებში. ჯერ კიდევ ქრისტიანობამდელ პერიოდში, ებრაულ სინაგოგებში, არსებობდნენ უხუცესები. ქრისტიანული უხუცესები, როგორ სჩანს, უბრალო გაგრძელებაა ამ ტრადიციული საეკლესიო თანამდებობისა. პირველად ახალ აღთქმაში უხუცესი ნახსენებია საქმე 11:30–ში. ბარნაბამ და პავლემ ანტიოქიის ეკლესიის პრესვიტერებს გადასცეს მთელი შეგროვილი დახმარება. ასევე აუცილებელია, იმის მითითება, რომ პავლესთან სასაუბროდ ჩასულ უხუცესებს, მან „ეპისკოპოსები“უწოდა (საქმე 20:28), (ქართულ თარგმანში „მწყემსი“). მოციქული საუბრობდა ყველა იმ თვისებაზე, რომლებიც აუცილებელია უხეცესისთვის თავის პირველ წერილში ტიმოთეს მიმართ და ტიტეს მიმართ. ტიტეს მიმართ წერილში  პავლე მოციქული იყენებს ტერმინს „ეპისკოპოსი“ ანუ „მწყემსი“, ეს სიტყვა კიდევ ტიმოთესადმი წერილში გამოიყენება. არავითარი ეჭვი არ არის იმაში, რომ პავლესათვის ეს ეს ორი სიტყვა „უხუცესი“ და „ეპისკოპოსი“ ერთსა და იმავეს ნიშნავდა. პეტრე თავის პირველ წერილში ლაპარაკობს უხუცესებზე, ანუ პრესვიტერებზე (1პეტრე 5:1–4) რომლეთაც მეორე მუხლში უწოდებს ეპისკოპოსებს (ბერძ.) (მწემსებს–ქართულად). ყველა ეს დასახელება გვხვდება პირველ ქრისტიანულ ტექსტებში, ეს კი იმას ამტკიცებს, რომ ეკლესიის არსებობის პირველივე დღეებიდან ეს ორი ტერმინი გამოიყენებოდა თანაბრად ადამიანთა ერთი და იგივე ჯგუფის აღსანიშნავად. სულიერ ზედამხედველობას თემზე, სწორედ უხუცესები ახორციელებდნენ. სიტყვა „უხუცესი“ ნიშნავს უბრალოდ ასაკით უფროსს ადამიანს, რომელიც სარგებლობსდამსახურებული ავტორიტეტით და გავლენით თავის თემში.სიტყვა „ეპისკოპოსი“ ზუსტი თარგმნით ნიშნავს  „ზედამხედველს“, ადამიანს, რომელიც  ახორციელებს  ზედამხედველობას.  „მწყემსი“  ნიშნავს  მეცხვარეს.  ამგვარად  სიტყვა  „უხუცესი“  განეკუთვნება უფრო  ადამიანურ  ურთიერთობებს,  ადამიანურ  პატივისცემას,  იმ  დროს, , როცა  სიტყვები  „ეპისკოპოსი“  და  „ხუცესი“  ადამიანს უფრო მეტად მისი  მოვალეობების კუთხით ახასიათებენ –  სულიერი  მოღვაწეობა  იქნება  ეს, თუ  მისი სამწყემსო  მოღვაწეობა.  დროთა  განმავლობაში  ყველა ამ  სიტყვათაგან  უფრო  ხშირად  გამოყენებადი  გახდა  ტერმინი „ეპისკოპოსი“.   „პრესვიტერი“ – „უხუცესის“  ბერძნული  ექვივალენტია და ინგლისურ ენაშიც ანალოგიურად  ჟღერს.  თუმცა,  სამწუხაროდ,  ამ  სიტყვამ  სერიოზული  ცვლილება  განიცადა  თავისი  მნიშვნელობით.   აუცილებელია ვიცოდეთ, რომ  ახალ  აღთქმაში  ყველა  ეს  სახელწოდება  (უხუცესი, პრესვიტერი, ეპისკოპოსი, მწყემსი)  ერთსა და იმავეს ნიშნავს  და  მხოლოდ  მრავლობით  ფორმაში  გვხვდება.  ჩვენ  ვერ  აღმოვაჩენთ  ახალი  აღთქმის  ტექსტში, თუნდაც  ერთხელ  ამ  სიტყვების  მხოლობით რიცხვში  ხსენებას. მოციქულები  ყოველთვის წერდნენ:“ეპისკოპოსები, ხუცესები, მწყემსები და პრესვიტერები“.  

ნათლობა

    როგორ ხდებოდნენ  ადამიანები  ქრისტიანული  თემის  წევრები?–ნათლობით. საქმე იმაშია, რომ  იუდაიზმში  ყველა  რაბინი  თავის მიმდევრებს ანუ  მოწაფეებს, თავისი სახელით  ნათლავდა და  იესომაც  მცნებად დაუდო ნათლობა  თავის  მორწმუნეებს.  ამთავრებდა რა ქადაგებას  ორმოცდაათობაზე,  პეტრე  მოციქულმა მოუწოდა  მის  მსმენელ  ყველა  მორწმუნეს,  მონათლულიყვნენ,  რათა  ჩამოერეცხათ თავიანთი  ცოდვები.  ეკლესიის  ბერძენი  და  ლათინი  მამებიც ნათლობის  ძირითად  მიზნად  ცოდვათაგან  განწმენდას  თვლიდნენ.  ქრისტიანობის  არსებობის პირველივე დღეებიდან  ნათლობა  სრულდებოდა  წყალში  შთაფლვით  და  მხოლოდ  მათზე,  ვინც  მოწიფული  იყო  ღვთის  წინაშე  შეგნებული  მსახურებისათვის. ნათლობა  სიმბოლირებდა  სიკვდილს  ძველი  ცხოვრებისათვის  და  აღორძინებას  ახალი  ცხოვრებისათვის,  ქრისტეს  აღდგომასთან  ერთად  (რომაელთა 6) .  მოციქული  პეტრე  თავის  მხრივ  ამბობდა,  რომ  ნათლობა  „ხორციელი  ჭუჭყის  ჩამორეცხვა  კი არ  არის, არამედ  კეთილი  სინდისის  შეპირება ღვთისათვის“  (1პეტრე 3:21).

ზიარება–სერობა

    დედამიწაზე ყოფნის ბოლო  საღამოს,  იესო  მოწაფეებთან  ერთად  ზეიმობდა  პასექს და ის  განუწყვეტლივ  შეახსენებდა  თავის  მოწაფეებს,  რომ  უნდა  ხსომებოდათ  მისი  სამსხვერპლო  სიკვდილი  პურისა  და  ღვინის  მიღებით,  რომლებიც  ალეგორიულად  განასახიერებდნენ მის  სისხლსა და ხორცს.  ზიარება  ქრისტიანული  თაყვანისცემის  ძირითადი  შემადგენელი ნაწილი იყო.  
    ყოველივეს,  რაც  უკვე  ვთქვით  უნდა  დავუმატოთ, რომ  ადრეული  ქრისტიანები  თავიანთ  მსახურებას საგალობლების  გალობით  ატარებდნენ  და  ამ  საგალობდლების  უმრავლესობა  აღებული  იყო  ფსალმუნებიდან.  ეს  კიდევ  ერთხელ  ადასტურებს,  იმას,  რომ ადრექრისტიანული თემების  უმრავლესობა, თავიანთ  მსახურებას  სახლებში  ატარებდნენ.

 
ეკლესიის  დევნა

     იესო  აფრთხილებდა  თავის  მოწაფეებს,  რომ  სოფელში  მათ  ჭირი  და დევნა  ექნებოდათ,  რომ  მისი  სახელის  გამო  დევნილნი  იქნებოდნენ.  ქრისტიანთა დევნებს  სხვადასხვა  ხასიათი  ჰქონდა:  საზოგადოებრივი  იზოლაცია, სიძულვილი,  გაუგებრობა, მორალური  და  ფიზიკური  ტანჯვა  და  სიკვდილი.   პირველად  „ქრისტიანები“  მოწაფეებს  ანტიოქიაში  ეწოდათ  და  ესეც  იმიტომ, რომ  ისინი  ქადაგებდნენ  ქრისტეს  და ცდილობდნენ  მას  დამსგავსებოდნენ.  თუმცა, როგორც  ზევით  ავღნიშნეთ, თავიდან  ისინი  იუდევლების ერთ-ერთ შტოდ მიიჩნეოდნენ.   პირველი  განხეთქილება  სწორედ  იუდაიზმში  მოხდა,  როდესაც  ორთოდოქსი  იუდეველები  ქრისტიანებს  აუმხედრდნენ.  პირველი  წამებული  სტეფანე  გახლდათ, დიაკონი. იუდეველური  ხელისუფლების  დიდ შეშფოთებას  იწვევდნენ  ადრეულიქრისტიანები  და  ვიცით,  რომ  მეფე  ჰეროდემ  სიკვდილით  დასაჯა  მოციქული  იაკობი (საქმე 12:1–2).  რაც  შეეხება  რომს, სანამ  ისინი  ქრისტიანებს  იუდაიზმის  ერთ–ერთ  განშტოებად  თვლიდნენ,  ქრისტიანები  სარგებლობდნენ ყველა  იმ  უფლებით,  რომელნიც  გააჩნდათ  ნებადართული  რელიგიის  მიმდევრებს.  ბუნებრივია  იუდეველთა  დიდი  ნაწილი  აპროტესტებდა  ამგვარ  მიდგომას,  მაგრამ  ქრისტიანობა  დაიბადა  და  ვრცელდებოდა  იუდაიზმის  შიგნით, მაგრამ  ეს დიდხანს  ვერ  გაგრძელდა.  ამ  დროს  ქრისტიანობა  თავად  რომშიც  გავრცელდა, რადგან  მოციქულები  ქადაგებდნენ  ქრისტეს  და  თანდათან  უფრო მეტ  ყურადღებას  იქცევდა.  თუმცა  რომში,  ქრისტიანობაზე  მეტწილად მონები ექცეოდნენ და ეს  რომის  საზოგადოების  მაღალ  ფენაში  ზიზღს იწვევდა,  რადგან  დაბალ  ფენას  ისინი  ყოველთვის  ზიზღის  თვალით  უმზერდნენ.  რომაელებამდე  მიაღწია  იმ  ცნობამ, რომ  ქრისტიანები  ახალ  მეფეს  ერთგულობდნენ,  რომელსაც  სახელად  იესო  ერქვა.  ყოველივე  ეს  ბუნებრივია,  ჰქმნიდა  საფრთხეს  სახელმწიფოს  მეთაურებისათვის.  და აი,  იმპერატორი გახდა ნერონი (მმართველობის  წლები 54–68)  ისტორიკოსთა  თვალსაზრისით ნერონი  შეშლილი იყო და მისი  მმართველობის  ბოლო პერიოდში  ეს  თვალნათელი გახდა. 64წლის ზაფხულში საშინელი ხანძარი მოედო „მარადიულ ქალაქს“. ხანძარმა მთლიანად გაანადგურა ნაგებობების ორი მესამედი. რომის მცხოვრებთა უმეტესი ნაწილი ამ უბედურების გამო წყევლიდა ნერონს: ხანძარი იმ ქალაში დაიწყო, რომლის დანგრევაც მან არაერთხელ სცადა, რადგან იმ ადგილას თავისი სასახლის აშენება სურდა.  მოსახლეობის იმ ნაწილმა, რომელსაც გაახსენდა ქრისტიანების ქადაგებები ცეცხლით განადგურებაზე, ბრალი ქრისტიანებს დასდეს. ნერონმაც ქრისტიანთა დადანაშაულება მართებულად ჩათვალა და ასე დაიწყო ეკლესიის პირველი, ოფიციალური  დევნა. ათასობით მორწმუნე დააპატიმრეს და საკნებში ჩაყარეს. ზოგიერთები ცირკში გააგზავნეს საზოგადოების გასამხიარულებლად გლადიატორების როლში, რომელთაც მშიერი ლომების წინააღმდეგ უნდა ებრძოლათ არენაზე. ქრონიკები გვამცნობენ, რომ მრავალ ქრისტიანს ფისს უსვამდნენ, აბამდნენ ბოძებზე  და ცეცხლს უკიდებდნენ, რათა ღამით ჩირაღდნების როლი შეესრულებინათ იმპერატორის ორგიების დროს.  ნერონის მმართველობის უკანასკნელი ოთხი წლის განმავლობაში, მრავალი ქრისტიანი დაისაჯა სიკვდილით.  დევნის მსხვერპლთა ზუსტი რიცხვი უცნობია, მაგრამ შესაძლოა რამდენიმე ათასს აღწევდეს. თუმცა, ამ დროს რეპრესიები არ გასცილებია „მარადიულ ქალაქსა“ და მის შემოგარენს.  იმპერატორი ნერონი 68წელს მოკვდა. მისი სივდილის შემდგომ მორწმუნეთა დევნა შეჩერდა. ორი ათწლეულის განმავლობაში ეკლესია იმყოფებოდა სიმშვიდეში, თუმცა ამან დიდხანს როდი გასტანა. 91წელს დაიწყო ახალი დევნა, როდესაც ხელისუფალი გახდა იმპერატორი დომიციანე (მმართველობის წლები 81–96).  ის იყო პირველი იმპერატორი, რომელიც მოითხოვდა, რომ მისთვის უფალი ღმერთი  „dominus et deus“  ეწოდებინათ და ასე მიემართათ.  95წელს დომიციანემ თავისი ბიძაშვილს, ფლავიოს კლემენტეს სიკვდილი მიუსაჯა. ბრალდება ასეთი იყო:“ათეიზმისათვის“.  ეს გახდა ყველაზე ხშირად გამოყენებული ბრალდება ქრისტიანების მიმართ. როგორ შეიძლება ქრისტიანების დადანაშაულება ათეიზმში? ქრისტიანებს მხოლოდ ერთი ღმერთი–იაჰვე სწამდათ, მათ არ შეეძლოთ ეწამათ ბერძნულ–რომაული პანთეონის ღმერთები. სწორედ მონოთეიზმის მიღება და გაგება არ შეეძლოთ  რომაელ  მოქალაქეებს და ამის გამო ქრისტიანებს ათეისტებს უწოდებდნენ. ბრალი, რომელიც წაუყენეს ფლავიოს კლიმენტეს , კიდევ ერთხელ ამტკიცებს იმ ფაქტს, რომ ქრისტიანობამ თვით რომის საზოგადოების არისტოკრატულ ფენაში შეაღწია. მოცემულ შემთხვევაში კი თვით იმპერატორის ბიძაშვილი, მმართველი დინასტიის წევრი გახდა ქრისტიანი. ქრისტიანობამ თანდათან იმპერიის ნაკრძალ მიწებზე შეაღწია. 96წელს დომიციანემ  კლიმენტეს ცოლი, ფლავია დომიტილა გადაასახლა კუნძულ პონტზე. ქრისტიანობა კვლავ უკანონო რელიგიად ითვლებოდა  „religio  illicita” .   დომიციანე 96წელს გარდაიცვალა და იმპერატორი გახდა  ნერვა (მმართველობის წლები 96–98) .  მისი  მმართველობის წლებში მოციქული იოანე დაბრუნდა  პატმოსიდან და შემდეგი იმპერატორის – ტრაიანეს პერიოდში გარდაიცვალა.  იოანემ ყველაზე დიდხანს  იცოცხლა  მოციქულებს შორის და თავის ძმას, იაკობს, თთქმის 60წლით გადააჭარბა. მიუხედავად მოციქული იოანეს გათავისუფლებისა გადასახლებისგან, რეპრესიები ადგილ–ადგილ კვლავ გრძელდებოდა ნერვას დროსაც. ამ მდგომარეობის თვალსაჩინო მაგალითია მიმოწერა  იმპერატორ ტრაიანესა და გუბერნატორ ზიფინიუს პლინიუს უმცროსს შორის.  112წელს დაწერილი პლინიუსის წერილი შეიცავდა ერთსა და  იმავე კითხვას: “რა გავაკეთოთ, როგორ მოვექცეთ ქრისტიანებს?“  ის წერდა, რომ თავიდან ეკითხებოდა ადამიანებს, არიან თუ არა ქრისტიანები სინამდვილეში, დადებითი პასუხიხს შემდეგ, კიდევ ერთხელ უმეორებდა იმავე შეკითხვას და თუ ისინი მეორედაც აღიარებდნენ, რომ ქრისტიანები იყვნენ, განაჩენი სიკვდილით დასჯა იყო. ყველას, ვინც უარყოფდა თავის რწმენას,  იმეორებდნენ მათვის გუბერნატორის მიერ შეთავაზებულ წინადაბებას და თაყვანს სცემდნენ იმპერატორის გამოსახულებას გუნდრუკითა და ღვინით, პლინიუსი თავისუფლებაზე უშვებდა მათ. ვითარება ცოტათი შემსუბუქდა, ქრისტიანებს მხოლოდ იმ შემთხვევაში სჯიდნენ, თუ მათ წინააღდმეგ გამოვიდოდა კონკრეტული ბრალმდებელი, კონკრეტული ბრალდებით. მსგავსი პოლიტიკა ტარდებოდა მთელი მეორე საუკუნის განმავლობაში. ქრისტიანებს კვლავინდებურად სჯიდნენ, მაგრამ მხოლოდ სარწმუნო  წყაროებზე დაყრდნობით.  რომაელები ქრისტიანებს უყურებდნენ, როგორც ჯიუტ და ექსცენტრიულ ადამიანებს. იმისათვის, რომ ხალხისათვის აეხსნათ თავიანთი რწმენა, ქრისტიანი მწერლები განაგრძობდნენ წერას. მათ აპოლოგეტებს ეძახდნენ და ყოველივე, რაც მათ დაწერეს აპოლოგიად იწოდება. ამგვარად პირველად იქნა გამოყენებული ბერძნული სიტყვა  „აპოლოგია“, რაც რაიმეს დაცვას ნიშნავს. ეს ნიშნავს აუხსნა სხვებს რისი გწამს და რატომ.  წერის მეთოდით ქრისტიანი მწერლები ცდილობდნენ ეპასუხათ ცრუმოარული ხმებისა და ჭორებისათვის, რომლებიც განუწყვეტლივ თავს დასტიარელბდა მათ და მთლიან ქრისტიანულ რწმენას, ხოლო, მეორეს მხრივ, მათ სურდათ ადამიანთა მაღალი ფენისა და დიდი რაოდენობისათვის ეუწყებინათ თუ რისი სწამდათ და აეხსნათ მათთვის თავიანთი სარწმუნოების საფუძველი. აპოლოგეტები არ იყვნენ თეოლოგები, ისინი იყვნენ მოაზროვნე ადამიანები, რომლებიც აზროვნებდნენ ლოგიკურად, თუმცა ზოგიერთი მათგანი ფილოსოფიისა და სამართლის დარგში საკმაოდ განათლებულნი იყვნენ.  მიუხედავათ იმისა, რომ ზოგიერთი თარიღი კამათს იწვევს, აპოლოგეტების პერიოდი შემოისაზღვრება ერთი საუკუნით, ახ.წ.აღ–ით 120–220წწ. პირველი აპოლოგეტებიდან ზოგიერთნი მოხსენიებულნი არიან უფრო გვაინდელი ისტორიკოსის, ევსევის ნაშრომებში. ის საუბრობს არისტიდესა და კვადრატზე, რომლებიც შრომობდნენ იმპერატორ ადრიანეს დროს. პირველი, მართლაც დიდი აპოლოგეტი გახლდათ იუსტინე  (100–165).  ის დაიბადა შექემში  (სამარია), წარმართულ ოჯახში. სტუდენტობის შემდგომ ის ფილოსოფოსი გახდა.მისი პირველი აპოლოგია, რომელიც დაიწერა 155წელს, მიმართული იყო თავად იმპერატორ  ანტონიუს პიუსისადმი (138–160).  რამდენიმე წლის შემდეგ იუსტინემ დაწერა მეორე აპოლოგია და ამის შემდგომ  დემონსტრაციულად, ნებაყოფლობით წარსდგა სასამართლოს წინაშე. მან უარი თქვა მსხვერპლი შეეწირა წარმართული ღვთაებებისათვის, რის გამოც დამნაშავედ სცნეს და სიკვდილი მიუსაჯეს.  ის 165წელს დასაჯეს.  იუსტინეს პირველი აპოლოგია განუმარტავდა რომაელებს, რომ მათ არ უნდა ეშინოდეთ ქრისტიანობის. ის მიუთითებდა: ქრისტიანობა უფრო მაღალ საფეხურზე იმყოფება, ვიდრე წარმართობა, თუნდაც იმიტომ, რომ ქრისტიანული მორალი გაცილებით მკაცრია, ვიდრე წარმართული. თავის აპოლოგეაში იუსტინემ დაამტკიცა ზოგიერთი ჭორის უმართებულობა.  მან გადაჭრით უარყო  ქრისტიანთა ყოველგვარი დადანაშაულება სექსუალურ ორგიებსა და კანიბალიზმში, რაც თითქოსდა, რომაელთა თვალსაზრისით ხდებოდა მათ შეკრებებზე.  დევნისა და შევიწროების გამო ქრისტიანები იკრიბებოდნენ სასაფლაოებსა და გაშლილ მინდვრებზე, მღვიმეებში და სხვა დაუსახლებელ ადგილებში. ამგვარი ვითარება რომეალებში აღძრავდა არაერთ საეჭვო ფიქრს, რის გამოც უამრავ ჭორებს თხზავდნენ.  რომაელებმა ასევე იცოდნენ, რომ ქრისტიანები ქადაგებდნენ საყოველთაო სიყვარულს ერთმანეთის მიმართ. ამან და კიდევ შეკრებათა  ღამეულმა ხასიათმა განმარტოებულ ადგილებში უბიძგა რომაელებს იმ აზრისაკენ, რომ ყველა ასეთი შეხვედრა დაკავშირებულია გარყვნილებასთან და სისხლის აღრევასთან.  ასევე, იმ ინფორმაციამ, რომ ქრისტიანები შეხვედრების დროს ჭამდნენ ვიღაცის ხორცს და სვავდნენ ვიღაცის სისხლს  (მოისაზრება ზიარება),  აფიქრებინა რომაელებს, რომ ქრისტიანები თავიანთი შეხვედრის დროს ჭამდნენ  ბავშვებს. იუსტინე ცდილობდა აეხსნა ადამიანებისათვის, თუ რისთვის იკრიბებოდნენ ქრისტიანები სინამდვილეში. იუსტინეს მტკიცებუება იმის შესახებ, რომ პლატონმა  და  მრავალმა  სხვა  ბერძენმა  ფილოსოფოსმა  ზოგიერთი იდეა აიღეს მოსესგან  და  ძველაღთქმისეული წერილებიდან და, რომ წარმართობა წარმოადგენს ქრისტიანობის უბადრუკ  მიბაძვას  და სხვა  არაფერს.  მეორე  მნიშვნელოვანი აპოლოგია იმ დროისათვის  იყო  ნაშრომი,  რომელიც  დაწერა  ათინაგორემ  და დათარიღებულია 176 ანდა  177წლით. ის  მიმართული იყო უშუალოდ იმეპრატორ, მარკუს ავრელიუსისადმი  (160–180 წწ).  ათინაგორე თავის აპოლოგეაში ყურადღებას ამახვილებდა  ბრალდებებს სქესობრივ  დანაშაულებებზე. მან კიდევ ერთხელ, გადაჭრით უარყო ეს ბრალდებები  და ამავედროს  მიუთითა, რომ  ეს ბრალდებები თავისთავად ზიზღის მომგვრელია და ისინი უფრო მეტად ესადაგება  წარმართულ რელიგიებსა და  წარმართულ ღმერთებს.მრავალი რომაელი წარმართი, თავიანთი რიტუალების დროს საკუთარ შვილებს ჭამდნენ, ისინი საკუთარ დედებთან და დებთან შედიოდნენ სქესობრივ კავშირში  და  ისიც ყველასათვის თვალსაჩინოა, რომ მრავალ მათგანს გააჩნდა არასაქორწინო, სასიყვარულო ურთიერთობები  სხვა  ღვთვაებებთან და ადამიანებთან.  თავის შრომაში  ათინაგორემ მიმართა  ცნობილ ანდაზას:“ მეძავი ლანძღავს უმანკოს.“   წარმართები შეცბუნებულნი იყვნენ ქრისტიანთა წმინდა ცხოვრებით და სურდათ როგორმე ისინი თავიანთ დონემდე ჩამოეყვანათ. თავის აპოლოგეაში ათინაგორე საუბრობდა მონოთეიზმზეც, ის განმარტავდა, რომ ქრისტიანებს სწამდა ერთიანი ღმერთის და არა მრავალი ღვთაებებისა და ღმერთების, როგორიც წარმართებს. ამგვარად გადააბიჯა ქრისტიანობამ საუკუნის შუაძალს. იმ ადგილებში სადაც ქრისტიანობის სიძულვილი გაცილებით ძლიერი იყო, რეპრესიებმა ფართო გაქანება ჰპოვა. ანტონიუს პიუსის მმართველობის  ჟამსქარისტიანთა დარბევა დაიწყო ანტიოქიაში. მსგავსი სიტუაცია შეიქმნა სმირნაში (მც.აზია) 155წელს. დარბევებმა ამ ქალაქში მრავალი ქრისტიანის სიცოცხლე შეიწირა, მათ შორის პოლიკარპეს  (იოანე მოციქულის მოწაფე) სიცოცხლეც.  მოვლენათა ცვლა მოხდა, მარკუს ავრელიუსის მმართველობის დროს.  დაახლოებით ორასი წლის განმავლობაში  რომაულ იმპერიას არ უწარმოებია გარე ომები, ქვეყანაში მშვიდობა სუფევდა, რამაც მიიღო სახელი:“Pax  Romana”. შემდგომ, დაახლოებით 170წელს, ომმა  ამ სიტყვის პირდაპირი გაგებით ააფეთქა სახელმწიფოს ჯარები, ხოლო დუნაიზე იმპერიას დაემუქრნენ გერმანული ტომები.  მრავალი რომაელი თვლიდა, რომ ძველი რომაელი ღმერთები განრისხდნენ, რადგან დიდი რაოდენობის ათეისტები გამოჩნდნენ. ვინ იყვნენ ეს ათეისტები?–ქრისტიანები. თავად იმპერატორი მივიდა დასკვნამდე, რომ აუცილებელი იყო მოეპოვებინათ  ტრადიციული ღმერთების კეთილგანწყობა, მათი რიტუალების მკაცრი დაცვით, რომის იმპერიის ყველა მოქალაქის მიერ, მათ შორის ქრისტიანების მიერაც.ამ გადაწყვეტილებით ავრელიუსმა რეპრესიების ახალი ტალღა გამოიწვია ქრისტიანთა  წინააღმდეგ, რომელმაც თავისი სისასტიკით გადააჭარბა ყველა მანამდე არსებულს.
    ამჯერად რეპრესიები რომით არ შემოფარგლულა. ის ტალღასავით მოედო იმპერიის მთელ ტერიტორიას:მც. აზიას, პალესტინასა და ეგვიპტეს. მაგრამ ყველაზე ცნობილი სამხრეთ გალიაში (თანამედროვე სამხრეთი საფრანგეთი) ჩატარებული დევნაა, ქალაქებში:ლიონსა და ვიენეში. 177წელს რეპრესიები მთელი ძალით გაიშალა. პოტინი, 90წლის ლიონელი ეპისკოპოსი დააპატიმრეს, გაამათრახეს და მიუსაჯეს საჯარო დასჯა ამფითეატრში, თუმცა ის ციხეშივე გარდაიცვალა. პოტინის სიკვდილის შემდგომ ლიონის ეპისკოპოსი გახდა ირინეოსი (130–200).  ამ თანამდებობის დაკავებიშ შემდეგ, ის იყო ერთ–ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფიგურა მეორე საუკუნის ეკლესიის  ისტორიაში. ერთ–ერთი ყველაზე საშინელი ანგარიშსწორება მოხდა ლიონში, რომლის მსხევრპლადაც იქცა მონა გოგონა ბლანდინა. მრავალმა ჯარისკაცმა აწამა ეს უბედური, 13 წლის ბავშვი, ცდილობდნენ როგორმე ეიძულებინათ იგი, რომ უარი ეთქვა თავის რწმენაზე. მას შემდგომ, რაც მათი მცდელობები უშედეგოდ დასრულდა, კვლავ სასტიკად აწამეს და დასაგლეჯად მიუგდეს  გარეულ მხეცებს, რომლებმაც პირი არ დააკარეს მას. შემდეგ გავარვარებული ბორკილები დაადეს, შეახვიეს მჭიდროდ ნაქსოვ ბადეში და გარეულ ხარს მიუგდეს გასათქერად.  მარკუს ავრელიუსს არ შეეძლო ქრისტიანთა სიჯიუტის გაგება.  ქრისტიანების შეუდრეკელი წინააღმდეგობა განიხილებოდა, როგორც არაფრის მაქნისი სიჯიუტე. იმპერატორის აზრით, არსებობდა საიდუმლო გეგმა, ან ორგანიზაცია, რომელიც ცდილობდა რომის იმპერიის დანგრევას.  მრავალი ადრეული ისტორიკოსი, რომლებიც იმ დროის იმპერატორებს აღწერდნენ, როგორც დაუნდობელ მხეცებს, რომლებიც ბოროტად და  სადისტურად ტკბებოდნენ ქრისტიანთა წამებით.   მარკუს ავრელიუსის შემდეგ, იმპერატორი მისი ვაჟი კომოდუსი გახდა (181–192წწ).  კომოდუსის მოსვლით ხელისუფლებაში მამამისის მიერ დაწყებული დევნა ცოტათი მინელდა, თუმცა სულ არ შეწყვეტილა.  მნიშვნელოვანი გავლენა როგორც იმპერატორზე, ასევე ეკლესიის მდგომარეობაზე იქონია ერთმა საინტერესო მოვლენამ. კომოდუსის საყვარელი, მარსია ქრისტიანი იყო, ნუ ყოველ შემთხვევაში რომის ქრისტიანული თემის წევრი გახლდათ. ის ფაქტი, რომ იმპერატორის საყვარელი არ მალავდა თავის რწმენას, მიუთითებდა იმაზე, რომ მეორე საუკუნის ეკლესია უკვე სერიოზულ ცვლილებებს განიცდიდა.  მართლაც ღრმა ცვლილებები განიცადა საეკლესიო სტრუქტურამ, რაც თემის წევრთა ცხოვრებასა და რწმენაზეც აისახა. 

სტატიის ავტორი: ია კარგარეთელი
რედაქტირება: აჩიკო ივანიშვილი
წიგნიდან 
ეკლესიის ისტორია(ჯეიმს ნორტი)

პოლიკარპე მოციქულ იოანეს მოწაფე იყო. იგი რომში მახარებლური მოგზაურობისას ბავშვმა ამოიცნო და ჯარისკაცებს შეატყობინა. როცა მათ იპოვეს პოლიკარპე, იგი საჭმელს მიირთმევდა რომელიც ჯარისკაცებსაც შესთავაზა.

   საკვების ერთად მიღების შემდეგ, პოლიკარპემ ერთი საათი ითხოვა ლოცვისათვის. ჯარისკაცები დათანხმდნენ, რაზეც მოგვიანებით ინანეს კიდეც. რადგან პოლიკარპე ისე მხურვალედ ლოცულობდა, რომ ჯარისკაცები თავიანთ ცოდვილ მდგომარეობაში დარწმუნდნენ.
    ბოლოს პოლიკარპე მმართველს მიჰგვარეს, მან კი მას ბაზარზე დაწვის განაჩენი გამოუტანა ‘დამნაშავეს’. თუმცა ამავე დროს მმართველმა გადარჩენის შესაძლებლობა მისცა მას ქრისტეს უარყოფის შემთხვევაში. პოლიკარპემ უარი თქვა და განაცხადა, „ოთხმოცდაექვსი წელი ვემსახურე ღმერთს. როგორ უნდა დავგმო ჩემი მეფე, რომელმაც დამიხსნა?“ პოლიკარპე სარზე მიაბეს და მის გარშემო ცეცხლი დაანთეს. ცეცხლმა მხნე მორწმუნემდე მიაღწია მაგრამ-სასწაულებრივად-მის სხეულზე თმაც კი არ დამწვარა. მმართველი გაცეცხლდა. მან ჯარისკაცს მისი ფერდის განგმირვა უბრძანა. მათ წარმატებით მოკლეს პოლიკარპე, მაგრამ მისი რწმენა და გამარჯვებული სული კი ვერ ჩაკლეს.
   პოლიკარპეს საბოლოო ლოცვა შემდეგი იყო: გადიდებ შენ, რადგან ღირსად ჩამთვალე წამებულთა რიცხვს შევუერთდე დღეს, ამ წუთში, რათა ქრისტესთან ერთად შევსვა სასმისი ჩემი სულის აღდგომისას.

პოლიკარპე ახალ გაგებას გვაძლევს ფრაზისა, „აქტიური გადადგომა.“ ოთხმოცი წლის წმინდანმა, პოლიკარპემ იმდენ ხანს იცოცხლა, რომ აღარ ედარდა თუ რას იფიქრებდნენ მისი მოწინააღმდეგეები მისი ქრისტეში რწმენის შესახებ. მაგრამ მეორე კუთხით, ახალგაზრდა ფანატიკოსები საშიშროების წინააღმდეგ სრული მზაობით ებრძვიან მოწინააღმდეგეს. ხშირად მორწმუნეების უმეტესობა ამ ორ მდგომარეობას შორის იმყოფება. ფანატიზმის ნაკლებობას განვიცდით და არც იმდენ ხანს გვიცხოვრია, რომ ჩვენს რწმენაზე სხვების წარმოდგენას ყურადღება არ მივაქციოთ. საბედნიეროდ, იესო ისეთებს გვიღებს როგორებიცა ვართ და არა ისეთებს, როგორებიც უნდა ვიყოთ. დღეს მიიღე გადაწყვეტილება და მიეცი ღმერთს პირობა რომ ნებას დართავ ხვალ რწმენაში გაგზარდოს.

წიგნი "ექსტრემალური ღვთისმსახურება"

უხსოვარი დროისა და თანამედროვე მორწმუნეების ყოველდღიური მსახურების ისტორიები, ადამიანები, რომეთაც ყველაფერი გაიღეს ქრისტესათვის.